Ke Aloha Aina, Volume III, Number 15, 10 April 1897 — Page 6

Page PDF (759.96 KB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

KE ALOHA AINA

 

6    KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 10, 1897.

 

HOAO E KAAWE IAIA IHO.

  Ma ke kakahiaka Poakolu nei, ua hoao ae kekahi Iapana paahao e kaawe iaia iho, maloko o ka halepaahao o Kawa.  O keia Iapana, ua lawe ia mai oia mai Kauai mai, no ka hewa hoeha, a hoopaa ia ma Kawa, a ua hoao hoi e hookuu iaia iho, mai ka umii ana a na lima o ke kanawai maluna ona, a oia no kekahi o na paahao o ka laina a ka Luna paahao Hemp.

  Oiai na paahao a pau e kali ana no ka wa e puka ai iwaho o ke alanui, no ka hele ana i ka hana, ua haawi koke ia mai la ke kauoha no ka puka ana o na paahao a pau iwaho, a koe keia Iapana no ka pulumi ana i na hale-lua a me loko o ka pa, ma ke kua aku o ka halepaahao.

  Ma keia la ana i noho ai, ua lawelawe aku la oia elike me ke ano mau, a ua iho aku la oia e pulumi ilalo o na rumi pouli, a i kekahi iho ana ilalo no ka hoonee ana i ke tabu. malalo o ka ipukukui, a hookomo aku la ma ke kihi o ka rumi.

  Iaia ma keia wahi he mau minute kakaikahi wale no i hala ae, aia hoi, ua lohe aku la kekahi o na makai e ku kiai ana ma ia wahi, i ke koele o kekahi mea kino kaumaha i haule mai kekahi wahi mai, a holo koke aku la oia e nana ilalo koke aku la oia e nana ilalo o keia wahi a ke lapana e pulumi ana.

  Ua loaa aku la iaia he tabu ua huli ke alo ilalo, a hoohuli ae la oia i ke tabu iluna, a loaa aku la keia Iapana paahao me kona poo ua ehaia, ua ike pu ia aku he mau alina ma kona a-i, a na keia mau hiohiona i hoike moakaka mai i kona hoao ana e lawe ae i kona ola, aka, ua hoole mai nae oia i kona manawa i ninauia aku ai ina paha ua hoao oia e lawe i kona ola.

 

MAKEMAKE KE KANIKELA IAPANA I MANUWA.

  Ua ike iho makou maloko o ka nupepa Karonikala, i kekahi leta a kakau ia ma Honolulu nei, e kekahi o na poe ake hoohai aina, a hoeueu manao hoi i kakau ia ma Honolulu nei, i ka la 24 o Maraki, e hoike ana i ka ulu ana ae o kekahi haunaele mawaena o na limahana Iapana.

  E olelo ana no hoi ua lono la penei:

  "O ka Repubalika Hawaii ua ala ae ia, a hoakoakoa nona iho, mamuli o na lono, e ulu ae ana he mokuahana, mawae na o na eemoku i hoopae ia mai iuka o ka aina, a i malama ia hoi e ke aupuni ma kona hoomalu elike me ke ano mau, ua pii mahuahua ae keia lono ma na alanui, a ua hoolahaia hoi ma na nupepa.

  O na makamaka ma ka aoao o ke aupuni, a me ke Kanikela Iapana, Shimamura, ua kaana iho la lakou no ka noonoo ana i ke alahele e hoopau ia ai keia kupikipikio, a hiki i ka pau wale ana me ka maalahi.

  Ua hoike ia ae no hoi, e na poe Iapana kuonoono e noho ana maanei, ua makemake lakou e kauoha ia aku i manuwa no ke kiai ana i ko lakou maupono ma ia mau mokupuni, ma ka hoouna aku maloko o ka uwea olelo ma ke alahele ae o Aukalana, a hiki i Tokio.

  O keia ka hoonui a ka mea nana i kakau aku nei i keia leta a o ka oiaio nae oia mau olelo haanui, aole i maopopo, no ka mea aole i hoike ke Kanikela Nui o Iapana i kona manao pili aupuni no ia mau hana houpuupu iloko oia mau la, a malia paha ei aku no he manawa e lawelawe ai o Iapana no ke keehina mua loa, no ka hooponopono ana i na uluku haunaele mawaena o kona mau kanaka ponoi a me ka Repubalika Hawaii.

 

 

UA HOOLUU IA.

  Imua o ka Aha Apana i ka Poakolu nei, i hookuu ia ai o Gallagher a me Shimizu, he mau Agena Limahana Iapana ma Hawaii nei, malalo o ko laua kue ana i na kuhikuhi a ke Kanawai o ka oihana hoopae limahana.

  Ua hala ae nei he mau pule o ka hoopanee ia ana o ko laua hihia, a i ke kakahiaka Poakolu iho la i noho pono ai ka Aha e noonoo no ko laua hihia a haawi mai la i ka olelo hooholo, e hookuu ana i na mea i hoopii ia.

 

KO HELENE KULANA.

  Eia keia wahi aupuni uuku, me he kiko ao la iloko o na aupuni hookelakela keikikane o Europa, ke pii ae la, e helu pu ia iloko oia aluka hookahi, a o ka oi loa aku paha, oia kona lilo ana he poo alakai e kue loa ana i na hana pepehi kanaka imua o ke ao malamalama, a imua hoi o na maka o na Luna Aupuni, no lakou na mana kaua moana a me ka aina i wehi ia no ko lakou ikaika a me ka maka'u ole, ma na hoonee kaua ana haua o ke alo o na enemi.

  O ko lakou komo ole ana ae e uwao i ka Tureke mau hana ino, oia kalilo mua loa ana ia Helene o ke eo, oia ke aupuni hookahi nana i lawe ae iaia iho, iloko o kona uuku, a mohai aku la i ke ola o kona mau kanaka maluna o ke kahua kaua hookahe koko no ka uwao ana i ka poe uhane ua a ke Akua i hana mai ai, i hoolilo ia i mea paani e ka lahui pegana o Tureke, i paa malalo o ke apo o ka hoomana Mahomeda.

  Aole oia he aina i oi aku mamua o ka hapalua ili o ka mokuaina o Penesilevania, o Helias ka ino o ka mea i kapaia ai kela moa o Helene.

  Ua kukulu ia ka halealii o Atenai e ka moi Ono, a nona hoi ka waiwai io kukulu ia ai he $2,500.000.

  O Helene, aole oia i mamao loa aku ia Sepania a me Paiue ala, a ke moe like nei ia mau aina ma na kapakahakai.

  O ka hapalua o ka lahui Helene o ka lakou hana maa mau, he poe kahuhipa a he mahiai.

  O ka moi e noho hoomalu nei i keia la, oia no o Kuu Keoki 1, ua pu ae oia ma ka Nohoalii o ke aupuni i ka i $65, a i ka 17 o Kona mau makahiki.

  O ka nae aupuni o Helene, he kiko keokeo iwaena, a he uliuli ma ke kaekae, he waiho oiuu Favalia a me ka kea Helene.

 

Na Palapala

  Aole e ili maluna o makou ke koikoi i na hewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna i na poe na lakou i kakau mai.

 

KA PALAPALA APUKA A A. S. HATAWELA I

HAKU AI. HELU 2.

Aia kekahi mea kamahao a kupaianaha loa ma ia palapala, oia kela mau inoa eono ka nui, ma ke ano, he mau hoike no ka hooia ana i ka maikai, ka oiaio, ka pono, ka pololei, a me ka hemolele o kela hana diabolo i hanaia  ma ia la 24 o Ianuari 1895.  A o na poe no lakou ia mau inoa, he poe koikoi a kuonoono, a ua kamaaina ko lakou ano, a me ko lakou mau helehelena mai luna a lalo, a o lakou iho keia:

  W. G. Irwin, H. A. Widemann, Sam Parker, J. K. Kahookano, Charles B. Wilson a me Paul Neumann.

  Eia keia poe inoa nunui a nemonemo la, he mau hoa kakoo pu aku i kela palapala apuka eleele loa.  A mamuli o ko lakou ae ana e lilo i mau hoike kakoo i keia apuka nui, ua, hana lakou i ka mea e hoowahawaha ia ai lakou no ka wa pau ole.   Oiai, ua kakau lakou i ko lakou mau inoa malalo iho o na olelo e hooia ana, "o Kona (Liliuokalani Dominis) makemake piha ka ia, a Nona ponoi ka ia hana, mamuli o Kona manao ponoi iho no ka."  Auwe! keia poe kumakaia o ka lokoino maoli i ka Moiwahine, ma ko lakou ae ana e hapala ia ko lakou mau inoa me keia hana ino loa.

  Ina aole keia poe i hanau mai, ina ua oi ko lakou pono, mamua o ko la kou hoea ana mai i keia ao, a hana iho la i keia hewa nui.

  Ma ka hoakaka a me ka wehewehe kuio a J. A. Pama, no ke ano, ke kulana, a me na mea maoli i hanaia, a me kahi i hanaia ai, heaha auanei ke ano o keia poe inoa i kakoo aku i kela palapala apuka?  Aole anei, ua lumai a onou pu ia lakou iloko o keia ino nui?  Nou iho, e hooho ae no au me ka oiaio hopo ole, he poe hou lakou no kela hana ekaeka loa ia Liliuokalani.

  Like loa lakou me kela Iuda kumakaia ino i kona kumu, a i kona haku, a i kona Akua hoi, ia Iesu.

  O kekahi mau inoa ma kela palapala, he mau punahele no ka ke Lii, oia mau punahele no nae kai huli kue iho la i ke Alii.  Ae no hoi!  I make no la hoi o Pamano i ka mea ponoi no, aole aku ka hoi.  O ka olelo ana no keia poe i haawi aku i na kakoo ana no kela palapala apuka, ma ko lakou kakau moa ana, "he poe pepehi Moiwahine no lakou."

  Ua papalua aku ko lakou nei hewa a me ko ka i Luna Hooiaio, i ko Mr. Halawela, ka mea nana i haku na olelo o ua palapala nei, a ua lili iluna o lakou nei ke koikoi a me ka eleele o ke ino a pae oia palapala, ma ko lakou kakau moa ana.

  E kuu lahui aloha!  Ke ike mai la no oukou i ka poe na lakou i hooia mai kela hewa nui, "no maikai ka?"

  Ke kapa aku nei lakou i keia hana ku i ka pepehi.  Mea, he hana maikai ka a ua hana ia ka e ka Moiwahine me Kona manao nonoi iho no, maka hoe weli ole ia aku, a pela aku.

  Menemene ole keia poe kokua i kela palapala apuka aihue i ka pono o ka Moiwahine.  Aka, ia lakou nae i haawi ai i na kokua ana ma ia mea, ua halawai koke no lakou me ka makapaa, a lakou i ike ole ai, oia hoi kela inoa waiwai ole, i kulike ole me ka makemake a me ka manaoio o ua palapala nei, ma ia mea i lilo ai ke akamai nui o ua poe la, i mea paani, a heneheneia e na elelu.

  A oiai ka Moiwahine Liliuokalani e noho la ma ka aina o ka lanakila me ka hoopilikia ole ia aku, ua pane ae Oia i ka mea oiaio loa, mai Kona puuwai ae, no kela mau hana apuka, a hoopilikia wale iaia, i ae aku ai Oia e kakau i kela inoa makaainana i make, a kaohi mai la no i ka Inoa Kiekie loa, "LILIUOKALANI R."

  Haule no ke akamai loio o Numana a me Kalua, i ke akamai o ka Mea i ao ole ia i ka ike Loio.  Pela no!  I kekahi wa, hooliio mai no ke Akua i ka poe naaupo, i mea hoohilahila aku i ka poe naauao.

Aole i pau.

 

OHUMU E PEPEHI I KONA

MAKUAKANE.

  Ma ke ahiahi o ka la 25 o Maraki, ua ulu ae ka manao awahua a ke aloha ole ulu ae ka manao awahua a ke aloha ole iloko o Kauila, keiki a Mr. Keawe heaha o Kapaahu e pepehi ia Papapa.

  Ma ke ahiahi o ka la i olelo ia maluna, ua koi aku la o Kauila Papapa ia Ikupuna, e hele kaua e hoomakakiu ia Papapa a hoaa pepehi kaua, o ka makuakane ponoi loa no keia o Kauila ana e ohumu nei e make, nana i imi a oaa iloko o Beretane, i na pali hookui o kalewanuu, hoole aku kona hoa aole kaua e papahi i ko kaua makuakane, koi hou ne keia keiki a ka awahua nui wale, hoole hou no kona hoa, ma keia hoole elua ana a kona kokoolua, oia no ka wa a keia keiki lapuwale i lalau aku ai i kona hoa, a kulai aku la me ka manao ole ae he make keia, i ka hina ana ilalo, ua hoonuu aku la keia Kauila i ka maka akau o kona hoa me ka manaonao nui, ke ole nei no nae hookahi maka me ka hakina maka.

  I ka hoi ana o keia keiki i ka hale, oiai kona papa e noho ana, oia no ka wa a keia keiki i hoomaka ai e uahoa i ka mea aloha he makua, a no ka nui o ka poe nana i pale kana mau hana ino pakele ka makuakane, ina ua hoonuu maka hou no ua Kauila nei.

  E na keiki mai Hawaii a Niihau, mai hoohalike kakou me ko Kauila manao lapuwale, ka pepehi i kona makuakane,  o ka lua iho la keia o kana pepehi ana.  Aloha no ka makua.

  Eia ka olelo a ka puke nui, e malama oe i kou makuakane a me kona makuahine, i loihi a kou mau la maluna o ka aina a Iehova kou Akua i haawi mai ai la oe.

G. R. HAIKUE,

  Kapaahu, Puna, Maraki 25, 1897.

 

KA MOKUKAUA ADAMU

  San Diego, Mai. $1.  Ma ka hora $.50 i ko mai ai ka mokukaua Amerika Adamu, 35 la holo mai Kapalakiko mai.  Ua hoike mai o Lutanela Milnei, he maikai ke ola o na mea a pau, a ke loo haumana ao holomoana maluna ona.

  E ku ana oia he io la maanei, alaila, helo aku no kaikuono o Magdalena, a mauaiia aku no Honolulu, a mailaila aku no Poai Angeles, ma Wasinetona, a hoea hou i Kapalakiko aia ka la ai o Iulai.

 

KA LA KARISIMAKA HANAU O

KA HAKU.

(Hoomauia.)

  Pauku 26,  A ike ono a ka malama ua hoounaia mai o Gaperiela mai ke Akua mai i kekahi kulanakauhale o Galilaia o Nazareta ka inoa.

  Pauku 17.  I ka wahine puupaa nani, i hoopalauia na kekahi kanaka o Iosepa kona inoa no ka ohana a Davida, o Maria ka inoa o ua wahine la.

  Pauku 28.  A komo ka Anela i ona ma, i mai la:  Aloha oe, e ka mea i aloha nuiia, o ka haku pu me oe, pomaikai loa oe iwaena o na wahine.

  Pauku 29.  A ike aku la o Maria hopohopo iho la ia, noonoo iho la i ke ano e o keia aloha ana mai.

  Pauku 30.  I mai la ka Anela iaia mai makau oe e Maria, no ka mea, ua loaa ia oe ka lokomaikai ia mai e ka Akua.

  Pauku 31.  Eia hoi, e hapai auanei oe, a e hanau mai i ke keikikane, a e kapa iho oe i kona inoa o Iesu.

  E hoomaopopo ia, o ke ono o ka malama, i oleloia maluna, he kuhihewa oe ke olelo ae o Iune ia (Sivana).  No ka mea, o ka hiki mua ana o ka Anela i haawi ai i ke kauhua ao Elizapeta, o ia no ka malama mua, a hoea i kona hiki elua ana i halawai iho la me Mana i ka malama o Aperila, (Apipa).

  Alaila, o keia ono malama i olelo ia, aole ia i heluia e like me na malama o ka makahiki mai Ianuari mai (Tibeta), aka, ua helu ka Anela ma ke ano o kana oihana i hoounaia mai ai, a i kupono loa i ka malama o Aperila (Apipa), ka malama nua o ka makahiki hebera.

  Pauku 32.  E nui auanei oia, a e kapaia aku, o ke keiki a ka Mea Kiekie Loa, a e haawi hoi nona o Iehova ke Akua i ka nohoalii o Davida o kona kupuna.

  Pauku 33.  E mau loa no hoi kona Alii ana maluna o ka ohana a Iakoba, a e kona aupuni, aole e pau.

  Pauku 34.  Alaila, ninau aku la o Maria i ka Anela, pehea auanei ia mea no ka mea, aole au i ike i ke kane.

  Pauku 35.  Olelo mai la ka Anela iaia, i maila, e kau mai no ka uhane Hemolele maluna ou, a e noomalu mai ka mana o ka Mea Kiekie Loa ia oe, a no ia mea, e kopa ia ka mea Hemolele au e hanau mai ai, o ke Keiki a ke Akua.

  Pauku 36.  Aia hoi kou hoahanau o Eilsapeta, ua hapai ae nei i ke keiki kane i kona wa luahine, iea hoi ke ono o ka malama o ka wahine i olelo ia he pa (o keia ka ka Anela e hooiaio nei no kela ano malama i olelo mua ia ae nei.)

  Pauku 37.  No ka mea, aohe mea hiki ole i ke Akua.

  Pauku 38.  I aku ia o Maria, eia hoi ke kauwa wahine a ka Haku, a e uke me kau olelo, pela e hana ia mai ai no'u, (A hoopaa iho la o Maria i keia sila no ka hooiano ana aku i na olelo a pau a ka Anela) a hele aku la ia Anela mai ona aku la.

Aole i pau.

 

  Ua lilo ae i kekahi hui Kepani malalo o ka moa Ooka ia ka moku kalepa popopo Rosalie no $418, a eia ke wa wahi ia nei.  Ua kuai ia aku ke ka-kohuki ukana i ka moku kalepa George Curtis i ka huna o $325.  Noi ka lani e keia poe Iapana.