Ke Aloha Aina, Volume III, Number 20, 15 May 1897 — Page 3

Page PDF (837.29 KB)

This text was transcribed by:  Carol Hill
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

          POAONO, MEI 15, 1897        3

 

PULUMI  KA  WAIKAHE  I  NA  HOME  NOHO.

He Lehulehu o na Hale i Lilo i Moepuu na ka Waikahe.

  Gutherie, O.T., Apr. 28.   He waikahe nui kai pahola ae ma ka muliwai kahawai o Cottonwood, i keia kakahiaka, i ka wa a ka la i pahola mai ai maluna o ka honua, a kulai aku la i na hale he lehulehu wale, i emi ole iho ka huina malalo o ka hane ri, a e lana hele ana maluna o ka ili o ka wai me he apana papa la.

  He 2,000 poe aohe o lakou mau home e hoomoe ai o ko lakou mau poo, oiai ka waikahe e hoomau ana i kona anai ana me ka weliweli nui, a nolaila, ua pau aku la kekahi poe ma no wahi kiekie e hookanaaho ai i ko lakou mau ola, mai ka lilo ana i moepuu na keia waikahe.

  He haneri a oi poe i piholo iloko o ka wa e lumilumi ia ana e ka wai ma kekahi wahi, a he mau tausani ka huina nui o ka poe i make a nalowale loa.

  O ke alahele a ka waikahe i hoea mai ai, ua pulumi ae ia i na home noho, ma na apana waena o ke kulanakauhale, mai ke awakea mai onehinei a hiki i ke aumoe nei, ka iho makawalu ana mai o na paka ua o Kulanihakoi, a ua hopohopo ia no hoi malia paha, o pili ai ka wai o ka muliwai Cottonwood, a hanini maluna o ke kulanakauhale, a e hooi mai ana oia i na poino maluna o ka lehlehu.

  Aka mamuli o ke kiai makaala ia ana, ua ike ia, o ka wai o ka muliwai e kahe ana, ua holo pololei aku ia ilalo, a i ka wehe ana mai o ke alaula o ke ao, aia hoi, o ke kulana o ka wai i kela manawa, ua haule iho ia malalo o ka umi kapuai, a o keia hoi ka wa a lakou i hoomaha iho ai i ko lakou kulana kiai, a ma ka hora 6, aia hoi, ua hoohikilele ia ae la na mea a pau i ka leo halulu, o ka waika he e kapapa ana ma kela a me keia aoao o ke alahele, me ka hapuku pau ana i na mea e loaa ana iaia.

  Ua hookani ia ae la na bele pauahi, a aia hoi na makai a me ka poe kau lio ke holo hele la iloko o ke kulanakauhale me ka hoopakele ana i ke ola o ka poe e loaa aku ana ia lakou ma ke alahele.

   O kekahi poe hoi, ua holo aku lakou a pee maloko o na ana, he mau minute helu wale no ke kaawale, mai ka wa a ka waikahe e haluku ana, a o kekahi poe hoi, e hiamoe ana no lakou maloko o ko lakou mau hale, ua hapai pu ia ae ka hale, na kanaka a me ko lakou mau pono a pau, a hooholo ia aku ia iloko o ka hohonu lipolipo o ka wai o ka mulwai e kahe ana me ka weliweli nui, a ua hiki ole hoi ke hoopakele ia ko lakou mau ola, mamuli o ka lohi loa o ka manawa kupono e hiki ai ke hoopakele ia, oiai hoi na laau nui e ku ana ma hai o ka muliwai e kulai ia ana e ka waikahe me he piha-a moewai la no uka lilo.

  I ka hoomaka ana mai o ka wai e kahe, ua hoakea ae oia i kona alahele ma kahi o hookahi mile ka laula, a he 20 kapuai ka hohoau iloko o ka nuku o ka muliwai.

  Ma ka hora 9 o ke kakahiaka, ua pii ae ke kiekie o ka wai a hiki i ke 30 kapuai maluna o ka iliwai o ka muliwai a ia manawa hookahi no i kahe malie aku ai ka wai me he auwai la mawaena o ke kulanakauhale me ka ikaika nui.

  A o keia hoi ka wa i ike ia aku ai, e ka-kau ana maluna o na lala laau, a pela hoi me ka poe maluna o na kaupoku hale, ua pau loa lakou i ka pulumi ia aku me he opala la e lawe ia ana iloko o ka hohonu o ka wai o ka muliwai.

  O George Willis a me H.A. Platt, he mau kanaka opio lawelawe oihana kalepa laua no loko o ke kulanakauhale, o laua kekahi mau olulo a keia waikahe i lawe aku ai maloko o ka muliwai, a mamuli o ko laua ikaika ma ka au ana, ua hoao laua e koopakele i ko laua mau ole ma ka puliki ana ma ke kaula o kekahi waapa kahiko e lana ana iloko o ka muliwai, me he mouo la a pili i kekahi kumu laau.

  A mai keia wahi mai hoi i hoopakele ia ai he eono poe me ko lakou mau ola i hoopakele ia, mai keia kumu laau mai, oiai lakou e ko ia ana e ka wai me ka ikaika nui, a ma kekahi waapa hoi, he 30 a oi poe e pupue ana maluna ona. 

  I ka wa a Eugene Gill a me Walter Olds, I ike ai i kekahi poe ohana e lana ana maluna o kekahi mau apana papa, ua lele koke aku la laua iloko o ka wai, me ka manao, e hoopakele i ko lakou mau ola, aka, ua poholo e nalowale loa aku la ko laua mau kino iloko o ka muliwai, me ka ike hou ole ia aku.

  O George Owen, oia kekahi poo nui ma ka hoopakele ana i ka poe pilikia, a he mea kuai bipi hoi oia a eia hoi oia maluna o kahi waapa kahiko kahi i okuu pu ai me kona mau hoa, ua kahuli iho la ka waapa a make aku la oia iloko o ka make ana o ke kanaka koa oiaio.

  He lehulehu o na ohana i pau i ka make iloko o ko lakou mau hale ponoi iho, elike me kekahi wahine me eha mau keiki, a he hookahi keiki bebe, e ai ana no i ka waiu, o elima mahina wale no ka nui.

  O ka waiwai io o na aina i hoopoino ia e keia Kaiakahinalii a ka waikahe, ua hiki aku no ia i ka $1,000,000 a oi, a he mau haneri tausani hoi ma na apana kuaaina mawaho aku o ke kulanakauhale.

  Nui ka weliweli, a ina paha o kakou pu kekahi malaila, me ka kakou mau ohana keiki liilii, e lumai ia ana e na aleale koliolio o ka muliwai, aohe mea oi aku o ka manaonao o ka manao elike me ia, a pela makou e nonoi ae nei i ko ke Akua ahonui, e hoomamao loa aku ia mau mea mai na kahawai na muliwai a me na kapakai o ko kakou aina aloha, mai keta mau poino weliweli ae.

 

E  HUIKALA  PIHA  IA  AKU  ANA

   Ma ka noho ana o ka halawai a ka Ahakukamalu o ke aupuni Repubalika ma ka Poakolu nei, ua waiho ia mai na inoa o ka poe i manaoia e hookuu loa, mai ko lakou hoopaa ia ana ma   Kawa, elike me ka uku hoopai o ko lakou hewa, oia hoi o H.W. Wheeler, J.H. Brown, Mr. Carnell, he mau hoa lakou no ka poe ko-lu, o luna o kahi moku kuna hoopae opiuma Henerietta, a me Hoye ke kuke, i hoopai ia e uku $500 pakahi, a e hana ma ka hana oolea no ekolu mahina.

  Ua kakau inoa ia ka palapala e ka Hope Kanikela Pelekane  T.R. Walker, a me kekahi poe e ae, a na ka Loio Kuhina i waiho aku imua o ka Ahakukamalu, a o ko makou lohe, o ka lakou la keia e hookuu ia mai ai.

 

HE  ELIMA I  LI  IA.

Barcelona, Sepania, Aperila 30.        He elima poe nou o ka hui nihiliki i li la i keia la, i  hoopaiia hoi iloko o Dekemaba mamuli o ko lakou huipa ana ma ka hoopahu ana i na poka dainamaita.

  Ua hanaia keia karaima ma ka la 7 o Iune, 1896, i ka wa hoi a na mea a pau e hoomanao ana i ka ia Corpus Christi.  A i ka wa a ke huakai e komo aku ana iloko o ka luakini o Santa Maria, ua kiolaia mai la kekahi poka pahu, nana hoi i luku aku he 13 mau ola, a me 50 poe i hoehaia ia wa koke no a ka poka i pahu ai.

  Ua hoopuia he 84 ko lakou uui.  Mahope o ko lakou hookolokoloia aua ma ka malama o Dekemaba, ua li ia he 8 o lakou, a o ke koena iho aole i i kau ia ko lakou hoopai.

  Ua noi aku ka Loio Kuhina i ka aha hookolokolo, e hoopaiia i 28 o lakou e make, a o ke koena iho ke 56 e hoopaahao ia hoi lakou.

 

NUHOU  HOPE  LOA

 Eia ko Beritania ke hoomakaukau nei he mau mea hoakaka, e kuhikuhi ana, no ko Beritania kue ma na kumu ano nui a pau, i ke aupuni o Transuaal, ma o kekahi hana hoohaahaa la a ia aupuni i ka Moiwahine Victoria o Enelane.

  Ua waiho ia aku ne mau ho ike i kekahi manawa o keia pule, no ka hoomakaukau ana ia elua mahele koa, no ka hoouna ana aku no ka malama ana i ka inoa o Pelekane ma Aferika Hema, a me 4 mau moku Sekotia, no ke kiai ana ma na kapakahakai oia wahi.

  O Peresidena Kruger, ka Moi-Kui o Transvaal, ua lawe ai i ke kulana hooponopono malalo o ke kanawai koa, a hookolokolo i kana moopuna ponoi oia hoi o Lutanela Eloff, ma ka olelo hoino ana i ka Moiwahine Victoria, e hailiili ana me na olelo e hiki ai ke lohe ia e na mea a pau maloko o kekahi hui, a mawaena hoi o na auaina o ka poe maikai maanei, e kue ana ia hana hoohaahaa loa a na kanaka e noho ana malalo o ka malu o ka Peresidena Kruger. 

 

KA  POAI  O  KA  POE  HOOHAUNAELE

  Houston, Texos, Apr. 30.    He 7 poe negero i hopu ia no ka hoohaunaele ma Sunnyside, i ka po nei, no ke karaima pepe hi kanaka maluna o kekahi wahine opio, a me ke keiki o 7 makahiki a me kekahi kanaka aoo, ka mea i hoao e hoopakele i ko lakou mau ola mailoko mai o ka lima o keia poe hoohaunaele.

  O ka mea hope loa i haule iloko o na lima o keia poe powa a hoohaunaele, oia kekahi Keonimana mai Breham mai, me ka hao ia ana he $65 mailoko aku o ka pakeke o kona lolewawae.

  He 4 mau keiki na Kamaki, oia na poe i hoomaopopo ia, na lakou i aihue, a ua hoike ae hoi lakou, ua haawi aku lakou he $30 i kekahi paele elemakule, nona ka inoa o Henry Daniels.

  Ua hoolilo aku o Daniels i keia mau dala, a i ke ahiahi la Sabati aku nei i hala, ua hoomaopopo ia, na na keiki a Kamaki i ohi kela huina o $30, a ole, i pepehi paha o Daniels.

   Ua lawe ae lakou i ka mahele hope o na papa kuhikuhi hana i hoolala ia, a hoolilo iho la i mea oiaio ma ko ke aupuni aoao, e hiki ai ke huli pono ia a loaa ke kolohe.

  E noho ana o Daniels ma kekahi wahi hale pili me kana hunona wahine, o Marie ka inoa, me kekahi keiki o i makahiki ka nui, o lakou wale no ekolu ke noho ana ma keia wahi o Sunnyside.

  I ka po Poakolu, ua wawahi ia mai ia ka hale o weluwelu, a ua pepehi ia hoi o Marie a me ke keiki uuku o 7 makahiki.  O ka elemakule Daniels hoi, ua hili ia mai la oia me na pauku laau hewa a make loa, oiai oia e pale ana no kona ola, kana hunona, a me ka moopuna.

  O ke kino make o Daniels a me ka hunona, ua hoolei ia aku ua iloko o ka hale, a o ko kahi keiki uuku hoi, ua kiloi ia aku ia iloko o ka luawai.  O keia no hoi ka wa i puhi ia ae ai o ka hale i ke ahi, a lilo ae la i puu lehu.

  O keia no hoi ka wa a na hoalauna a me na makamaka o Daniels i hoolaha ae ai no ka nalowale ana o keia poe ekolu, oia no hoi ka wa o ka hale i hiole iho ai ilalo, a ia wa koke no i huli ia aku ai na wahi a pau o ka hale, a loaa aku la na aweawea koko a me na kino make i hele a papaa i ke ahi.

  O na iliohae hanu meheu, hele polole aku la lakou i kahi a ko Kamaki poe hoa e noho ana, a no lakou hoi i hoikeia ai:  la Fayette Rhone, he 21 makahiki,  Will Gate 35, Louis Thomas 30,  Aaron Thomas 13, Jim Thomas 14,  Ben Thomas 15,  Will Williams 19. 

  O keia poe a pau ua loaa aku lakou laeou ua paumaele me ke koko, a o na palule hoi ua haukae loa me ke koko, a ua koho koke ia ua hana lakou i ke karaima.

  O keia poe a pau ehiku, ua kiai paa ia lakou e na makai, a hiki i ke aumoe, oia hoi ka wa a ka poe hoohaunaele i kaili aku ai i na pio no Brazos Bottom ma ka akau aku o keia wahi.

  He 50 poka i ki ia mai mahope iho o ka meha ana, o na mea a pau, a ua hiki ole hoi ke hoomaopopoia, pehea la ke ano o keia Sab @ i ka weliweli.

  I keia kakahiaka, ua loaa aku la he eono mau kino kanaka e lewalewa ana maluna o na laau oka nui, a i hoomaopopoia hoi oia no na kino o kela poe negero pepehi kanaka.

  O na kino make o Wili Gate a me Louis Thomas, ua pau i ke ahi mai ka puhaka aku.  O ko Williams kino hoi, aole i loaa, aka ua koho ia nae, ua hala paha oia i ka wa e kipoka ia ana.

  O na kino e kau ana iluna o ke kumulaau oka, ua hookuu ia mai ilalo.  Ua kohoia ae, o ka poe nana i hana kela hana hoomaiaoino hope, he poe ili keokeo a me ka poe paeie ua poe la.

  Ua hoopai ia kekahi Kumukuia heoio o Hanamaulu, Kauai, ao ka hoena ana i kekahi haumana Pukiki i ke lahi la o keia pule aku nei, he umi iaia me oe ku@ pu o ka Aha.  Ua hiki mai nei na hoohalahala imua o ka Papa Hoo@ a e hana ia aku ana i keia mau ia iho.  O ka oi kue aku o ko pono o ke hoopaa aku iaia.