Ke Aloha Aina, Volume III, Number 30, 24 July 1897 — Page 6

Page PDF (781.21 KB)

This text was transcribed by:  Janet Remolona
This work is dedicated to:  Leilani Grace Remolona Blecha

KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 24, 1897

 

6

 

LOAA NA IWI O KEKAHI HOLOHOLUNA KAPAIANAHA

 

            O ka iwi o kekahi holoholona kepolo, ua hoea mai oia ma Nu Ioka, mai kekahi luapao mai o Iapana, a eia ke waiho nei maloko o kekahi hale kuai laau ma ke alanui Beaver. Aole he mea i maopopo i hiki ke koho pono i kona mau hiohiona like, aka, maluna nae o kona lua i loaa aku he mau hua i palapalaia panei, “ka lua kupapau o ke kepolo.”

            Mamuli o ka hoopilipili aka hele ana a kekahi poe lapana kahakii i kona iwi, ua ku like ae la ia me kona kino holookoa he 7 kapuai kona kiekie, a he helehelena kino kanaka no hoi. O kona poo ua papaluaia ae ko na nui i ke poo kanaka maoli, O kona mau lima, na wawae, uha, a me na iwi aoao, ua like no me ka iwi kanaka koe wale no kona manoanoa O kona waha he 10 iniha ka laula, a he elua hoi o na mau papa niho, o ka loihi o ka niho he hookahi iniha me ka hapa i lawa hoi no ka uhae liilii ana i kekahi kino kanaka iloko o na minute pokole wale no.

            Aia maluna o kona poo he mau kiwi no laua ke kiekie he ekolu iniha, i like loa me ke kepolo, a o kona mau maka hoi he nui a ka launa ole, a he ku hoi kona nanaina i ka weliweli. O kona lima, aole hoi he like me ko ke kanaka he elima manamana, aka he ekolu wale no o keia holoholona manamana me na maiuu loloa, a pela pu no hoi me kona mau wawae he mau manamana wale no ekolu me na maiuu ooi.

            Aia keia iwi kupaianaha mala lo o ka malama ana a Kapena James P. Miller, i hoonaia mai iaia mai Iapana, no ke kuai ana aku i na poe e@ komake no na hale hoikeike, Ua loaa keia iwiw kupanaha malalo o kekahi halepule kahiko e ku nei ma Iapana.

 

KA MANAWA HOLO LOA MAI AUKELANA MAI.

 

            O ka makuahi Alameda, Kapena Van Oterendorp, ua hoea mai oia ma ke kakahiaka Poakolu nei, mai Aukelana mai iloko o 11 la, a me 10 hora, a kali noi iwaho o ke awa o Kou i ka hapalua hora 7 no ke Pailaka.

            O keia kekahi o na huakai holo loa i kuupau ia mai nei e kakahi mokuahi mai ia mau awa mai, a o ka Alameda ka mea nana i heihei mai nei ia loihi iloko o kela mau la helu wale no, malalo o ka hoohona ana a kena Wil ki Nui, Little.

            Ua hookaulua iki iho oia maanei no hookahi la okea a oi, a me he mea la, e kuupau hou aku ana oia i kona holo mai keia awa aku no Kapalakiko, ke ole he mau kuia e halwawi me ia ma kona alahele moana e kamoe ala no ka Hikina.

            Ua manao wale ia no hoi, e kuupau mai ana ka mokuahi Moana i kona holo ma keia holo ana mai, i ku e mai oia i ke awakea Poakolu, Iulai, 28, aole hoi i ka Poaha, ke ole he mau kuia e keakea ana iaia ma keia holo ana mai.

 

PAUAKA NA HANA A KE AUPUNI AMERIKA NO KA NINAU O HAWAII.

 

(Kakau ia no KE ALOHA AINA.)

            I ka lahui Hawaii ponoi e noho ana mai ka la hiki mai ka Kumukahi, a ka napoo ana a ka ia ma Lehua,

Aloha nui oukou:

            Ua hala ae la na malama eono mai ka wa i hiki aku ai ko kakou Moiwahine aloha ma ke kulanakauhale Poo Aupuni o Amerika Huipuia a hiki i keia manawa, aole loa ke Aupuni Amerika i hana, a i hoopau hoi i ka hewa a lakou i hana iho ai maluna o ko kakou Moiwahine me Kona lahui nawaliwali pu, ka mea a Kalivilana i imi pono ai me ka noiau, no kela Kumuhana eleele a Kakina ma i onou poo aku ai, “E hoohui ia na Pae Aina o Hawaii nei me Amerika.”

            O kela Kumuhana o ka Hoohui Aina, he Kumuhana ia i hanau mai, no loko mai o na opu a me ua naau kuko ino o na welo mikanele Amerika, i ikemaka ia hoi e na poe a pau e ola nei, a o ka hanau ana o ua Kumuhana ino la, iloko no ia o ka M. H. 1887, a o ka pau pono loa ana mai, iloko no ia o Ianuari 17, 1893: a ma ka la 19 oia malama no, ku ae la a holo no Amerika ua poe kipi la e halihali ana i ka waiwai aihui a lakou ia Amerika e waiho ai, oiai, oia paha ko lakou banako hoahu waiwai aihue.

            O ma Kumuhana ekaeka la a Kakela ma, ua uluhaku, a ua hakonakona loa i keia wa, mamuli no ia o ka ikaika paluku a ke Kaikamahine Alii a Keohokalole me Kapaakea, ma na hoike a me na hoakaka naauao i hoholaia aku i ke akea no ka ikeia mai e na mea a pau, a oia mau hoikaka ana, ua pakui ia mai no ia e ka hoike kuliu a J. H. Palana, ka hoike hoi e hiki ole ai ke hoolueia e na olelo hoopunipuni lehulehu wale a na welo mikanele Amerika, a me ko lakou poai o ka auna hookahi.

            Ua pau pono kela hihia i ka hana ia, a ua hiki aku na hana a ka Peresidena Kalivilana i ka pahu hopu, ua ike ia me ka moakaka ka aoao i hewa a ua ia ka aoaoa i pono. A o ka aoao i pono, oia ka aoao o ka Moiwahine Liliuokalani me Kona lahui, a o ka aoao i maopopo lea ke kolohe a me ka hewa, oia ne ke Aupuni Amerika Huipuia, ma o kona Kuhina Kiwini la, i kokua maloia no hoi e kona Kuhina Nui ma Amerika a me kona Peresidena Harisona.

            A no ka maopopo loa o ka hewa ma ko ke Aupuni Amerika aoao, nolaila, ka Peresidena Kalivilana i puana ae ai i kana olelo o ka hoopono me ke kaulike, ma Kana haiolelo i waiho ia ia aku imua o ka Ahaolelo Senate i ka la 4 o Maraki, 1893, a po nei ia mau olelo a ua Presidena  hoopono la.

            “Ua unuhiia mai keia Kuikahi e a’u no ka imi ana aku i kona ano, a ua hoouna aku au ia Hon. James H. Blount o Georgia i Komite wae, e hana i kekahi hoike kuokoa o na mea a pau e pili ana i ka lilo o ke Aupuni a me na mea a pau e pili ana i ke Kuikahi Hoohui Aina.

            “Mahoupe o ka @ pono ana a Mr. Blount, ua waiho mai oia i kana hoike ia’u, e hoike mai ana, ua hookahuliia ke Aupuni Kumukanawai o Hawaii, me na kokua maoli ana a ko kakou Luna Aupuni, a mamuli o ka hooweliweli i hana ia, ma o ka noho ana aku o kekahi mana ka ua moana o Amerika Huipuia, i hoolele ia iuka o ka aina, mamuli o ke kauoha a ko kakou Kuhina.

            “Mamuli o keia mau elelo hoike @ puka mai, me he la, i ko’u maeao, o ke alanui hanohano wale no i kapono i ko kakou Aupuni ke hana aku, oia ka wehewehe hou ana i ka hewa i hana ia e ka poe e ku ana no kakou, A E HOI HOI HOU, e like me ia i kinohi, i ka wa o ko kakou komo kuleana ole ana me ka lima ikaika.”

            O kela ae la ka olelo a kela Peresidena o ka huopono i hoike mai ai, mamuli o ka loaa ana o na olelo hoike no keia hihia nui, a ina pela ka hoike ana mai a ka Peresidena Kalivilana, aole anei ua ike kakou e ka lahui, ua pau keia hihia i ka hona ia, a ua maopopo kona hopena, oia hoi, ua hana hewa maoli ke Aupuni o Amerika Huipuia i ke Aupuni Kumakanawai o ka Moiwahine Liliuokalani o ko Hawaii Pae Aina? Pela m@ o i no ka oiaio o na oialo.

            Alaila, heaha keia a ke Aupuni o Amerika Huipuia e hoapaapa nei, a e hookekee nei, a hoolalau hoi, me he mea la, aole i maopopo lea keia hihia?

            He pauaka, a he paulinalina ka hana a ka Aha Senate, a me kona Kuhina Nui, a me kona Peresidena i pau, a o kahi mea iki wale @ I koe, oia ka haawi mai o ka lahui Amerika ma o kona mau Ahaolelo Lahui la, i mana piha i ka Peresidena Makinile, no ka hooko ana i ka puana hope a Peresidena Kalivilana “A E HOIHOI HOU (i ke Aupuni Moi) elike me ia i kinohi, i ka wa o ko kakou komo kuleana ole ana me ka lima ikaika.”

            A no keia hoapaapa wale a ua Aupuni Amerika nei, aole he hana i kela wa hi koena hana puku i koe, a hala ae nei na malama eono a oi, nolaila wau i puana ae nei ma ke poo o keia kukulu manao ana, “Pauaka na hana a ke Aupuni Amerika no ka Ninau o Hawaii.”

            A eia hou kekahi mea a maopopo ai ka pauaka o ua Aupuni Amerika nei:

            Ua ae hou mai la lakou i ke komo hou ana aku o ke Kumuhana Hoohui Aina a Kini ma, me he mea la, akahi no a hoea aku ia Kumuhana imua oia Aupuni. He kopanaha keia hana a ua Aupuni Amerika nei. E hoouna hou mai ana paha auanei I mau Komisina hou i ekolu a l eha paha laia, no ka @ hou i ka pono a me ka oiaio o nei Kumuhana ekaeka? Ma ka’u nana a me ka hakilo ana i nei @ hana a ke la Aupuni Amerika, he lapuwale o na lapuwale maoli.

            Aka, e kuu lahui aloha, mai hopohopo nae kakou no nei ano hana pukalua a ke Aupuni Amerika. He mea keia e maopopo lea loa ai ke ano ino a pono ele o ua Aupuni la. A o na Aupuni e ae I noho kuikahi aloha pu me ko kakou Aupuni Mai, oia ao ko kakou mau kokua, a kakou e ike aku nei, ua kue mai la i ua Kumuhana ekaeka la a Kakina ma. Aoha Aupuni i kakou nui mahepe o lakou, koe wale no paha ke Aupuni pukalua o Amerika.

Me a @,

Kuwa@ Kekoa

 

HE HANA HOOMAINOINO.

            He lono telegarapa ka i loaa mai i ka nupepa La mai St. Petersburgh mai, e olelo ana: O ka nupepa Nedelj@, ua hoopuka @ oia i kekahi mau mea e pili ana no kekahi mau hana hoomainoino hana ia e kekahi poe ilihune, e noho ana m ka aoao hema o Rusia, me ka manao, he kumu ia e aloha ia mai ai, a haawi ia mai hoi na kokua ana, mai na hui kokua aloha mai, i na poe pilikia, i ko lakou wa e ike mai ai i keia mau hiohiona weliweli.

            Ua hoike ae la ua pepa la no kekahi kaikamahine uuku nona na makahiki he 8 i aihui malu ia a ka poe ilihune, mai kona mau makua mai. Ua hoopaa ia kona mau lima a me na wawae i ke kaula, a lawe ia aku la no lalo o kekahi lua, a malaila hoi lakou i kuka iho ai i ka lakou mea pono e hana ai.

            Mahope koke iho, ua hamo ia aku la kona helehelena i ke la, a kukuni ia aku ia hoi me ka ahi, na ka lapalapa o ke i a aku i kona helehelena a hooiilo aku i mea ku i ka hoomanaonao me kona makapo pu ana.

            Ua pau na ami o kona mau lima i ka hukihuiia, a mahope o keia mau hoomainoino ana, ua oki ia ino la kona mau wawae i mea nona e o’i hele ai. Ua hoopakele ia oia mai na poe mai nana oia i hoomaewaewa, a nana hoi i hai mai, ua ike oia he elua mau kino o kekahi mau keikikane e waiho ana, ua make mai na palapu a keia poe ilihune i hana aku ai maluna o laua.

 

MAKE I KE KIANA PAUDA.

            Ma ka hora 2:30 o ka auina la, Poaha nei, ua halawai ihio la o Mr. Kilauea me kekahi ulia noino, mauka o ke alanui pali o Nuuanu, nana hoi i kaili ae i ka hanu ola mailoko o kona kino ae, mamuli o ke pahuia ana e ke kiana pauda.

            He umi ka nui o na kanaka e hoopahu ana i na pohaku o ke alanui pai hou, a e noho luna ia ana hoi e Joe Puni, aka, ma ia la @ , ua @ iho la oia ia Kilauea, i hope luna, oiai, oia i kaawale aku no kekahi wahi okoa.

            Ua holo pono na hana i lawelawela, e ia a me kona mau kanaka hana, a i ka hiki ana I ka hora a o ka auina la, ua hiki aku la ka hohonu o ka lua makahi o ke 6 kapuai, a oia no ka wa i hookomoia ai o ke kiana pauda a me ka uwiki.

            I ka makauakau ana o na mea a pau, oia no ko Kilauea wa i kauoha aku ai ia Piikuahiwi e kukuni i ka uwiki o ua lua la, a oia hoi, ua hele aku la oia e kukuni i kekahi mau lua okoa aku elua, a naholo aku la hoi lakou no kahi e loaa ole aku ai i na apanapana pehaku.

            Ua pahu e ae la, ka Kilauea mau lua i kukuni ai, a koe iho la hoi ka Piikuahiwi loa, ia wa i hoonau@ koke iho ai a Kilauea a pane aku la ia Piikuahiwi.

            “ua ike anei oe i kau mea i hana ai? Ua pahu e ka’u mau mea i kukuni aku nei. Ua hewa kau hoo@ ana aku nei i kau pauda.

            Mahope o kona hooki ana i kaua @ ana, ua hele aku @ no kahi o ka lua, @oia @ wa o ke kiana pauda i pahu ae ai, hapai ia ae ia o @ kiola ia @ aku la he 40 kapuai ma ka aoao o ka pali, a kakaa hou aku la no 170 kapuai no lalo o ka pali.

            Ua iho aku o Makaokalani e kii iaia a no elua wale no hanu ana ae, ua make loa iho la oia. Ua loaa aku ua naha kona poo me kona waha i hoopaluheia, ua hoouna ia aku ke kaa kapapau a H. H. Williams a hoihoi ia mai la no ke kulanakauhale nei kona kino make, no ke kanu ana.

 

KE UWE NEI AU NONA.

I kuu Aloha Aina,

Aloha oe:

            E haawai mai ia’u i wahi kowa kaawale o ka kaua milimili, no kuu lei gula maemae i hookaawale mai i ko maua pili ana no na makahiki i aneane aku e hiki i ke 30, a mamuli hoi o ko’u kaumaha a luuluu nona, ua loaa ole ia’u ka wa mua e hoike aku ai i kona moolelo piha mai kona hanau ana mai a hiki aku la i ka hooluolu ana o kona kino ma kahi mau o ka honua.

            Ua hana ia o Mrs. Kunane P. Anakolio, i ka makahiki 1853, a ua piha hoi na makahiki he 44 a oi o kona ola. O Makua i Waianae kona one oiwi, a noho me ka ohana i Honolulu nei, a haalele aku i ke one hanau.

            Ua mare ia maua e ka makua Heremano ma ka halepule o Mariaokamaiu, i ka la 1 o Aperila 1871, a ua piha hoi na makahiki he 26 a oi o ko maua noho pu ana iloko o ka berita o ka mare a me na mahina keu 3 a me na la oi.

            Ua hanau ia mai mailoko mai o kopahaka he 18 keiki, a he 13 hoi oia huina i hele e aku mamua ona, mahope o kona imi ana aku la i ke lakou meheu, a he 5 hoi keiki e ola nei, he poe muli loe.

            He wahine heahea oia, a he makuahine aloha a paulele i kana kane a me kana mau keiki, aole no hoi i ike ia he kuee mawaena o ko maua noho ana, a hiki wale aku la no i kona haalele ana mai ia’u e @ aku me na waimaka o ka ehaeha a me ka pilihua, a e leilei hookakahi aku hoi i ka luhi o ka maua mau pahaka me ka walehia a me ka ehaeha pu.

            Ua hookau mai ka ma @va maluna o kona kino, a ua hoao nui ia hoi na hoopakele ana i kona ola mai ka make mai aka, ua olelo mua mai no ka Haku o ka mea ana i aloha ai, e hoi aku no ia ma ka poli o Aberahama, me ka maila@i ia e na Anela.

            Ke hoopau nei au i keia moolelo me ka waiohia nui, a nau hoi ia e hoike aku i na makamaka e kuu Kuaane aloha.

            O@au iho no  o

            Pio Anakolia

Koleaka, Iolai 10, 18@7.

 

            Ua manao wale ia o ka Oregona a me ka Con@ na mokukaua Amerika e hooana ia mai ana no na kapakai o Hawaii nei.

            Ua puka he mai paapuu ulahi ma@ o ka makuahi Mariposa, a@ keia holo hope ana aku nei ana no na Panalaau o ke Hemai i kona wa i hoea aau ai @ Apia.

            Aia @ Hope @ o Ka Aha@ ke waiho ia ma kahi @ mamoli o kona halawai ana me kekahi ulia @.