Ke Aloha Aina, Volume III, Number 27, 3 July 1897 — Page 7

Page PDF (823.92 KB)

This text was transcribed by:  Betty Yang Green
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA,

POAONO, IULAI 3, 1897

 

HE MOOLELO HOONANEA.

 

- NO -

 

ALANADELA.

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu Keokeo

 

- A I OLE -

 

Ka Loea Hookani Hapa o ke Kuluaumoe.

 

            Hala ae la he manawa loihi e keia noi hookina ana o ke kapena moku ia Lusia no ka ae ana aku e lilo oia i wahine anna, aka, e like no me ka nele mamua, pela no keia.

            Kupu ae la na manao hoonaukiuki iloko o ke kapena moku, a ia wa, unuhi ae la oia i ekkahi pu panapana, a me ka leo kakana e ka mea i piha ii ke inaina, pane hou aku la oia penei:

            E ka wahine lapuwale, e hoomau ana anei oe i ka hoopaakiki ana i ka hole mai i ko’u manao?  E pane koke mai, a i ole, e lawe koke no au i kou ola ano me ka hopohopo ole.

            Iloko o keia wa i ike ia aku ai ka loli ana ae o na helehelea o ka kaua Lusia main a papalina ula ohelohelo a i ke keokeo e like me ka pohaku mahala, aole oia i pane mai i kei aieo hooweliweli a ke kapena, aka, oia no oia ke kulou la ilalo, me na waimaka e hiolo makawalu ana ma kona mau papalina.

            E pane mai ano, wahi a ke kapena puuwai eleele, me ke kau ana mai i kana pu panapana ma ka lae o ka kaua Lusia, me ka makaukau ana hoi e luai mai i ka ahailono o ka make maluna o ka kaua aloha.  Auwe! menemene wale E pane mai, a no ke aha la oe e hoapaapa mai nei, no ka mea, ke nee wikiwiki ae nein a hora o ka po.

            Aole no i aea ae ka kaua Lusia i keia wa a ke kapena e hoonuinui nei, aka, o kona kino nae, aia ia ken aka haalulu la i ka ua mea o ka maka’u.

            O ke kkolu keia o ka’u ninau ana ia oe, a o ka hope loa no hoi ia o ka’u kamailio ana, a ke pane ole mui oe i ka’u mea e kamailio aku nei, alaila, o ko’u wa no ia e lawe ai i kou ola, pehea, a ae ana anei oe i ka’u noi, i wahine oe na’u?

            E haawi mai i manawa no’u e noonoo ai no kau ninau, wahi a Lusia i pane mai ai, oiai, ua ike iho la oia, he mau olelo oiaio keia a ke kapena puuwai lekoino, a aia hoi kona ola ma ke kae o ka luakupapau.

            Ae, wahi a ke kapena, me ka hookuu ana iho i kana pu panapana ilalo, ke ae aku nei au i kau noi, nolaila, e hookuu ana au ia oe e noonoo koke i keia mau hora, a mamua o ka puka ana o ka la i ke kakahiaka, e pane mai ai oe.

            Iloko o keia wa lohe aku la lakou i ku halulu hou mai o na kapuai o ka elemakule, e hele pololei mai ana no kahi a kana mau malihini e noho ana, a me ka leo ohaoha, pane mai la oia:

            E na kamahele o keia kuluaumoe, e naue ae no ka rumi aina, a malaila oukou e hoopiha ai i ka lua o ka inaina me na mea ai e keia uka waokele.

            Ku ae la ke kapena iluna me ke ku pu ana ae o ka malama moku a hele aku ia no kahi o ka papaaina i hoomakukau ia, me ko laua alakai pu ana i ka laua pio.

            I keia manawa nae, aia na maka o ka elemakule ke kaulono pono mai la maluna o Lusia, ike mai la oia ii na helehelena kaumaha e hekau ana maluna ona, me kona mau lima hauhoa ia i ke kaula, a na ia mea i hoopiha aku i ka puuwai o ka elemakule me ke aloha no ka kaua Luisa, a puana ae la oia iloko ona.

           E hoopakele no au ia oe e kela wahine opio, mamuli o ka lima iakika o keia mau kanaka i hoea mai ai oe i anei, alaila, e hoao no au e hoopakele la oe, me ka hoopahua aku hoi i na manao o keia mau kanaka puuwai lokoino.

            Hooki iho la oia i kana kamailio ana ma keia wahi, a lawe aku la oia i kana mau malihini no ka rumi aina a maluna o kekahi mau noho pulu, noho iho la lakou, me ka haupa ana iho o na kanaka puuwai uahoa i na kohi kelekele a ka puukolu e waiho ana imua o lakou.

            Aka, no kaikaua Lusia, aole ona ono mai i na mea i hoomakaakau ia maluna o ke pakaukau, aka, ke kulou la oia ilalo me na waimaka e hoopulu ana i kona ma lihilihi maka.

            O kona mau noonoo ana a pau, aia no ia me kona ohana e noho la me ka mahui mua ole, eia oia iloko o ka poino kahi i noho ai.

            A pau ae la ka hoopiha ana a na kanaka i ko laua mau waihena ai, ku ae la lakou iluna, a oia no ka wa a ka elemakule i lawe aku ai no ko lakou mau rumi e hoaumoe iho ai no ia koena po.

            E lawe aku kakou i keia wahine no ka rumi iluna o ka ale’o, a malaila oia e hoaumoe ai i kela po, i pane aku ai ke kapena.

            Ae, wahi a ka elemakule, alakai aku la oia ia lakou no luna o ua rumi nei, i ko lakou hhoea ana aku ilaila, hookomo aku la ke kapena i ka wahine opio iloko o ua rumi la, a la hoi i ka puka.

            Mamua nae o ke lakou haalele ana iho i ua wahi la, ua hoehaeha loa ia ha manao o ka elemakule no keia mau hana lapuwale a ke kapena, a lohe hou ia aku la kona puana iha ae i keia mau huaolelo.

            E hoomama i kou maa noonoo e ka wahine opio, no ka mea, e hoea hou mai ana au i kekahi mau hora o keia aumoe maanei, a e hoopakele aku no au ia oe ma na ano a pau, a e hoopahua aku hoi i na kuko lapuwale e keia mau kanaka.

 

            He eono ka nui o na luma mahuka mai ka mokupea Aryan mai,

            Eia ko makou Hope Lunahooponopono ke waiho nei me ke onawaliwali.

            Mumule na poe i kaena haakei ae, e holo ana ka hoehui aina, mahope iho o ke ka ana mai nei o ka Mariposa.

            Ke liuliu la ka moku Koku Ao ne ka haalele ana aku ia Kapalikikoa hoi hou mai i na kapakai oo Hawaii nei.

            He maikai no ke oia kino o Kalaui a me kona mau ukali e noho la ma Wasinetona me ka paio ana no ka pono o ke kanaka Hawaii.

            Ma ka hook ana mai a ka moku ahi Pekina ma ka Poalua nei, ua haawi aku na Iapana maluna ona he mau hu ana i ka mokukaua Naniwa.

HE MOOLELO KAILI PUUWAI

 

- NO KA -

 

UI HAZELA.

 

Ka Wahine i alo i na poino o keia ola ana.

 

MOKUNA I.

 

KA MOKU POINO.

 

            Me keia mau nanaina ehaeha a kaelemakule e ike nei, hookuu iho la oia i kana puole e paa ana ilalo o ka waapa, me ka hakalia ole, lalau koke aku la kona mau lima i kana mau hoe, a me ka ikaika a pau i loaa ii ko laua mau aahuki, iho iho la ka laua mau hoe iloko e ke kai, a noohee aku la i ka waapa no kahi e loaa ole mai ai lakou i ka mimilo ana a ke kai i ka wa o ka moku e piholo aku ai.

            Ma kekahi ulia laki, ua loaa mai la lakou i kekahi ohu ale, a oia, no ka wa o ka waapa i lawe koke ia aku ai mai kahi aku o ka moku poino, no kahi o ka palekana.

            He mau sekona wale no keia kaawale ana aku o lakou, aia hoi, ua lohe hou aku la lakou i kekahi halulu nui, a i keia manawa I ike aku ai lakou i ka iho ana aku o mua o ka iho o ka moku iloko o ke kai, luli ino ae la oia ma kona aoa akau, a nalo aku la iloko o ke kai, a noe iho la hoi ka wai e mimilo ana me ka ikaika.

            O na leo weliweli o na ohua o ka moku e kupinai ana iluna o ka lewa he mau minute mamua iho, ua nalohia aku la ia, a o ka owe o ke kai a me ka halulu o na kikiao makani, oia wale no ka lakou e lohe nei.

            Aole he wahi ola uhane i hoopokele ia mai, mailoko mai o keia lua mimilo, aka, o na apana papa o kela a me keia ano ka lakou e ike nei e lana hele ana iluna o ka ilikai.

            Hoolana malie iho la lakou malaila no kekahi mau minute, a i ke Sade Modena ike ana, ua hala ka wa kupono no ka hoopakele i kekahi ola.

            Hoonuli ae la oia i ka waapa me na waimaka e hiole ana ma kona mau papalina, no na ola i hiki aku la i ka hopena o ko lakou mau lua kunapau weliweli, a hoonee aku la i ko lakou waapa no ka hale ipukukui e ku mai ana ka pahu hopu.

            Mamuli o ka ikaika o ka makani e  onou mai ana mahope e lakou, na ia mea i hoohikiwawe i ka lakou huakai huli hoi no ka home.

 

MOKUNA II.

 

O HA LA

 

            I keia wa a ka waapa e hoi nei ne u o ka aina, ua haalele iho la o Pese i ka hoopololei ana i ka waapa, oiai kona noonoo e hoopahaohao ia ana ne ka puolo e waiho ana iluna o ka waapa.

            I keia wa ana e paa nei ika puolo, ua hoomaopopo koke iho la oia, aia he anu ola iloko e puolo i owili ia me ke kihei huluhulu.

            Me ka hoakauhia hou o’e iha wehe ae la ola i ke kihei e wa-hi ana o ka puolo, a ia wa i halawai iho ai ka lena ike a kona mau maka me ha helehelena o keka i wahi kaikamahine uuku i hele a palupalu, mamuli o ka paa loa o kona hanu iloko o ka puolo.

            O i e kupuna, wahi a Pese i hooho ae ai, aole i hoonele loa ia ka kakou huakai, ne ka mea, ua hoopakele mai kakou he hookahi ole uhane.

            Kunou mai la ka elemakule i keia mau olelo a kana moohuna, aka, ala no nae na haawina kaumaka maluna o ka elemakule ke hekau la, me ka hoomanao ana no na nanaina weliweli i halawai me lakou.

            Puili ae la o Pese i ua kaikamahine nei iloko o kona poli, me ka hona ana hou ana iho i kona mau helehelena.

            Mai maka’u e ke kaikamahine opio, wahi a Pese i puana ae, no ka mea, eia kakou ke hookokoke aku nei i kou home hou.

            Aka, aole nae, he wahi leo i nae mai mai ke kaikamahine opio mai, a o kona kino ke naka haalulu la ia.

 

HE LEO PAIPAI.

 

            Ke paipai ak nei au ia oukou e a’u mau lawe nupepa KE ALOHA AINA e nohe ana mai Kapaa, Kealia, Anahola, Papaa a me Moloaa, e hookaa koke mai i ke ola o ka pepa, no na poe i koe o keia hapa e hele nei, a e hui aku au me oukou ma heia pule ae.  Aole keia i pili no na poe i hookaa piha i na dala elua no keia makahiki.  Aole no hoi e papa aku ana i ka poe e lawe hou ana i ka kakou nupepa i hilinai nuiia a puni ka Paeaina.  Ma ke kauoha a na Luna Nui o ka Pepa.

                        Owau me ke Aloha Nui,

                                    J. KALALOA.

            Anahola, Kauai, Iulai 1, 1897.

 

KA BANA A KA LAHUI.

 

            E na kamaaina, e kala mai ia’u ke hoike aku nei au, ua hoopanee ia aku la ka aha mele a ka Bana Lahui i ma naoia no keia no Poaono ae nei, mamuli no o kekahi hana ahi kaolele hana ia ana maloko o ko kakou awa ae nei, e hana ia ana maluna o na waapa na ano ahi liko ole, a mailuaa mai no hoi o na moku manuwa kekahi, e alakai ia ana na waapa ahi e na oina o ka manawa a me ko ke aupuni, a e kai huakai ana lakou iloko nei o ke awa me na nani like ole o na ano ohi i hoolele ia mai keia a mai keia waapa, a mau manuwa Amerika mai hoi, nolaila, mamuli o nei ano hana, a mamuli pu no hai o ke ka-ua mai a kekahi poe ne i kuai mai i nabalota no ka hoopanee ana iku a keia Poaono aku, ia e Iulai, nolaila ana e nei aku nei i ka oluolu a na kamaaina maikoi o Honolulu nei i kuai i mau kikiki po lakau, e paa po i ka lakou mau kikiki no keia Poaono la ie aku e Iulai, oia ka po e wehe ia ai, nolaila, e oukou po kekahi e naue ae ma ka uwape e ike i keia mea nani oia oe.

                                                            SAM’L K. KAMAKAIA.

 

            Ua hoohui ia ae ma ka o ka mane o Miss Addie Crown a me Da Dows

            Ke lohelohe ia ma nei e haouna hou ia mai ana he mokukaua Iapana hou ma keia mua koke me mai Iapana mai ne Honolulu nei.

 

PAKELE KE OLA.

 

            Me ke ka ana mai o ka maku kalene Trasit ma ka Poaha iho nei ua hoihoi pu mai oia i kekahi poe kanaka Hawaii maluna e kona oneki loaa mai iaia mawaho ae o ka Lae o Kamapuu, i aele hoi i ka wai a me kai ai, a ua emi mai ka ikaika o ko lakou mau lala.  O ke kumu nui o ko lakou, pilikia oia ka momo a ouloku o ke kai, ua puhi pu la aku hoi lakou e ka makani, a hiki i ka nalowale ana o ka aina i holo keia poe i ka lawaila, a mai Honolulu nei aku no ke lakou holo ana, a ina paha aole lakou i loaa mai i keia moku iwa e ka moana ina paha, o ka lakou auwana heleia maluna o ka moana, a hiki i ka wa e hoouna hou la mai ai e ka lokomaikai o na lani he hoopakele hou.

            O ko lakou kulana, i ka wa i hookomo mai ai o ka meleu kalepa Transit iloko nei o ke awa, he ku i mahiehie a me ka hanohano ko lakou kulana me he poe keiki holo kahiki la, o na au i o kikilo loa manalo i ka lokemaikai o na Aliimaku o ke transit a me kona mau kanaka pu.

 

UA HOOPANEE IA.

 

            Mamuli no o ka inoino o ke ea o ka Poaono nei, ua hoopanee hou ia ao na hana heihei wawae a no ia kumu, ua hoopanee hou ia aku la a hiki keia la, Poaono, a ina e malie maikai ole ana, me he mea la, e pane loa aku no paha a hiki i ka Poakahi Iulai 5, ka la hoi e malamala ai o na hana lealea o Poakiulai.  A ina nae hoi e malie e mai ana ka Poaono nei, alaila, e heihei koke ana no kaou a pau loa, aole hoi e kali a hiki i ka la 5, e like me kela a makou ii heike ae la maluna ae nei.

 

            TOMMY K. NAKANAELA.

 

He Agena Kuai, Hoolimalima a Hoomaopopo Kuleana Aina no ke Kahea Ma’I Lepera ua Molokai.

 

            Mamuli o ka lehulehu o na hana maluna ae haawiia mai na’u e hooponopono iloko o ea makahiki i kaa hope aku la mai na makamaka haole a pela pu ao hoi mai o’a mau hoa o ke koko hookahi mai.  Nolaila, ea makuakau au e hooko aku i na ka ha oia ano, a me kekahi ano e ae paha i makemakeia me ka moakaka loa i ka manawa pokole loa.

            O na poe ma ke Kahua Ma’i he mau kuleana pohihihi ko lakou iloko o kekahi mau waiwai , a ma kekahi ano e ae paha, mai poina i kekipa ae io’u la no ka hoomaopopo a me ke kuka pu ana hei i ka mea poeo e hana ai, a e loaa no na kokua ana mai o’u aku no ka newelo ana i kahi o ka pono a me ka pomaikai.

            E hana ia no na palapala kuai a hoolimalima paha o na waiwaipaa me ka uku ole, a pela pu no hei me hooiaia ana imua o na Agena Hoeiaio Palapala o ke Kahua Ma’i Lepera.

            K anaia no na Palapala Kuai o na Waiwa Lewa me ke Kahua Ma’i Lepera me ka uka haahaa loa.

            Iune 19, 1897              3 month-wkly.

 

NOI LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

 

            OWAU o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, i koho po hoi i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o Anne K. Mahaelo ii make o Waialua ke hookeia aku nei ka lohe ina keia, o na poe a pau a ka mea i make i ne ai e waiho koke mai lakou ii ka lakou mau kai aie i aponoia, a ina e hala na mahina he eona mai keia la e hoopakaia aku nei e ka hoaloha, e hole loa ana no ka mea ka inoa malalo ino i ka uku ana ia mao , a e na me a pau i aie i ka mea i make ke mai ia aku e aku koke mai ia W. H. Wright, me ke Keena Au o Honolulu.

A.     S. MAMAULU.

Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai o A K. M

Honolulu, , 189