Ke Aloha Aina, Volume III, Number 26, 26 June 1897 — Page 8

Page PDF (845.42 KB)

This text was transcribed by:  Lyn Kuda
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA, POAONO, IUNE 26, 1891.

2

---

HE MOOLELO HOONANEA

--NO KE--

Keikialii Alabati.

KE Kaeaea o Pelekane.

--A ME--

Ka Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo.

Hoohenoia no KE ALOHA AINA

            I ka pau ana ae o ko laua hoomaha ana, oia no ko laua wa i hele huli hou aku ai iloko oia anoano aaki o ka po, a e pa mai ana hoi na makani huihui o na oawawa me ka iniki welawela pu iho i ko laua mau ili.

            Aka, oia mau mea mae a pau, aole ia he mea e hiki ai ke hookuemi hope ia mai ka manaopaa o ka Ui Madelina, oiai, ua oi aku kona aloha i kela kauwa wahine mawaho ae o kana ipo hooni puuwai.

            I ko laua hiki ana aku maluna o kekahi ahua kiekie e haliu ana kona alo i ka hema-hikina, aia hoi, ua hoohikilele ia ka manao o ua mau opio la, i ka uiuiki mai o kekahi ahi kukui, me he mea la, he ahi lamalama i kekahi wahi kokoke loa i ka ae one.

            Huli ae la ke Keikialii Alabati a pane aku la i kana ipo aloha, me ke kuhikuhi pu ana aku o kona mau lima ma kahi o ke ahi e a mai ana i kahakai.

            Ke ole he mau hoopahula ana o keia aumoe ke manao nei au, o keia ahi e a mai la i kaoa kahakai aole ia na ka ka mea okoa aku, aka, me he mea la, na ko kauwa wahine uo ia, a ke hoao nei oia e hooluhi ia oe i ike ia pono ai oia, he aloha kou iaia.

            ua ulu mau keia noonoo iloko o ko'u lunaikehala, mamuli o ko'u hoomaopopo ana o ua poe a pau i hele ai, ma hele like lakou ma kahi akoakoa, a puuluulu hoi i ole ai e nalowale kekahi o lakou.

            O keia wahine hoi, aole pela oia i hana ai, ua hele hoomanao aku la oia iaia iho, mai keia poe aku, i ole ai o ike ia kekahi mea huna iloko o kona puuwai, a ke ole au e koho hewa, eia na kokoia o ke au o ka pilikia mahope o kou mau kapuai kahi i hookokoke ai i na sekona a pau.

            Aole au i ooike aku i keia manao ia oe ma ke ano hoino i kekahi o kou mau hoapili o ka au ana mai o ke kai loa, aka mamuli no ia o na hailona a ko kaua makua, nona keia aina i piha i na mea kamahaa o kela a me keia ano.

            Mamua ae nae o ko'u hoopau ana ka'u kamailio ana aku ia oe, ua manao au, e ohewa mai ana paha oe, no ko'u hoolilo ana i ke kulana maemae a maluhia o kou kanaka i mea na'u e hoohuoi ai malalo o kekahi kumu kupono a'u i hilimai ai.

            A oia hoi keia au e lohe mai la, me ko'u hunahuna ole aku ma kuono, elike me ka hana a kekahi poe, aka, o ka mea wale no nae e ike ia ai ka oiaio o keia hoohuoi ana, oia ka pukaamaka maoli ae o na hana a'u ekoho e nei i ola honua, aia he hana malu, ua hoelala mua ia, a ke imi iu nei kahi e hooko io ia ai me ka palanehe loa.

            O keia mau olelo a ke Keikialii i puka aku ai mai kona mau lehelehe aku ua lilo ia he mea e hoehaeha ai i kona manao, a ua maopopo ole hoi ana kaua mea e hana aku ai ia manawa.

            A oia kana i olelo aku ai i kana ipo aloha, i ka i ana aku penei:

            He mea ole ia i ko'u manao, no ka mea, o ke aloha e lalawe nei iloko o ko'u kino, he mea ia nana i hooi aku ko'u manao hilinai maluna ona.

            Elike no me ka'u i hoike aku ai ia oe, o kana mau hana maikai a me ka hooko pololei i na mea a pau a'u i makemake ai, oia ke kumu nui nana i kono mai ia'u e paa iho iloko o ko'u puuwai me ka hoomanao mau aku.

            He mea ole ia'u na mea a pau, ina no oia e hana mai ana i kekahi hana e poino ai ko'u ola ma ka keia mua aku, aole no ia he mea no'u e nana maka ewaewa aku ai iaia.

            Oiai, eia me a'u na hooia a pau e akaka ai, he kauwa hoopono oia a me ka hoopololei, a ma ia ano hoi au i hilinai nui loa ai iaia mamua o na mea e ae a pau i hele pu mai ai me a'u ma ka'u huakai hele.

            O keia mau olelo a ke kaikamahine alii i hoike pau aku la imua o kana mea i aloha ai, ne hoike ana ia i kona aloha oiaio mailoko lilo mai o kona puuwai no kana kauwa punahele i nalowale, a he hoike ana mai hoi, he baku makeo kanaka oia, mamua o na mea e ae.

            O keia wa a laua e kukai olelo nei, oia no na hora mamua iho o ke kani ana o ka moa kuakahi, a e ko mai ana hoi ke kehau anu maeele o loko o ka ululaa e hoopuni ana i kahi puu a laua e noho ana, me he lima kanaka la ka welawelania.

            Oia no hoi ka wa a ka mahina hiki o ka wanaao i kiei ae ai maluna o na pae puu, a hoomalamalama ae la i na kualono me kona nani nui, e ahuwale ai hoi na mea huna a pau ma na poopoo pouliuli.

            O ko ke kaikamahine alii mau nanaina i na wa a pau, aia no ia ma kahi o ke ahi a laua i ike ai i ka a mai i kahakai, me he mea la e i okoa mai ana no iaia, aia ilaila kana kauwa aloha kahi i noho ai, a e kau okoa mai ana no iaia na halialia ana, me he mea la, e i mai ana, eia au la i keia wahi kahi i noho hookahi ai.

            I ko laua lihi kokoke ana aku i kahi a laua i ike mai ai i ke ahi, o ka wa uo ia i pio iho ai o ka a ana o ke ahi, a maopopo ole aku la ia laua kahi o ka nalowale honua ana, oiai hoi laua ua kokoke, a o ka halawai wale aku no hoi koe.

            Me keia ano i awiwi aku ai laua e ikemaka i ke kumu o ka nalowale konua ana o ke ahi lamalama mai ko laua mau kiinohi maka aku, e lelele hele ana maluna o na ahua aa o kahakai, a me na ana umalu papali hoi, e haliu ana ka waha iwaho o ka moana.

            ua hooikaika nui laua i ka huli ana, elike me ka makemake o ka Ui Madelina, pela hoi laua e maku hele nei i keia wanaao me ka hoomaha ole, e holo hele ana i e a i anei.

            A o ka mea nae i ike ia, aole loa he wahi meheu hookahi e hiki ai ke koho iho, o kaoi paha keia o ua kauwa ia a laua i noho ai ia po.

            Ma keia wahi, e huli ae ko kakou kamailio ana no keia kauwa wahine, i ke kumu a me ke ano o keia mau hana i hoea mai ai maluna o kona mau haku opio, na mea hoi no laua na puuwai hamama a me ka makee oiaio i ko laua kanaka lawelawe i hilinai nui ai.

            I ka wa o ke aluka o na makaainana o ka Ui Madelina i hele hou ai i ka makaikai, ua komo iho la iloko o ka manao o keia kawa wahine, kekahi noonoo pelapela a ku i ke alohe ole, oia hoi kona kuko ana e lawe i ke ola o kona haku opio, ma ka lawe ana iaia ma kekahi wahi ku kaawale loa mai keia aina aku, i kumu hoi e hooko ia ai kona manao puuwai eleele o ka makemake maluna o ka ipo aloha a kona haku opio i aloha ai.

            A pela iho la oia i nalowale ai mai ke aluka aku o kona mau hoahele i hele pu mai ai, a kuoe hookahi aku la oia ma kahi e nalowale ai mai ka maka aku o kona mau hoa holoholo oia la.

            Mamuli hoi o kona hoopilipili ole aku me kekahi o lakou, oiai, ua ahai e aku la ke akule i ka hoaonu, a ua hiki ole hoi i kona mau hoa ke hoomaopopo aku, aia la ihea kona wahi i hele ai a me ke ano o kaua hana i hele ai.

            Pelaoia i kuoe hookahi aku ai a noho iho la ma kahi a laua i ike ai i ka a mai o ke ahi i kahakai, me keia manao awahua e hauna ana iloko o ka puuwai o keia kauwa wahine, me kona ake nui e hooko ia kona makemake maluna o ke Keikialii Alabati ma keia mua aku, a e hoonelo hoi i kona haku aliiwahine opio i ke kane, ka Ui Madelina, ka mea hoi nona ka ui nohea i hiki ole aku i keia kawa wahine ke alualu aku i ka hapaumi o kona nani.

            Ua lilo ka pio koke ana o ke kahi a laua i ike mai ai, i mea na laua e hoohuoi ai, oiai, ua maopopo no ia laua, aia he kanaka ma kela wahi kahi i noho ai, a aohe o laua manao, he ano eopa ia o ka wan ao.

            Ua hoomau hou aku la laua i ka hele ana imua, a hiki i kahi a laua i hoomaopopo maoli iho ai, o kahi no ia a laua i ike mai ai i ka a aku o ke ahi, a noho iho la laua malaila, e hoomaha ana no ka wehewehe loa ae e kaiao.

            I keia wa a laua e noho ana ma ia wahi, ua haia aku la ua kauwa wahine hooluhi nei a ua kaikamahine alii ala, ma kekahi aoao ae [x] ko laua alahele, me kona manao e hoopu-a-a i kona mau haku opio, a hiki i ke laua wa e hoopau ai i ke laua manao imi ana.

            A pela oia e huli hoi aku ai i ka hale mamua o ko kona mau h[x]ku opia hoea ana aku i ka hale.

---

            Ma ka la 8 o Iulai e malamaia ai ka hoike o ke kela o Sana Anaru.

            Ma ka auina la o ka Poaono nei, i haalele aku ai ke kaawai i kona kiki ana i ka mai maluna o ka puu nanahu, mahope o ka ike a ana, ua pio loa ke ahi.

            Ma ka Poakolu nei ua haawi maka na ae ka Piledelepia, no ka hopu ana ia Charles Dunn. he sela hopuia oia a hoihoi ia aku la me kona mau lima i paa i ka hao ma ke kakahiaka o nehinei e Kapena Kahookan[x], o keia ka haole nana i kulai ia Lu[x]ancia Cham berlaiu iloko o ke kai mamua aku nei, oiai, ka waapa e hookokoke aku ana i ka Piledelepia.

---

E HOOMAKA ANA I KEIA POAKAHI.

No Hookahi Pule Wale no.

---

            E haawi ana makou i ka poe kuai mai i ka mana o ke kuai i ka nui no la mea liilii.

Na Kalakoa Amerika he 30 i-a i ke ... 100

Na Dimiti he 14 i-a- i ke ... 100

Na Lole Kalakoa (Duck) he 10 i'a i ke ... 100

Na Lole Keokeo he 20 i-a i ke ... 100

Na Lole Hauliuli he 15 i-a i ke ... 100

Na Kalakoa Haekaeka he 20 i-a i ke ... 100

Na Dimiti he 12 i-a i ke ... 100

Na Lole Kikokiko he 8 i-a i ke ... 100

Na Keokeo he 15 i-a i ke ... 100

Na pale Uuluna 42 iniha laula, he 8 i-a i ke ... 100

Na Halii Moe 81 iniha laula he 16 keneta o ka i-a. Na Halii Moe 90 iniha laula he 22 1/2 keneta. Na Halii Moe Nani 81 iniha laula he 20 keneta o ka i-a. Na Pale Pakaukau Lilina he 17 1/2 keneta o ka i-a. Na Kawele Holoi Lima Damaseka he $125, 150, 175 no ke kakini, O na Lole Aahu o kela kikina aku nei he 15 keneta o ka i-a, mamua aku nei he 25 a me 30 keneta i ka i-a. Na Tawele he 35, 55, 75 keneta a hiki i ke $100. Na Uhi Moe he $100, 125 a me 150 o ka mea hookahi. Na Papale Kapu o na Kanehe 45 wale no keneta Na Papale o na ano a pau ma ke kumukuai hapalua like.

            Mai hookuu i keia wa kupono loa e hele mai ai i ko makou Halekuai.

            L.B. KERR.

HONOLULU ALANUI MOIWAHINE.

---

KAHI KAPENA-BOE O KE KAHULIHULI ILOKO O KA ULIA LAKI NUI.

---

            O John Rodriguez, o Demarara, Beritania-Guiana, ka inoa o kekahi wahi Kapena-boe o ke kahulihuli, o luna o luna o ka moku kalepa Amerika Archer, i kona wa i hiki mai ai i Honolulu nei i ka Poaha nei, ua loaa iho la iaia kekahi leta e kali ana nona, a e hoike pu ana hoi maloko o ua leta la, i kekahi lono kaumaha e pili una i ka make ana o kona makuakane, he mea lawelawe oihana kalepa ma Madeira, Potugala, a e hoike ana hoi i kekahi leno hauoli nona, ma o ka laki la i loaa iaia, ma o ka waiho ana iho i ka huina dala o $19,000 o ua makuakane ia nona ponoi.

            he holo moku kana hana o kona hoea ana mai, mai Iapana mai, a he Kapena-boe no kona kulana. O ka 9 keia o na makahiki o kona au ana i ke kai malalo oia hana hookahi wale no, a o keia paha auanei ka mea nana e hoopau i kona holo moku ana[x] Laki no.

---

            Ma ka hookuku kinipopo o ka Poaono nei, mawaena o ka Hoku a me ka Sana Lui, ua lilo ka eo ia Sana Lui, he 13 ana puni, a o koua hoa 11 puni.

---

WILLIAM KAMALI.

---

Helu ekahi ma ke Pena Hale a pau. Kau Pepa, a Lu One paha, e like me ko oukoe makemake. Ua hiki ia'u ke hoohinuhinu i na Umeke, Puniu, Moe, Pahu Ume, [x]akaukau i hiki ole ke hoomaemae hou ia ina oukou e makemake e na makamaka a m[x] na hoaloha e hoomaemae i ko oukou mau home, a i ole o na pono hale paha, mai poina i ke ki[xxx] mua mai i o u nei, a e loaa no na kuka oluolu ana, mamua o kekahi poe e ae. O na kauoha mai na Kuaaina mai, ua hiki ke hooko ia ma ka eleu.

            Kuuna Hana: Mauka iho o ke Koena o Ka Makaainana, Helu [xxx] Alanui Ko[x]ia, maloko o ke Keena o S.K. Pua. Wahi Noho Kapalama.

mar 15--[xxx] dly

---

OLELO HOOLAHA.

Eike auanei na kanaka a pau ma keia, owau e ka mei aona ka inoa ma[xxx]lo iho nei, mamuli e lo'u paa ana, maia ma ana, hoomalu ana, a noho loihi ana n[xxx]u no au makahiki a o, ma ka aina nona ka Pala [xxx] Sila Nui, Helu 1000, i ikeia ma ka inoa o M[x], e waiho nei ma Kalapana, Puaa,  Hawaii, Ko Hawaii Paoaina.

            Ke hoale loa aku nei au i ke kuleana ole o kekahi mea a mau [xxx]a paha ma ia aina. A ke papa a hook[xxx] [xxx] aku nei au i na mea a pau, aole e hele a kumo wale ma ua aina ia me kau ae ole aka.

            O ka Olele Hoolaha a ka Aha Kiekie no ha noho leihi ma ka [xxx] ko'u ka[xxx] paa.

            Na[xxx] me ka oiaio,

            J.K. KAWAIWAI.

---

TOMMY K. NAKANAELA.

---

He Agena Kuai, Hoolimalima a Hoomaopopo Kuleana Aina no ke Kakua Ma'i Lapera ma Molokai.

---

            Mamuli o ka lehulehu o na hana maluna ae i haawiia mai na'u e hooponopono iloko o ka makahiki i kaa hope aku la mai na makamaka haole a pela pe no hoi mai o'u mau hoa o ke koko hookahi mai. Nolaila, ua makaukau au e hooko aku i na kauoha oia ano, a ma kekahi ano e ae paha i makemakeia me ka mookaka loa i ka manawa pokole loa.

            O na poe ma ke Kahua Ma'i he mau kuleana pohihiki ko lakou iloko o kekahi mau waiwaip[x]a, a ma kekahi ano e ae paha, mai poina i ke kina ae io'u la no ka hoomaopopo a me ke kuka pu ana hoi i ka mea pono e hana ai, a e loaa no na kokua ana mai o'u aku no ka nowelo ana i kahi o ka pono a me ka pomaikai.

            E hana ia [x]o na palapala kuai a hoolimalima paha o na waiwaipaa me ka uku ole, a pela pu no hoi me hooiaio ana imoa o na Agena Hooiaio Palapala o ke Kahua Ma'i Lepera.

            E hanaia no na Palapala Kuai o na Waiwa Lewa ma ke Kahua MA'i Lepera me ka uku haahaa loa.

            Iune 19, 1897, 6 month--wkly.

---

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

            Ke hoikeia aku nei ka lohe ua hookohuia ka mea nona ka inoa malale iho, i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwa o Joseph Kahooluhi Nawahi, i make, o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Ko Hawaii Pa[x]aina, nolaila, ke haiia aku nei ka lohe i na poe a pau i aieia e ka mea i make a waiho mai i ka lakou mau koi i hooiaio pono ia, me na palapala hooia kupono, ina he palapala kekahi, ina no i hoopaaia ma ke anoano moraki a ano e n[x] paha, ma ke Keena Loio o Jaa. K. Kaulia, ma ke kihi o na Alanui Nu[x]anu a me Moiwahina, a ma ke u waih noho no hoi kekahi iloko o na malama [x]ono mai keia la aku, a i ole pela e hoole mau loa ia aku no. A [x] na poe a paa i aie i ka mea i make e aku koke mai lakou ia'u.

            EMMA A. NAWAHI.

Lunahooponopono Waiwai e J.K. Nawa[xxx] i make.

Honolulu. June 1, 1897.

---

NOI LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

---

            OWAU o ka mea nona ka inoa ma lalo iho nei i koho ponoia hoi i Lonahooponopono Waiwai no ka waiwai o Annie K. Mahaulu i make, o Waiaiua ke hoikeia aku nei ka lohe ma keia, o na poe a pau a ka mea i make i aie ai e waiho koke mai lakou i ka lakou mau koi aie i aponoia, a ina e hala na mahina he eono mai keia la e hoopukaia aku nei o ka hoolaha, e hooie loa aku no ka mea nona ka inoa malalo [x]ao i ka uku ana ia mau koi, a o na poa a pau i aie i ka moa i make ke noi ia aku e uku koke mai ia W.H. Wright, ma ke Keena Aukau o Honolulu.

            A.S. Ma[x]aulu,

Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai o Annie K. Mahaulu.

Honolulu, 19, 1897.

---

OLELO HOOLAHA.

Eike auanei na kanaka a pau i keia, [xxx] o L.Y. Aiona Pake a a[xxx] ana ma Makaa[xxx], Hana, ka papa aku noi na i [x]a mea Halekuai e keia a ma [xxx] ano, ao[xxx] e hoale i kale wahine mare ia L. Waino[x] ma oukou e hoaia iaia, alaila, ma[xxx]na [xxx] o oukou ko oukou paha no ka [xxx]. [x]a haalole k[x]m[x] ole mai [xxx] ia [x] a ma ko [xxx]i wahi [xxx]e a [xxx] hoi aku oia i ka p[xxx] [x] na makou a ke no[xxx] mai [xxx] oia ma [xxx] [xxx] Koo[xxx] o Maui.

            O[xxx] iho [x]a,

            L.Y. Aiona.