Ke Aloha Aina, Volume III, Number 14, 3 April 1897 — Page 6
| This text was transcribed by: | Kaanana Akima |
| This work is dedicated to: | Pualani Maksoer-ella |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 3, 1897.
HE MELE LAAHIA NOU E LILIU.
-------
Kaulana o Liliu puni ka honua,
Ke Kuini i aloa i ka lahui,
Hui Amerika me Pelekane,
Kokua Italia me Farani,
Hooholo mai Europa a puni,
E hoi hou ko Paemoku e Kalani,
Ua ku'i ka lono puni Hawaii,
Hauoli na Honoapiilani,
Ala mai Molokai nui a Hina,
Kokua mai Kauai o Mano,
Ua piha olioli ke kaona nei,
I Ko kupaa me ka hopo ole,
A hoi hou Oe i Ko Aupuni,
Ke Kuini Oe o Hawaii nei,
Haina ka inoa oi kelakela,
Kila ia Hawaii no Liliulani.
-------
He mea hou nani ua hiki mai,
Aia ma na pali Koolau,
O ka Hae Hawaii e welo ana,
Ma na aekai o Laie,
E hai ae ana i kona nani,
I ka uluwehiwehi oi kelakela,
Nau i na'i aku na Mokupuni,
Hui ai o Maleka me Pelekane,
Ala mai na Paemoku a pau,
Noe e Liliu kapu o Kalani,
Ua lohe na pea kapu o Kahiki,
Ala mai na eu o ka moana,
Ia Oe e Liliu kapu o Kalani,
Ka liko i mohala i ke ao nei,
He mamo na iwi kau i ka ua,
Kukui pio ole i ka makani,
He pua i aloha i ka aina,
Hilmai i ka pono o ka lahui,
No na kupa hoi o ka aina,
He i'o ponoi Nou e Kalani,
Ua kupu, ua lau ke laha nei,
Mea ole na hana a ke aupuni,
I ka Mana o ka Haku Nui ma ka Lani,
Eia ke aloha Nou e Liliu,
E hoi a noho i Ko Kalaunu,
Na na Lani a e kokou mai,
Ke aloha o ka Mana Kahikolu,
Haina ka inoa oi kelakela,
Kila ia Hawaii no Liliulani.
-------
He inoa laahia Noe e Kalani,
Ke Kuini i aloha i ka lahui,
Na manu Aeko ua hiki mai,
Ku i ka olioli na Mokupuni,
Na ka eheu o ka malamalama,
Hoo'ako i ka piko o ka aina,
Ua kila paa ia i ka puuwai,
Ke aloha Moi o ka lahui,
A he ui a he ninau keia,
Na Hiiaka ia leo kaulana,
Heaha ka hana a ko luna poe,
Ke hai mai nei a o Haumea,
Ka pale mana o ke anuenue,
Kahiko i ka lihilihi o ka la,
Hauoli ka hoku me ka mahina,
Kokua a o Pele Kilauea,
Huli mai Kane me Kanaloa,
Kapaa ka apaa i ka malie,
Ku mai Kahai i ka nuu kapu,
Mai na kakela mai o Kahiki,
Kahea mai ana i ka lahui,
E ala e Hawaii nui o Keawe,
Kokua mai na Lani o luna,
Ke aloha aina o ka lahui,
Ua noiau ia me ke akahele,
Ka hapai ana me ka maikai,
I ka Noho Moi O Liliulani,
A kau i ka Have o ka lanakila,
Kila paa ia iho Ke lahui,
I hea ke ka ne ke Aupuni,
Haina ka inoa oi kelakela,
Kila ia Hawaii no Liliulani,
Hakuia e MRS NAWAHINE,
Kalihi, Mar. 29, 1893
-------
NA HOOKOHU LUNA AUPUNI.
-------
Ma ka la 16 aku nei o ka malama o Maraki, ua ho@una aku ka Peresidena Makinile, iloko o ka Hale o na Senate, i na hookohu oihana aupuni, no ko na Aina E, a penei na mea i hoike ia ae:
John Hay, o Wasinetona, i Amabasadoa i Beritania Nui,
Horace Porter o Nu loka, i Amabasadoa, a Kuhina Noho no Farani.
Henry White o Rode Ailana, i Kakauolelo na ka Amebasadoa i Beritania Nui.
O keia na hookohu oihana o Luna Aupuni i ko na Aina E, i hoea aku imua o na hoa o ka Aha Senate, mai ka pulima ponoi aku o ka Peresidena, a me he mea la, i keia ku hou ana mai o na makuahi mai ka Hikina mai, i keia Poaha ae, oia hoi ke Coptic a me ka Mariposa, e akaka ai ke Kuhina Noho ma ke Aloalii o Hawaii nei.
-------
KA OOLOKU KAUA MA KA HIKINA.
-------
Mamuli o ke kupaa o ka manao o ka Moi o Helene, a me kona lahui, ke kau aku nei na maka o na kanaka loea a kilo aupuni kaulana o Europa, maluna o keia wahi aupuni uuku nana i ku ae iluna me kona mau kapuai maloeloe, no ke aloha i na hoa kanaka e ulupa ia ala e ka make, mai na hana ino a ku i ke aloha ole a ka poe Tureke,
Eia nae hoi ka mea kupanaha loa, oiai keia poe loea kalai aupuni e hoahewa ana i keia hana hoomainoino a Tureke, aia nae na aumoku kaua o kua mau aupuni nui ala, a ua poe loea la i noho mana ai, ke kipoka ala i na aumoku kaua a me na kahua hoomoana o ka poe Helene. Aka, aoie nae ia he kumu e houhalu ia iho ai ko Helene kulana onipaa.
-------
MAKE KA HOOLINA ALII O IAPANA.
Ma ke ku ana ae o ka mokuahi Peru i Kapalakiko, ua ahai pu ae la oia i ka lono o ka make ana o ka Hooilina o ke kalaunu o Iapana, oia hoi ke Kama'lii Yoshito Haronomiya, oiai no nae ka lahui Iapana e kanikau ana no ka Moi wahine Kanem@ke, oia hoi kona kupu nawahine ponei, no hookahi mahina ka loihi.
O ka make aka o ke Kama'lii Hooilina Kalaunu o Iapana, ualike ia me ka moku ana o ke kaula alihi o ko ka Mikado aupuni.
Ua kukala ia oia i Hooilina Alii no ke kalaunu i ka 1889. O kona in a maoli, i ka paia hoi ma ke ano he Hooilina Alii no ke Kalaunu, oia no o Prince Yoshito Harugonoya.
Aole oia o ke keiki ponoi maileke mai o ka Emepera wahine, ka wahine ponoi hoi a ka Emepera kane, aka, oia nae ke keiki a kekahiwahine o ka wahine a ka Emepera malalo o na rula @@@# mau a me ke ano o na kanawai lahui o Iapana.
Malalo o na ao ana a me na hoonaauao ia ana o ka Hooilina Alii i na rula hooponopono aupuni a me ke ano o ke kulana o ko ke Aloalii noho ana, ua hilinai nui aku kona makuakani Emepera iaia ma ke ano he keiki hoolohe, he koa, he wiwo ole, a he aapo hoi ma na loina o ka oihana kaua.
Ua kahiko mau oia i na pahu o ka poe Europa, a o ka mea oi loa aku o ka punahele iaia, mamua o na mea e ae, oia no ke kahiko koa. I kona wa e hele wawae ai me kekahi wahi ana i makemake ai, e loaa no ke kipa ana aku iloko o na hale aupuni, na laina o na pualikoa ua malama loa oia i kona kulana ma ka hele ana, ma ka maloeloe o kona kino a me ke kuoo o kana hele ana, me he mea la, oia ka oi hookahi iloko o ka lahui Iapana i hanau ia mai me ia ano talena.
O ka mea punahele a loha loa a ke Keikialii, oia na hana hooheihei waapa ka lawaia a me kekahi mau paani lealea a ae, aka, aole loa nae oia i ae e hookomo pu ia mai na hana lealea iwaena o kona wa e inu naawao ai.
He aapo loa oia ma kana mau haawina kula, iloko o ka halekula o ka poe kiekie loa ma na kulana like ole imua o kona mau hoa kula iloko o ka papa hookahi, a e hooikaika mau ana hoi oia e oi mamua o kona mau hoa kula ma na haawina mau, a ua lilo oia ke alakai ma ke poo o kona mau hauma ma ka papa hookahi.
Ua hoouna ia ka Hooilina Alii iloko o ke kula, me ke kauoha pu ia, e hooi aku i ke ao a me ka hooikaika pu hoi iaia e oi aku kona makaukau ma na mea a pau, a ua olelo ia oia ka oi hookahi ma ka aina i olelo ia: "Ka La Hiki Mai." ka mea i hiki ke kamailio i na olelo ekolu, me he mea la, ua hanau ia maluna o ka lepo ola mau a na, i hiki ke kamailio moakaka a pololei, elike me ka olelo Enalani, Geremania a me ka Farani.
Mamuli o ka make ana o ka Hooilina Alii o ke Kalaunu, ua hoololi ia ae la ke kulana pololei maoli o ka lalani alii ma ko ka Emerpera mookuauhau pololei, a e holo aku ke kulana Hooilina Alii, i ke keikikane hiapo a ka hoahanau o ka Emepera, ke ole e hanau hou he keikikane mailoko mai o ka puhaka o na wahine a ka Emepera.
O ka Mikado, he ekolu ana mau kaikamahine, aka, o ke Kama'lii Yoshito Harunomiya wale no ke kekikane i ola.
Ua hanau ia ka Hooilina o ka Nohoalii ma Tokio, i ka la 130 Augate, 1879, a oa aneane hoi e piha na makahiki he 18 iaia ke hiki ae i keia Augate ae.
He poo nui kona ke nana aku, a he a-i uuku a me kahi kino pananaiki, aka he kulana hiehie nae, ma ke komo ana i kona @ahu o ka oihana ko@, i na la nookahakaha a me na la ike alii o kona makuakane Emepera.
He mau makahiki kakaikahi wale no i hala ae nei, ua emi pu mai la ka uka ana o kona kino, ua hoomaka mai la hoi kona ano e oia ka nana ana aku, aka, ua hooikaika nui ia no nae oa la@aau ana e hooloihi iki aku ai i kona ola ana, ahiki aku la i kona wa i paua@o mai la, oia hoi keia wa i lohe ia mai la kona make ana.
Ua nui no na kumu i hoikeike ia ae no ke kumu o kona make ana @@ olelo ia, ua make oia a me kona kupunawahine no ka mai Puupuu Ulalii, oia hoi ke Samola Poki, ma ia kumu i make ai ka makuahine o ka Emepera a kupunawahine hoi o ka Hooilina Alii o ke Kalaunu o Iapana, a ua laulaha hoi iloko o ka Paalii keia Ma'i Puupuu Ulalii.
Aka, ua hoike Lou ia ae no nae, o ke kumu nui, a o ka mea oiaio no hoi ia, oia no kona kaumaha loa no ka make ana o kona kupunawahine Emepera; a i ka wa i hoolewa ia ai o kona kino wailua, aole oia i komo pu iloko o na hoohiwahiwa ana no ka manele ana i ke kino lepo o kona kupunawahine, a mai ia manawa mai i hooi loa ia aku ai kona nawaliwali, me ka hooikaika nui o kona makuakane Emepera, e loaa he mau hookanaaho ana ae no kona ola, aku, ua hiki ole nae i ka mana o ke kanaka ke aua aku, a hiki i kona pauaho ana mai la i ka la, i ka mea mehana, a pela i kauhola iho ai maluna o ka lahui Iapana na haawina luuluu o ke kaumaha a me ke aloha.
--------
KA LAHUI AUSETERALIA.
-------
Ua hoike ia ae ma ka helu ia ana o na kanaka a pau, maluna o kela aina kaulana o ka Hema, oia hoi o Australia, ua hiki aku ka nui o kona mau kanaka a pau i ka 4,323,000, a ua komo pu hoi o ka hel ana, ka huina o 84,801, o ka makahiki 1896 iho nei, he hoike ana mai, aia ia ke hoomahuahua mau ia ala kona heluna helu lahui a hiki i ka piha ana o ka 5,000,000 Nui kela.
-------
KA OLELO HOOHOLO A KE KORONERO.
-------
Ma ka noho ana o na Kiure Koronero e noonoo no ke kumu i make ai o Lu @ Achi, ka makuakane o W. C. Achi, mamuli o ka pii ia ana e ke kaa hapaumi, ua hooholo na Kiure Koronero, ua make oia mamuli o kna malama ole i na hoakaka ana o na rula o na kaa holo alanui, a ua ku ole ka hewa maluna o ke kalaiwa kaa.
Nolaila, ke ao mai nei keia i na ohua a pau ekau ana maluna o na kaa hapaumi, e malama loa i ko oukou wa e lele ai mailuna aku o ke kaa, mamua o ko oukou lele pupuahulu ana, a o ka hopena, he halawai me na ulia poina, elike me keia Pake i kaalo aku la ma kela aoao o ka honua. O ka lohe ke oia, o ke kuli ka make.
-------
KA MALAMA O KA EEPA.
-------
O Aperila-lulu keia, ka mahina nona @a hana eepa a pau, a he mahina no hoi i hookumuia me na hana kamahao. A pela no hoi kakoa a pau e ike iho ai, elike me ka hookuniu ia ana o ke kaona @o maoli o keia malama, pela no, aia ao paha he mau ouli kupanaha pu kekahi ana e halihali mai ai, no ka nee ana o keia au @ hou o ka aina, a ke @@@@@ua ole nei makou i ka hoike ae, e ole ana na mahina eepa a pau, i p@e mahina hookalakupua iloko o ko ke kanaka mau la e ola ana.
-------
@@ na keia i loaa @@@ ia makou mai na Kona mai, he hana mau @@ ka la ia laila, he @akaikahi ka @aule wahi ua @@@ @ ka la @@ ka hapanui.
-------
KA LA KARISIMAKA HANAU O KA HAKU.
-------
No ka mea, aole no i kulike loa ka mansao o ka poe huli Baibala no keia mea, aole no hoi he mau kuhikuhi e hoike mai ana, ua hanau ka Haku ma ka la 25 o Dekemaba, a o ka malama waenakonu loa keia o ka Hooilo, a o ka Haulelau, e hoomaka ana ka Hooilo mai ka la 21 o Sepatemaba a hoea i ka la 20 o Maraki, pau ka Hooilo, a hoomaka ke Kau, a o ke Kupulau, ma ka la 21 o Maraki a hoea i ka la 20 o Sepatemaba, oia na mahele elua o ka manawa e olelo ia nei, "ke Kau a me ka Hooilo."
Aole ia o ka wa kupono i na kahuhipa e noho ma ua aina mauna la e haule ana ka hau hu'ihu'i, in a no he ua a ua ole paha, he mea ole na hale lole o na kahuhipa, a no keia mau kumu kulike ole, ke hoike nei ka Palapala Hemolele i ke kumu o ka hoomaka ana mai:
Luka 1:5. Ma ke au ia Herode ke alii o Iudaia, e noho ana kekahi kahuna o Bakaria kona inoa, no ka papa o Apila, ola ka papa ewalu, mai a Iehoiaripa mai, he iwakaluakumamaha ka heluna o keia mau papa.
1. Oih. 'lii 24:10. A ma ke mele ana ua hookupono ia lakou, kekahi papa i kekahi papa, ma ko lakou kulana mele iloko o ka hale o ke Akua, a ma ka lawelawe ana i ka oihana kahuna, ua manao ia, ua ku pakahi lakou kela mea keia mea i kona papa iho, no ka malama hookahi, a ina pela, aliala, o keia mau papa e lawelawe ana i ka oihana kahuna no na makahiki, no ka mea, ke ike nei kakou i ko Bakaria ku ana e lawelawe i ka manawa o kona papa.
Alaila, ke lawalawe nei o Bakaria i kana oihana kahuna ma ka papa ewalu no ka walu o ka malama, oia ka malama Bula ma ka Hebera ()Novemaba) ia kakou, aia ma ke Sabati mua o keia malama ko Bakaria kuni ana i ka mea aia.
Halawai mai la ka anela a ka Haku me ia, i mai la, mai maka'u oe e Bakeria, no ka mea, ua lohe ia kau pule, a e hanau mai ana kau wahine o Elisapeka i ke keikikane nau, a e kapa aku i kona inoa o Ioane.
Ma keia manawa, ke haawi nei ka Aneia i ke kauhua no ka hapai ana o Elisapeke, a e helu ia ka manawa mai ia manawa aku a hiki i ke ono @ ka malama, a e @ke me ka mea i manaoia uahana o Bakaria i kana oihana kahuna a pau ka malama o Novemaba (Bala) e like me ia i olelo ia ma ka pauku 23 o Luka penei:
Pauku 13. Eia kekahi i ka pau ana ae o na la o kana hana, hoi koke @@ ia i k@ni hale, oia hoi, eha @@ la hana nui iloko o kona manawa, oia no na ka Sabati.
Pauku @@. A mahope iho oia mau ia hapai iho la kana wahine o Elisapeke, a noho mehameha iho la oia i na malama eli@@@, a ke hoomaopopo ia ka olelo a ka A@@la, ua @@@@@ o Elisapeka i ka manawa o ka h@@@ ana o ke kau@@@, aole mahopeo ko laua hoi ana, o ka mea i ike ia, ua hapai io a@.
Nolaila, mai ka la o ka haawi ana o ke kauhua no ka hapai ana o Elisapeka a hhoea i ka la o ka haawi ana o ke kauhua ia Ma@@@ ua piha ae malama @@@@, e like me ia maluna ae, a i Maraki (A@@@@) a hoomaka ke on a o ka @@@@@.
A@@@ i pau.