Ke Aloha Aina, Volume III, Number 36, 4 September 1897 — Page 3

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, SEPATEMABA 4, 1897. 5

 

HE OIA MAU NO IA E NOHO LA.

 

He mea ole ka Wela o ka La Iaia.

 

UA UWAI @ AKU I KE KIKOWAENA.

 

I ka Uluwehi o Wasinetona.

 

            Me ke ku ana mai la o ka mokuahi Peru i keia kakahiaka nui Poalua, i loaa mai ai ia ma kou na lono hoohauoli mau, e pili ana no ka noho ana o ke Alii Aimoku, a no ka pomaikai o ko makou mau makamaka heluhelu, ke awiwi nei makou e hoike koke aku i ke ano o Kona noho ana ma Wasinetona, a oia iho keia malalo nei:

            The Ebbitt House,

            Washington D. C.,

            Augate 19, 1897.

            * * * * *

            Aloha oe:

            Eia no keia ke noho nei, me ke ola kino maikai, aole wale no i ia'u wale no ia haawina hookahi, aka, ia makou like no a pau.

            He ano mehameha ka noho ana o keia mau la i na hoaloha, mamuli o ka pau nui o na poe koikoi i ka hele ma na aekai a ke kuahiwi, no ka nui o ka wela o ka la ma na kaona, elike me na leta mua a makou i hoike aku ai, a pela lakou i hele hooluolu ai mawaho aku o Wasinetona.

            No makou iho, eia no makou, ua nee mai nei a i ke kikowaena ponoi o ke kulanakauhale alii o Wasinetona, me ka paa mau no o ka manao e hele imua a hiki i ko kakou lanakila ana.

            Ua haalele aku makou i ke Cairo, no ka hala loa i ka lihi o Koolau, he loa ke hele mai a o keia hoi, e@ no ka Hale Keoke@ ma o @ nei, a he kokoke @noi ia i ka makou wahi e noho nei.

            Ua hoi pono mai nei makou a noho i keia wahi, hookahi no a makou hana, o ke kali malie wale aku no i ka noho mai o ka Ahaolelo mau, i ka malama ae nei o Dekemaba.

            He wahi mea hou ia i lohe ia mai nei, pakele o Peresidena Makinile a me Hope Peresidena Hob@ta, a me ko laua mau ohana, mai make i ka uwila.

            I kekahi po ua nui, komo ia ko lakou hotele e @a uw@la ma ka rumi aina, a oiai oia a me kona ohana iloko olaila, me ka Hope Peresidena pu me kona ohana, haihai ia mai la he ku mu laau mawaho ku aina, komo aku la iloko, nah@ha na pakaukau, na bola, na kiaha, a laki wale iho no lakou i ke ku ole ana i na kukuna o ka uwila.

            E haawi i ke aloha a nui i ka lahui Hawaii, a e hoomau loa aku h@i i ke kupaa ana no ka pono o ko kakou aina ma kuahine. Me ke aloha nui.

            * * * * *

 

LAWE NO KA LIMAKOKO I KONA OLA PONOI.

 

            Ua hoea mai he lono mai ka mokupuni kaili @a mai o Kauai mai ka Makai Nui mai oia mokupuni, i ka Hope Ilamuku Hikikoki, e hoike mai ana lawe ae no o Haili i kona ola ponoi i lawe pu ai me ia, oia hoi ka pu ki manu ai raiki a make loa.

            Penei ka moolelo i hoikeike ia ae pili ana nona: I kekahi po, ua ike ia aku la ka malamalama o kekahi mea, maluna ae o na pali o Kalihiwai i hoouna ia mai hoi ka lohe mai Kalihiwai mai, e ka Hope Makai o Hanalei, C. K. Haae.

            Ma ka la 24 o keia mahina, ua kauoha aku la o Carter, ka Makai Nui o ka mokupuni, i ka Hope Makai o Hanalei, e liuliu iaia iho me kona mau kanaka, me ka hoolako pono ana me na mea kaua, a e pii aku a hoopuni ae i kahi i ike ia ai o ka malamalama o ke ahi, a ua hooko aku oia pela, me kona mau kanaka i makaukau me na mea eha.

            I ko lakou wa i hookokoke aku ai ma kahi i manaoia, aia ilaila o Haili kahi i pee ai, ua lohe koke aku la lakou i ke poha o kekahi kani pu kaupoohiwi, a o ko lakou wa ia i moe like iho ai ilalo no kekahi mau minute helu wale no, no ko lakou manao, ua ike ia mai Ia lakou e Haili, a ua ki mai oia i kekahi o lakou.

            O kekahi o na poe makai, ua kolo aku oia a kokoke loa i kahi o ka leo pu a lakou i lohe ai, a loaa aku la o Haili e moe ana ilalo ma kona wahi i pee ai, @ o ko@ manamana wawae hoi, ua hehi oia i ke kanaka o kana pu, a pela oia i make ai.

            Mamuli o ka loaa pono ana aku o keia limakoko ua make ua kanu ia no oia ma kona wahi i loaa aku ai, mamuli o ke kauoha a Coney, ka Hope Makai Nui o ka mokupuni, ua hoopau ia ka maka'u o ka lehulehu o na kauhale e pili kokoke ana ma ia wahi.

 

ILI KA MOKUPEA MATILDA.

 

            Me ke ku ana mai nei a ka Peru i loheia mai nei, ua ili ka mokupea Matilda o S. C. Alani Ma, oiai, oia e hookomo ana iloko o ka Sound, ma ka mokupuni Tato@tsh ke pau la kona kino i ka nahaha mamuli o kona palukuia ana e ke k@i, aohe poe i poino o luna ona. A he moku oia i kamaaina i keia mau kapakai.

 

ILUNA NO KA UA WEHE E KE PULU.

 

E Hawaii Kuauli e Maliu mai i ka Leo Uwalo.

 

E MALAMA I KA MALUHIA ME KA LOKAHI.

 

Ke Kahua Hoomoana ia o ka Lanakila a me ka Pomaikki.

 

            Ua hala ae nei na la o ka Makalii, a ke hookokoke aku nei hoi kakou e komo i na la o ka Hooilo, na la hoi o ka liuliu mua o ke kanaka mahiai i kana mau kihapai mea ai, me ka manaolana, ke haule no ka ua, aohe olelo ana, no ka mea, ua liuliu mua ia i kinohi a ma kaukau, a nona no ka hauoli iho, ua makaukau na mea a pau.

            Ua kupono loa no hoi keia mau olelo kumu a ko kakou mau kupuna i ao mai ai mai kinohi loa mai, mai ka wa mai o Papa laua o Wakea, a hiki iho la ia kakou na hanauna hope loa o ka lahui Hawaii, e lalelale mai ana i ke kanaka iki, ke kanaka loa a me ke kanaka pokoe ku ae iluna me ka manao lokahia, a e kaei iho a paa loa i ke kaula kaakolu o ke Aloha Aina, oiaio iloko o ko oukou mau puuwai, mai a@i, mai punihei a mai nana i ka aleale ana mai o ka wai hulali keokeo o ke dala imua o ko oukou mau maka, he kumu ia no kakou e pomaikai ai.

            Aole! aole loa-pela!! Aia iloko o laila ko kakou make kahi i kali ia ai, a ke kapeke aku no oe, ua like oe me ka mea ua haule iloko o ka ipuhao hoomoa ko o ka hale wili, ka palahe, a aohe hoi he manaolana ana no ke ola i koe iloko ona.

            Pela makou e hoomanao aku nei ia Hawaii Nui Moku o Keawe, ka moku hoi i ka hikina a ka la, kaohi ia iho na kukuna o ke aloha aina a paa i ka houpo o ke kane, ka wahine a me na keiki, a i ka wa e hoea aku ai kekahi hana na ka lahui e kaana, e apo iho me ka lokahi, a e hoomanaoia aia iloko o ko oukou lokahi, ko kakou lanakila.

            Ua hala aku la o Hawaii Nui Moku o Keawe, ua haha a kikeke aku makou i ko lakou mau umauma, a ua hooia mai lakou, nou makou i na wa a pau a o kou leo aloha ka makou e hiipoi nei, @na io o ka leo ia o ke ola a a e ka lanakila

            Kipa ae la makou ia makamaka o makou, ia Maui o Kamalalawalu, @anai a A@ea, Molokai a Hina, komo aku la ma na home, hoaumoe po iho la me na kamaaina, a ninaninau aku la i ko lakou manao, @a hookahi no a lakou pane i loaa mai, o ka lei ahihi a Keawe e lei ala (oia ke aloha aina) oia no ka na moku huiia o Kamalalawalu, e lei nei, mai ke nui a ka liilii.

            Haalele aku la ia lakou iloko o ka nu a ka Mak@ K@uaula, a i ke aheahe ho@ ka Makani Maaa, hoea ma@ i ka moku a Kakuihewa, a ike iho la i ka papa konane a ka Hui Hoohui Aina, e kalewa hele ia ae ana ma na pipa alanui, no ke kahea ana i pulupulu e hoouna aku ai i Amerika, a ke apono ia mai hoi, kani ka aka a ua o Manu Kapalulu mai Aka, i ka holonopono ana aku i ka wa a ke kai o Ewa, he oia mau no ia i ke alopali, ao he eu ae i ka hana e na kui maeele a ke anu.

            He oia mau no na Hui Aloha Aina, Ka Hui Kalaiaina ma ka laua hana, e hooholomua ana no ka pono o ko laua mau Hui pakahi, me ka hooikaika e pale aku i na hana apuhi a pau.

            Kiei aku la makou ia Kauai moku o Mano, oia mau no ia i Nualolo, ke alahaka kau i ka pali. Ua paa o uka me kai, aohe kupu, aohe eu nana e hoonioni i kona kahua, no ka mea, ua kumu a ua ewe hoi a kau aku i na mamo.

            Oia hoi ka makou e paipai aku nei, o ko kakou malama no i ka maluhia a me ke ku paa a lokahi o na kane, na wahine a me na keiki, ke kumu nui o ko makou kanalua ole ana i ka hoike akea ana me ka maka'u ole, oia ke kumu nana i hoohiolo i na manao alunu a pakaha o ko kakou mau enemi a hiki i keia la, a pela no hoi kakou e hoomanawanui hou aku nei, a hiki i ka hoi hou ana mai o ke ea o ko kakou aina iloko o ko kakou mau lima, ka mea a makou e olelo nei, e hoea mai ana no ia la me ka lanakila nui. O ka KE ALOHA AINA leo pule keia imua o ka paepae kapu o na Kahikolu.

 

HOEA I KA AINA HANAU.

 

            Ma no lono i loaa mai nei maluna o ke Kinau i ku mai nei i keia awakea, no na mea e pili ana i ka huakai hope loa a George Nakapuahi i hoi kino wailua aku la no ka aina hanau, penei no ia:

            Ma ke ahiahi o ka Poaono i hoolele ia ai ke kino make o George Nakapuahi ma kai o Waiakea, a malaila lawe loa ia aku ai oia no k@ home, iwaena o na waimaka o kona ohana a me na makamaka no Puueo.

            Ma ka Sabati ae, ua hele nui ae na makamaka a me na h@ e ike i ka wahine kanemake a me ka ohana keiki makua ole. Ua malamaia ke @ maluna e kona kino lepo e Rev. S. L. @ ke Kahu o ka ekalesia o Ha@.

            Mahope o ka pau ana o ke @ pule; ua @ he mau @ ke @ mai ka hale noho aku a @ ia @ pau ole. Aloha no.

 

Na Palapala

 

Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna o ia poe na lakou i kakau mai.

 

E NANA MAI E KA LAHUI I KEIA, A NOONOO PONO IHO

 

            AKAHI: I ka malama o Feb. 1893, i hiki aku ai ke Komisina Alii i Wasinetona, me ka paiapala hoopii kue a ka Moiwahine Liliuokalani me ka Lahui pu.

            Maloko o ia palapala, ua hoakaka pono ia na mea a pau e pili pono ana i ka hoopii, he hohonu a koikoi na kumu oia palapala hoopii. A mahope loa e nonoi ana penei:

            "Ke nonoi nei, e hoihoi hou ia ke Aupuni Kumukanawai me ka Moiwahine pu."

            A hiki i keia la, heaha ka mea i loaa mai? Na oukou e kuu Lahui aloha e pane iho.

            ALUA: Ma ke ahiahi o ka la 30 o Maraki, 1893, he halawai makaainana nui kai weheia ma ke Kuea Alii, imua o na makaainana i akoakoa mai, he aneane 7000, o na poe i haiolelo mai o ia na Mea Hanohano, Jos. Nawahi, J. E. Bush a me J. A. Cummins. Mahope o ka lakou mau haiolelo ana, ua heluheluia mai la ka Memoriala a ka Lahui Hawaii i ka Lahui Amerika, e mahalo a hoomaikai ana i ke Aupuni Amerika, no ka hoouna ana mai ia J. H. Blount, he komisina imi i ka moolelo pololei o ka hana hewa nui a Dole ma A ma ka panina hope o ua Memoriala nei, e nonoi ana penei:

            "Ma keia ke nonoi aku nei me ka @i nui a me ka manaoio maoli, e hoo ponopono ia na hewa nui i hanaia mai ia makou, ma ka hoihoi hou ia ana mai o ko makou kulana kuokoa, a me ke kulana kumukanawai o ko makou Aupuni, ma lalo o ko makou Moiwahine Liliuokalani i aloha nuiia."

            A hiki mai i keia la, heaha ka mea i loaa mai i ka Lahui Hawaii? Na oukou e kuu Lahui e pane mai i keia ninau.

            AKOLU: Ma ka malama o Aperila, i waihoia aku ai ka Memoriala a na like o Honolulu imua o Komisina J. @ Blou@, i noho hoomaluia e Mrs. Kuaihealani Campbell. "He Memoria@a naauao, i hookahuaia ma na kumu oiaio a pololei maoli no hoi. A ma ka hope e nonoi ana penei:

            "Ke nonoi aku nei makou me ka haahaa a me ka iini nui, e ae ia mai o Hawaii e malama aku i kona noho ana kulana aupuni kuokoa, a me ka hoihoi hou ia mai o kona noho ana Aupuni Moi, malalo o ko makou Moiwahine L@okalani ke Alii a makou i hilinai piha ai."

            "Oia ka leo nonoi a na wahine o ko Hawaii PaeAina, ma o ke@a Komite la o ehiku @a@a no lake@ hoi na inoa: Mrs. J@s. Campbell, Mrs. J. A. Cummins, Mrs. J@a. Nawahi, Mrs @. Ka@e, Mrs. Mahelona, Mrs. C. Stillman a me Mrs. Hattie Ha@.

            A hiki i keia la heaha k@ ke A@ Amerika @ana aloha, i hana mai ai @ kona aoao, no keia leo @ a na wahine a pau o ko Hawaii Paeaina ma o ke Komite la? Na oukou ia e na wahine e pane mai no keia @.

E @a@a ma ka a@a Eo@.