Ke Aloha Aina, Volume III, Number 25, 19 June 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

2   POAONO,  IUNE  19, 1897

 

 KE ALOHA AINA

 Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

  EDWARD L. LIKE,  Lunahooponopono.

  E. A. NAWAHI,  Puuku o KE ALOHA AINA.

 

 HONOLULU, IUNE 19, 1897.

 

KA KAKOU WAHAOLELO.

 

 He mau la helu wale no koe, a a-e aku kakou ma kela kapa, o ka hapa hope o ka kakou milimili, ka mea hoi a kakou a pau i hoopaa ai ia kakou malalo o ka makua hookahi, oia hoi KE ALOHA AINA, ka pohaku kumu hoi i mili lima ia e na poe hana hale, a

  Maemae i ke kai,

  Ka pua o ka Hala.

 I ka pule hope o keia mahina, e pau ai ke kuleana o poe i hookaa mai i ke ola o ka pepa no eono mahina e kunewa hope ae ana, a o ka poe hoi he wahi hipuu kekahi i koe o lakou ia makoa@, ke uwalo ia aku nei lakoa me ka manao aloha, e hoopau loa mai hoi ia wahi koena, i maikai ai no ka hele ana aku o ka pepa aohe mea nana e hookuemi hope mai oiai, lihi lou lakou ianei, a na ke makou aoao  ia e kuupau aku i ka nani o Piiholo.

 Aohe a makou kamailio ana ao ka poe i hookaa pau mai i ka nupepa, no ka mea, ke noho nei makou me ka aie ia lakou a o ka makou no hoi ka hooko i ka hana no ka pono o ko lakoa aoao.

 Ua hamama hoi ka manawa no ko makou mau makamaka a pau, mai Hawaii a Kauai, ina he poe hou kekahi e lawe ana i ka kakou wahaolelo, eia ka wa, ua kokoke imua o ke alo, ke poha mai no ko oukou leo, o ka hooko wale aku no ka makou.

 Nolaila, hookahi no a makou mea nui e imi aku la, o ka loaa hou aku no oia mau makamaka aloha aina, e ike mai ai la kakou hoa kanaka, o kipa hewa ke aloha i ka malihini.

 

PIOLOKE WALE HOI LAKOU NEI.

 

 I ke ku ana mai o ka Peru i keia kakahiaka Poalua, ua laulaha koke ae la ka lono, ua kipa aku ka Moiwahine Liliuokalani, ma kekahi hale banako o Wasinetona, no ke kikoo ana i kekahi huina dala mahuahua mailoko mai o ka banako, ua lilo ia he mai kauhola o na poe e anee nei mahope o lakou nei, a ua manaoia, mai ka Ona Miliona mai o ke Kulaokamaomao ia mau kokua .

 

 O ko lakou nei pioloke ana no ia kumu he lalau ia.  A oia ka makou e hoike aku nei @a akenui keia poe e hoopaa ia ke kino o ke Alii a me Kona mau wahi puolo no ka aie, ma ka hotele ana e noho ala.  Loaa e keia mea huna, loaa iho la ka ma'i kauhola e hehee ai na manao hookiekie o ka poe alunu, a makou hoi e olelo nei, aole ia he ulakolako i onou ia aku malalo o na hana kipe a me ka pakaha, aka, mai na makua mai no ia, a kau iaia, a oia no Kana i kii aku la iloko o ka banako a lawe ae la e ai Nona ponoi iho.  Kuhao wale.

 

KE KULANA KUPILIKII E KU NEI.

 

Elike no me ka makou i hoi keike mau aku ai, eia ke aupuni Repubalika o Hawaii iloko o ke kulana kupilikii loa, mamuli o na hana hemahema loa a kona mau lima lawelawe, ka poe koi nana e puliki nei i kona wahi hanu, i mau ai ko na aho, pela no e hoomaopopo kou aku nei makou i keia wa, ma o na lono la i hoomaholahola ia ae, mai ka Poakahi mai a hiki i keia la.

 O ka mua, oia ke kahea ia ana aku o na koa o luna o na mokukaua Amerika e ku nei i ke Awa, e hoi koke mai mai ke kahua paikau mai o kula o Kaiwiula, me ka hoohakalia hou ole aku.  A o ka hopena i ike ia, oia ko lakou hoi koke ana mai no luna o ko lakou mau halelana i ke kai, a i ka hoolono ana aku i ka hanehane wai, me ke mea la, e i mai ana, i pioloke makou i kela wahi moku pena keokeo, a kulana konekonea o ka poe kanaka liilii, ke kupua nui hookahi hoi nana e hoalaala nei i ko makou nanea ana ua lai.

 O ka lua, oi na mea e pili ana i ka noho ana mai nei o ka Aha Senate i kekahi la, a ua olohaka hoi na noho o loko o ka Hale, mamuli o ka haupu mua ole ia e hapai ia mai ana na mea e pili ana i ka Hoohui Aina a me ke Kuikahi Panailike.  Oia ka wa i ike ia aku ai na loea o ka aoao e kinai make nei i ka Lahui Hawaii a me kona Moiwahine aloha, me ka manao, e umiapuaa i ka hanu kuokoa o Hawaii Aina, a me Hawaii Lahui, i ka hapai ana mai, e noonoo koke ia keia mau kumuhana elua, a e hooholo loa ia, elike me ka lakou i manao ai oia ka mea pono i ka Hale e hana ai.

 Oia ka wa i komo ae ai o ka uhane makee iloko o ka puuwai o kekahi kanaka hoopono iloke o ka Hale, a me na manao koa o ka wiwo ole, ku ae la oia iluna me na kapuai maloeloe, a hoolilo iho la i ka ikaika a kona mau koa i hana ai i mea ole.  Nani wale ko ke Akua aloha i kona haawi ana mai i Kalahala a i kokua hoi no ka wa plikia. 

 

 Mamuli o ka haule pinepine mau ana o na manaolana o keia poe e noho mana nei, ma na wahi a pau o Hawaii nei, eia lakou ke hele loa aku nei i ke kulana kupilikii loa, mamuli o ka hemahema loa o ka lakou lawelawe ana.

 

PAU I KE KOALA IA I KE AHI

 

 Ua loaa ae kekahi lono ma Vanekoua, i ka wa i ku ae ai o kekahi mokuahi Hupeh, mai na mokupuni Philippine ae, kahi hoi e hooulu mau ia ala na hana hoohaunaele e na kamaaina, no ka lili a me ka inaina i na poe Sepania, mao ko lakou noho mana ana mai e hoomalu maluna o lakou.

 Ua hana ia mai nei e lakou kekahi hana ku i ka manaonao loa, oia hoi, ko lakou hopu ana i na Kahunapule Katolika he 25 ko lakou nui, a pulehu ia i ke ahi elike me ke koala ia ana o ka io bipi iluna o ke ahi enaena maikai, me ka ike a mahui mua ole o na pualikoa Sepania ke hana nei na kamaaina i kekahi hana pegana loa, e hoopoina ole ia ai ko lakou mau ano kanaka a ke Akua i hana mai ai ma keia hope aku.

 Ua hoike ia ae, ua lawelawe ia keia hana ku i ka weliweli e na kamaaina o Ilo Ilo, he apana iloko o ua mau mokupuni Philippine ala.

 O ke kumu nui paha i ulu mai ai o keia mau manao ano e iloko o na kamaaina o kela wahi, oia no na hana ino a me na hana hookaumaha a na pualikoa Sepania, maluna o na poe kipi, a no ia kumu, ua hapai ia mai ko lakou mau manao inaina maluna o keia poe koa hana ino, a i wahi hoi e hoonana ia ae ai o ko lakou mau manao lilili iloko, ua hopu iho la lakou i keia poe kahunapule hewa ole, i uku panai no keia mau hana ino a na Sepania, a koala aku la i ke ahi.

 He mea maa mau ma ke ano o ka lakou hana ana, ma ka pulehu ana, oia ke omo ana i na puaa i ka wa e pepehi ia ai ma na mokupuni, oia ka paou ana i ka laau ohe mawaena o ke kino o ka puaa, a hoopaa ia mea me kekahi pauku hao i ka wa e koala ai maluna o ke ahi enaena.

 Ua hana ia keia poe kahunapule pela, ua hookomo ia ka laau ohe mawaena o ko lakou mau kino, a kau ia iluna o ke ahi, oiai no lakou a pau e oia ana, a hiki i ko lakou pau ana i ka make.

 Mamuli o ko keia mokuahi Hupeh kipa ana ae ma Ilo Ilo, mai Honakona, Kina ae, i loaa ai keia lono, ma kahi kokoke ia Manila.

 He weliweli maoli keia hana a kela poe, a o ka hoike ana hoi ia o ka lakou panai maluna o na poe Sepania wahi a lakou Nui ka poelele o keia poe

 

EIA HOU KEIA KOI POHO.

 

 Ua hoike aku makou, ma ko kakou pepa puka la o ka Poalua nei, mamuli o kela huli kuleana ole ia ana o kekahi mau pahu lole, a me na pahu e ae no ka manao ia, aia iloko o laila ka opiuma kahi i lapuu ai, elike me ka hoike a ke kiu nana i waiho aku ka lono i ka Halewai, oia hoi o Sam Macy, no na ukana o loko o keia mau pahu, aia ka ka opiuma io iloko kahi i waiho ai.

 O ka poe nona ka waiwai, oia no o Wing Wo Tai, a i ka pau ana o na hana huli, a hoihoi ia aku nei me ka poe nona ia waiwai, ua hoomaka mai nei kela poe malalo o ka inoa hui Wing Wo Tai, e hoopii i ka mea @ana i huli ka lakou mau pahu ukana, oia hoi o Sam Macy, no ka huina o $1,000.

 He huina nui maopopo keia ke ko keia koi poho a kela poe, a ina no hoi e haule ana oia iho la ao hoi, he pakele ana hoi ia no ia kanaka i ke komo ana aku iloko o ka pilikia mawale.

 

KA WAIWAI O R. W. MEYER.

 

 Ua haalele iho o R. W. Maea o Kalae, Molokai, i kana palapala kauoha hope loa no kona mau waiwai i kona ohana.  O na waiwai paa a pau, e ili aku no ia maluna o na keikikane, a o ka home noho e ili aku no ia i ka wahine kanemake a me na keiki i mare oie ia a o ke dala na na kaikamahine ia a pau.

 O ka huina dala maoli e paa ia nei, aia no ia ma kahi o ke $70,000.  O William Mutch a me Otto Meyer na Kahu Malama Waiwai, a e hooponopono koke ia ana ka palapala hooko kauoha i keia pule.

 O na waiwai paa a pau, e komo aku no ia iloko o ka poholima o na keikikane a pau, a e lilo ana lakou a pau i poe waiwai ma keia hope aku Aia he lehulehu o na bipi, kope, a me na mea e ae e ulu a e holo ana maluna o na aina o Kalae.

 

KA MOIWAHINE O KA LA HOOKAHI.

 

 Ua lilo i mea hoopahaohao i ka manao, ka noho ana o kekahi kaikamahine nona na makahiki, ehiku maluna o ka nohoalii, ma ke ano hoohiluhilu a hana hei i ke kulana e hoolohe ai na mea a pau iaia.  Ua kapala kona inoa, ka Moiwahine Marguerite, o ke kulanakauhale o Redwood.

 No hookahi la okoa ka noho@ ana o keia kaikamahine maluna o ke kulana Moiwahine no kela kulanakauhale, a ua hoolohe aku na mea a pau iaia, me he mea la, oia ka mana hoomalu oi ae ia la hookahi mamua o ko Peresidena Makinile kulana hoomalu no ka lahui Amerika holookoa.  Ua koho ia keia kaikamahine mamuli o ka makemake o na poe o kela wahi kulanakauhale, a o la lei Marguerite oia kona kalaunu.

 He kaikamahine keia Moiwahine Marguerite na kekahi loio o Kapalakiko, Kaleponi, nona ka inoa o Willis G. Witten, a e noho nei hoi ma San Carlos.  Hoakaaka no hoi na hana a kela poe i hana ai maluna o kela kaikamahine, ina no hoi pela kakou e hana ai, elike ae la no hoi me keia poe, ma ke ano hoomakeaka.

 

E KIPA MAI ANA I KAPALAKIKO.

 

 O ka Moi o Siama, oia hoi o Chulalongkorn I., eia oia ma ke kulanakauhale kaulana o ka Pope, oia hoi o Rome, no kona alahele e hoea mai ai i ke kulanakauhale o Ladana, no ka ikemaka ana i na hana hoohiwahiwa o ka Moiwahine Vitoria o Enelani, a e hookaulua iki iho ana oia malaila no kekahi mau la, mamua o kona holo ana mai no Nu Ioka, maluna o kona moku holo lealea ponoi, ka Maha Chakskri.

 E kaahele mai ana oia ma na mokuaina o Amerika Huipuia, a e hoohala manawa ana ma kekahi mau kulanakauhale o Amerika, a e holo loa mai ana kona moku ponoi a hiki i Kapalakiko, ke awa hope ana i manao ai malaila oia e huli hoi aku ai no kona home.

 O kona la e hoea ae ai i Kapalakiko, aole i maopopo ia ka manawa, no ka mea, e ulolohi loa iho ana paha oia ma Ladana, no ka hoohiwahiwa ana aku ia la nui oia Alii Aimoku o lakou.

 Hoomanao@ ae la makou i ke au o kakou mau Alii Aimoku.  I ka wa e kipa mai ai o na malihini makaikai, ua makaukau mua na mea a pau, a i hakalia wale no i ko lakou pae mai i ka aina, ua lehau na hookipa ana, a ua ku ne hoi i ka hanohano na pahola ana aku i ka lokomaikai ia lakou.

 

UA MAKE MAI NEI.

 

 Ua make mai nei o Real Adimarala, Samuela Pilipi Li, ka hope loa o na kanaka kulana kiekie o na @umoku kaua moana o Amerika Huipuia, i ke kaua kuilamahi o ka Akau a me ka Hema, ma kona home noho ma Silver Spring, kokoke i keia kulanakauhale, i ka hora 5 o ke ahiahi, mahope iho o ke kaa mai poloke ana a make koke no.

 Ua hoike ae na aumoku kana a me na hale oihana aupuni, i ko lakou aloha no ia kanaka koikoi a ka aina.