Ke Aloha Aina, Volume III, Number 16, 17 April 1897 — Page 4

Page PDF (797.50 KB)

This text was transcribed by:  Lovey Slater
This work is dedicated to:  Esther Wood

KE ALOHA AINA

 

4                          KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 17, 1897

KE-ALOHA-AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono

E. A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, APERILA 17, 1897.

 

LAHA KA MA’I SAMOLA POKI.

            Ma ke kakahiaka Poakahi, i poha ae ai ka lono hoolele hauli, ua puka ae la ka Ma’i Samola Poki, mawaena o na Limahana Iapana, e hoomalu ia mai la i kai o Kahakaaulana, na ohua hoi a ka mokuahi Ki@ai-Maru i lawe mai nei i he@u, a i anoano e luku hou ai i kekahi mau ola makamae o ka Lahui Hawaii, elike me ko kekahi mau makahiki i kaahope aku la me kona mau moolelo ku i ka ilihia a me ka weli weli.

            Ua hoea hou mai nei ua kupueu la, a eia oia ke hookokoke loa mai nei ma na ipuka hale ou e ka lahui Hawaii.  O ka makou no ia i hoike aku ai mamua, i ko makou kue nui i ikeia mau hana a keaupuni, ma o kona Papa Ola la, ma o kona ae ana aku e hookomo ia mai na moku mai na Awa ma’i mai oiai, ua loaa no na lono ua make kekahi Iapana maluna o keia moku nana i lawe mai la keia poe.  He hana kinai make maoli keia.

 

E MAKAALA A MAI HOOPALALEHA

            Mamuli o ko makou manao, he mea kupono ke ao aku i ko makou lahui aloha, e noho me ka makaala, loa, a e kiai hoi, elike me ka hiki ia kakou ke pale aku i ke komo hou ana mai o keia enemi ino, he Samola Poki, nana i luku iho he mau haneri ola kino e waiho la ko lakou mau heana ma ka Moku Akulikuli o Kahakaaulana, iloko o ka makahiki 1881, a ke kalokalo mai nei ko lakou mau leo ia kakou, e kiai a makaala, a mai hoopalaleha i ka malama ana i ko oukou mau kino ma ka inu ana i na laau hoonaha, e hoopau ai i ke ino o loko.

            A i ka wa e kipa mai ai ai mau ano iloko o ko kakou mau kino, ua nani a maemae, aohe auanei ona kamaaina nana e hookipa mai, a e hoi kohana aku no oia ma kona alahele i kipa mai @ me ka loaa ole iaia he keehina e hookuonoono iho ai iloko o ko kakou mau kino.

            O ka ae ana o ke Kauka o ka Papa Ola, oia hoi o Kauka La, a me na lala oia Papa, e hookomo mai i ka mokuahi Gaelic mamua koke aku nei no a me keia mokuahi Kinai Mura oiai no nae e kau ana ka hae hoailona ma’i maluna o ko laua mau kia.

            Aohe no nae he nana ia oia mau mea, no ka mea, he mau mea ole wale no ia i ka manao o keia poe puni dala, a heaha ka hopena i hoea mai la i keia hora?  Aia la, ua haunaele o Ewa i ka Moae, a aia he ekolu poe ae la i loaa i keia ano ma’i hooweliweli, a malia paha, o hoea hou ae no mailoko ae o lakou, he mau ma’i hou, oiai, ua lilo lakou i poe anoano nana e hoopalahalaha hou aku a hele loa i ka nui.

            No wai ka hewa, aole anei no ka Papa Ola ala makona Kauka ala?  Manao no makou pela no, oiai, na keia Kauka no i ae koke aku e hookomo ia mai ka moku hoopae limahana iloko nei o ka aina, me ka haawi ole i manawa nona e mo-ku ia ai iwaho o ke Awa, a maopopo, aohe ma’i maluna ona.

 

NA KAA AHI NAHAHA,

            Ua pau i ka nahaha a welu welu he ekolu mau kaaahi a me hookahi mea hoopaa bereki i loaa aku iaia na eha kukonukonu ma keia nahanaha ana o na kaaahi ma ka ponei, ma ke alanui Iwakaluakumamaono a me Guerrero.  O keia ulia poino, mahope koke iho no ia o ka hora umi o ka po.

            He elua mau kaa mahu i lawe ia iwaho, ma kekahi laina loihi, o kekahi mau kaa lawe ukana kaumaha.  Ua mahele ia na kaahi iloko o ekolu mahele, ma ke alanui Valencia, e pili pu ana i ke Alanui 25.

            O kekahi kaa ahi, ua lawe ae la oia i kekahi mahele o na kaa ukana no ke alanui Randall, a ma kona alahele hoi e hoi hope ana no kahi ana i hoomaka mai ai e holo.

            A o keia no hoi ka wa i pelu like mai ai o na kaaahi i hope me ke kuupau ia o ka holo, me ka manao ole ia, aole e halawai ana me laua na poino ulia.

            O ka wiliki o ke kaa mahope, ua hiki ole iaia ke hoomaopopo aku, eia paha oia ua kokoke me kekahi kaa a hookui pu aku la laua a i elua i kahi hookahi.

            A oia hoi ka wa i kiola ia ae ai o keia mau kaaahi kaumaha mai ke alahao ae, a hookahi wale no mea ola i hoeha ia, oia hoi o Bomick, ka mea hoopaa bareki o ke kaaahi mahope.

 

KA MOKUKAUA PETREL

            Ma ka Poalua nei i ku mai ai ka mokukaua Amerika Petrel mai Hilo mai.  Ua hoea ao oia ma Hilo i kela Poalima aku nei he @ hoi la holo mai Kapalaki ko ae.  Ua hoea mai nei oia no ka hoomakaukau ana i kona mau hemahema mamua o kona holo aku no Iapana.  Aka, aole nae i maopopo loa kona haalele koke ana iho i keia awa.

 

KA LAU OLIVA MAI KE KAI MAI.

Ma ke ahonui a ko makou mea kakau e noho mai la i Wasinetona, ua loaa mai la ia makou na mea hou e pili ana i ke ano o ko lakou noho ana malaila, malalo o ke kumuhana peepoli i awaiauluia a alanaia hoi imua o ka oluolu o ka Mea Mana Loa, a no ka pomaikai o ko makiou poe heluhelu, ke panee awiwi aku nei me ka hakalia ole:

Cairo, Wasinetona,

Maraki 27, 1897

 

Aloha oe:

            He mnaikai no ke ola o Kalani Aimoku a makou e noho nei, a he piha ulumahiehie mau no hoi Kona alo i na Senate a me ka lakou poe wahine, i na la a pau loa.

            Aole hoi o lakou wale na poe e kipa mau mai nei i Ona la, aka, o kekahi poee kiekie a kaulana no kekahi o Wasinetona nei a me ko na mokuaina mawaho o kahi a makou e noho nei.

            Ua hookomo ae o Kakina he manao e hoinoino ana i ke aupuni o Iapana, me ka hookomo pu ana i ka inoa o ke Kuhina Noho o Iapana, ma Wasinetona nei, he lala oia no kela Hui Hoopae Limahana Iapana ma Hawaii, me ka hoike pu ae, he mau keehina hana ia e lilo aku ai o Hawaii no Iapana.

            Ua pane koke ia mai ia manao e ke Komisina Iapana maloko o ka nupepa Pou o Wasinetona, kahi hoi a Kakina i hookomo ai i kana mau olelo e nou aku ana mamua o ke alo oia kanaka koikoi oia aina.

            He ku i ka naauao kuhohonu keia pane ana a keia Kuhina Noho o Iapana, o ka la 21 o Maraki, mahope iho hoi o ka puka ana o ka Kakina mau olelo hoinoino iaia.  He mikioi na olelo oia pane, a eia mai ke hoouna pu ia aku nei no ka pono o ka lahui maloko o ka nupepa KE ALOHA AINA, ka ipukukui uwila nana e hoomalamalama la i ko kaua iahui aloha.

            Ma ka ponei i haawi ae ai o John Foster i kana haiolelo,no na mea e pili ana i ka Ninao Hoohui Aina, oia nei no hoi ka mea i holo aku nei, no ka lawelawe ana @ ka pono o na haku elua, ana i auamo aku ai maluna o na ale kawahawaha o o ka Moana Pakipika, oia hoi ka Uwea Moe Moana, a me keia ae la.

            O kekahi mea hoopahaohao nae, oia na mea e pili ana i kana Palapala Aina i hoikeike mai ai, oia hoi ua hoohulua o luna malalo, a o lalo hoi maluna, a i ka hoololi hou ana ae i kupono i kahi i makemake ia, ua kaa aku la o Hawaii i Iapana, a o Oahu i Mekiko, Hu ka aka.

            Nui kona akaaka a pahenehene ia e ka poe i ike i keia mau mea.  Nui no hoi kona hoino i na kanaka Hawaii, mai a Kamehameha II mai, a hiki ia Liliuokalani.

            I kekahi la, ua pii ae la maua me Kalani a kaua, i ka palena pau o na hale o luna loa, a oiai, he nui a lehulehu na poe hanohano a waiwai, a iwaena hoi o lakou he mau wahine kekahi na ka poe Senate, a he 2 mea iwaena o keia poe, he ua hoa ko laua mau manao, a aohe no hoi he hoopilipili mai.

            A no ka piha mai o ka manao e paani ma ka hookani pila ua lalau aku la o Kalani i ka pila Okohapa, a owau hoi i ke kika, a hoomaka ae la o Kalani e himeni ma ka olelo Hawaii, a oia no hoi ka wa i loli ano e ae ai o ka manao uahoa o ua mau wahi wahine nei, a i keia la, ua like laua me ka moa hanaiahuhu ka pipili.

            Aohe no he hoomaaloalo wale aku o Kalani ma kahi o ka Peresidena, oiai, ua haawi ia mai Iaia na manawa a pau Ana e makemake ai e hele aku e ike iaia, me ke kaupalena ole ia o ka manawa, ma ka helu ana ma na minute elima, elike me ko Kuhina Kamika a me Haki hele ana ai e ike i ka Peresidena, aka, ke kaohi nei no o Kalani a ka wa pono.

            Nui no na hoino ia i hoea ae imua o ko makou mau maka, aka, ke noho malie ae nei makou me he mau manu Nunu ala, a ke maalea neihoi e like me ka Nahesa, oiai, he mau opala wale no ia imua o ko makou alo, a’u hoi e hoomanao nei:

            Aohe sanana he Mauu Hilo.

            Ua wawa wale ia ae no hoi i keia kakahiaka, ua hoonou ia ka ua mea haiolelo ala i ka hua Noni a ka Pelehu, a oia ka ke kumu o kona haiolelo ana i ka ponei.

            Elike no hoi me ka maikai o ko ke Alii ola kino, pela no hoi au, a me ko’u kokoolua aohe hoi a Palmer, ua maa kela i na ea o keia aina maaneinei.

            Aloha i ka lahui a pau loa.

 

HE LONO HOOPUNIPUNI

            Maloko o ka nupepa Buietipa o Kapaiakiko o ka ia a o Aperila iho nei ua ike iho la makou i kekahi lono hoopunipuni i hoopukaia ae maloko o ua nupepa la penei.

            Ua hoike ae kekahi moa kakau nupepa, e hoouna ia aku ana ka mokukaua Amerika P@edelepia i Hawaii, mamuli o ka kohe ia ana ae i keia po, ua ulu ae he haunaele ma kekahi o na mahiko o ka Ona M@ (Spreckels) ma Maui a ua make he lehulehu wale o ne kanaka Hawaii maleko o na la he io i hala ae nei.  He keu no hoi ka @.

 

HE LONO TELEGARAPA.

 

Anapu ka Uwila holo i ke Komohana.

HOU POO KE OLA I KAHI O KE KAHUNA

Hoike ke Kilo he Ma’i ola ole.

Eia aku o Kamika a hoea mai i ka Akoa

            Ma ka lokomaikai o ko makou mea kakau e noho mai la ma Kapalakiko, ua loaa mai la ia makou ka lono telegarapa hope loa no na hana a na Elele o ka aoao Hoohui Aina e noho la ma Wasinetona, a mai iaia mai hoi, i loaa mai ai ka lono no ko Kuhina Haki a me Kamika hou poo ana e ike i ka Peresidena, a me ka liuliu ana e hoi aku no Hawaii a oia keia malalo iho nei:

Kapalakiko, April 1, 1897

                                               Aloha oe:

            I ka Poalimna nei i hoouna ia mai ai ka lono telegarapa, mai ka Hikina mai, e pili ana no ko Kuhina Kamika ma hele ana e ike i ka Peresidena, a me kona liuliu ana e hoi aku no Hawaii, a oia ka’u e olelo aku nei ia oe, aole ia he mea nui o ko laua hele ana aku ilaila, a no ka pomaikai o kou lahui a no ka pomaikai o kou lahui a me ka aina hookama a’u i aloha ai, ke panee aku nei au ia lono me ka hikiwawe loa:

Wasinetona, Mar. 26, 1897

                                                Aloha oe:

            Ua kipa aku o Haki a me Kamika e ike i ka Peresidena, no na minute elima wale no i ike ia, e hoi koke aku ana o Kamika no Hawaii, me ka maopopo ole o ka la e haalele iho ai ia Wasinetona nei.  O ka Hoohui Aina, aohe nana ia.

            O keia ae la ka lono hope loa maloko mai o ke telegarapa a nona hoi makou e aie nui nei i ka lokomaikai o ua mea kakau la, a ma ka hoomaopopo maoli iho i ke ano o ua lono ala, me he mea la, e hoi malu mai ana o Kamika, nai ka pohi mai o Wasinetona, me ka hoomaopopo ole ia mai o kona ano, a me kana hana, i hoea aku ai ilaila.

            Nolaila, i ka hoomaopopo iho, ma keia hoike, aohe ona kuleana noho aku i o, e hoopau @ ai o ka lehulehu, a o Kakina, hoi, aia la ia ihea, o Ha@wela, eia no i ka huikau o Wasinetona me ka hoomaopopo ole ia o ko laua kulana.

            O ka hoike e pili ana no kana hana, he hoike ia a kakou e hiki ai ke ike me ka moakaka loa, i kona wa e hoi mai ai.

            A@ ma Farani i keia mau la, ke poni @ ia na ki@ make a hio i leha no ka aku @ kaaaoao ke@.