Ke Aloha Aina, Volume III, Number 38, 18 September 1897 — Page 5

Page PDF (875.04 KB)

This text was transcribed by:  Mae Ho
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, SEPATEMABA 18, 1897

 

Ka Huipuia, oia keia hana e hele aku la imua o ka lahui, o kakou no e ka lahui ka hoike no ka oiaio o ka olelo ia ua huli ka hapanui ma ka aoao hoonuiaina, a o kakou no ka hoike oiaio, no ka hoopunipuni o ma olelo a Kakina ma e laukua la i Amerika, nolaila, i aha ka kakou e hana ai [?] eia mai ka hana, lalau ia, puili a paa ke aloha i ka aina, mai hoolone i na olelo hoonuinui e hiki aku ana imua o oukou, aole moi i na olelo e papa aku ana, ke hoolohe oukou ia mau olelo e ka lahui, o ko kakou hopena lea ia, a o kakou no auanei ke ike ana i na hopena ehaeha o ka hoolohe wale i na olelo hoonuinui a ka enemi, e papani na pepeiao, lalao i ka peni, a kakau iho na inoa, ke ku nei au e lelai ma ka puka, i na he mau pilikia e hoea mai ana, e ike e ia ana no ia mea, a e haawi aku no au i na ao a me na kauoha ana no ka pono a me ke ola oiai, owau mai no ka puka o na pilikia e hoohui mua mai ai, i na he mau pilikia aka, ua hoakea mai o Iehova ko kakou Akua i ke ala no kakou.  Mai maka’u e hele aku imua no ka make a me ke ola o ka aina.

 

Owau iho no me ka haahaa,

                        JAMES K. KAULIA,

            Alakai a Presidena Nui no Ahahui Aloha Ana o ko Hawaii Paeaina.

 

KA OLELO HOOHOLO HOO-NA-NA.

 

Nanahu hewa ke Kuokoa i Kona Alelo.

 

            Ma ke Kuokoa o ka la 10 o Sept, 1 ike iho ai makou, i kekahi poo manao e olelo ana, “Ka Olelo Hooholo Hoonaua.”

 

            Ae, pololei no ia olelo ana no ka mea, iloko o ka hahana, ka hooweliweli, iloko o ka hahana, ka hooweliweli ia no e ka napepa Kuokoa, a me ka nee maoli no i ka Holi-na, e kahea ai i???a makai, e hopu he kipi, he ohumu kipi, a pela aku, aole no i kuemi hope ia iho e na alakai o ka lahui Aloha Aina, pololei io no ia olelo ana au e ka makamaka nupepa, a e hoomanao iho oe, i ka wa i owaka ae  la ko waha a upoi iho,  ua nahu hewa oe i kou alelo, no ka mea nau ka holi-na e kahea  ana  i pau e ka halawai makaainana, a ike ka Presidena Dole a me ka Aha Kuhina i ka olelo hooholo, mai ia laua aku a ka Aha Senate, makapaa loa no maki au i noke ai i ka holi-na, a ho pu ole ia ka poe Aloha Aina.  Nolaila, ua kohu pono  no kau olelo ana mai  nei,  “Ka Olelo Hooholo Hoonana,”  he hapa iho ia o ka olelo pololei ke kapa ae:  “He makao a me ka wiwo ole.”

 

            Na ka olelo hooholo kui hoohui aina i kaa i ke kahua loa, ka makou ia i olelo ae nei, nanaho hewa ke Kuokoa i kona alelo ponei.  Pololei!

 

E LILO KA UNUHINA BERITANIA I MEA OLE.

 

            Ka Olelo Hawaii ke Kumu o ka Hana, ke Hone ae nei.

 

            Ma kekahi manao pepa, o ka makamaka nupepa  “Ke Kuokoa”  i ike iho ai makou i na hooniole ana a’ kona Hookapuhi, i ke ano o ka manao o ka olelo hooholo a ka halawai makaainana nui a ka lahui Aloha Aina, i waihoia aku ai e ke Komite o umikumamalima lala i mua o ka Presidena Dole a me kona Aha Kuhina.

 

            Wahi a ua makamaka  nupepa, “makemake na Roialitit e hoomau loa ia aku ke aupuni Repubalika o Hawaii.”  Helelei na Hokupaa o ka lani a pii hou ke kai a Kahinalii, aole loa e loaa aku ia mea maikai ia oe e ka makamaka mai na Roialiti aku.

 

            O ka lawe ana mai o ka makamaka a unuhi ae i ka olelo Beretania unuhina o ka olelo Hawaii, ke kumu mai o ka olelo hooholo, aole ia he mea e nana ja aku ai he pololei.  I na e like me ka ke Keokoa e kukulu mai nei i kona kahua paio maluna o ka olelo hooholo alaila, eia ke ano o ke au o na unuhina, hakuia ka olelo hooholo ma ka olelo Hawaii maoli, a lilo ia i olelo kumu alakai no ka olelo hooholo, a mai laila mai i un unuhia ae ai ma ka olelo Beritania, a lilo ka olelo Beritania i unuhina no ka olelo Hawaii o ka olelo hooholo, a na ke Kuo koa i unuhi hou ae mai ka olelo Beritania anuhina o ka olelo Hawaii kumu o ka olelo hooholo, a lilo i mea e loli ano nui ai, ka mea i hookumuia, mai ka olelo Hawaii a ka olelo Beritania, a mai ka olelo Beritania a hoi hou i ka olelo Hawaii.

 

            Ke olelo nei makou, aole i pololei ka ke Kuokoa kahua i kukulu mai nei, oiai, ma narula naauao e nana mua ia ka olelo kumu kahi i kukuluia ai ka olelo i unuhiia, aole e lilo ka unuhina i mea e make ai ka olelo kumu, a no ka hooiaio ana aku i keia manao, o ka olelo Hawaii o ka olelo hooholo ka i kakauinoa pakahi ia e na Komite he umikumamalima a o ka unuhina Beritania, he kope wale no ia i unuhiia a hoopili ia me ka palapala kumu, a o na hemahema a pau o ke kope i unuhiia, e nana ia aku no ka olelo kumu kahi i loaa mai ai kona unuhina, a malaila e hoopauia ai ke kuhihewa o ka makamaka.

 

            Ma ka olelo kumu Hawaii o ka olelo hooholo, e oaa ana pe nei ka heluhelu ana ma ka olelo kumu kahi o ka olelo hooho lo i ku ai.

 

            “ A no ka mea hoi.   Ua manae paa loa ka lahui Hawaii a me ka hapanui o na kanaka o keia Pae Aina, e noho kuokoa mau no keia mau Pae Moku, a i aupuni kuokoa mau no hoi malalo o ka hoomalu ana a kona mau kanawai ponoi iho no.”

 

            Nolaila i ke kue ana o ka unuhina olelo Beritania i ka olelo kumu, aole loa e loaa he Aha nana e lawe a hooholo iho a lilo ka unohina i mea paa, a mana  hoi, a o ka olelo kumu kahi i unuhiia mai ai, e lilo i mea ole, aole loa a loaa ana ia mea, ma ka rula o ke (common law) kanawai o ka manao, o ka olelo kumu ke alakai o na hemahema o ka unuhina, e nana ia aku no ia ma ke olelo kumu i unuhiia mai ai, he koho wale ka ke Kuokoa e olelo mai nei elike me kona uluahewa no ka olelo hooholo hoona-na, a na Roialiti, pololei oe ma ia wahi oia iho la ka na Roialiti  hane ana hele a “Wela Ka [unreadable], A? ka Uwea.”   Ina oe e nana iho ma ke kope o ka olelo Beritania i hoopili ia me ka olelo kumu o ka olelo hooholo, e ike iho no auanei oe i na huaolelo moakaka loa o ka olelo Beritania ma ke poo penei, Tanslation e hoike maopopo ana ua mau huaolelo la “Unuhina” e hoike ana o na huaolelo Beritania ma ka olelo hooholo malalo iho i unuhiia, a ina he mau like ole, e nana ia aku ka manao io maoli ma ka olelo Hawaii, oia hoi, “ a?? aupuni kuokoa mau no hoi, malalo o ka hoomalu ana a kona mau kanawai ponoi iho  no,” aole i leloia, “a i aupuni Repabalika kuokoa mau no hoi, malalo o ka hoomalu ana a kona mau kanawai ponoi iho no,” e hiki ai ke manaoia e like me ka ke Kuokoa, ua okoa loa ka ke Kuokoa koho ana i ka waiwaiio o ka olelo hooholo.

 

O KO KA HUI ALOHA AINA KAUNU, I HOOKAHI WAI O KA LIKE, I PONO KA LAHUI

 

            O ke poo e kau ae la maluna ua ulu mai no ia, mamuli o na noonoo ana iloko o makou, no ka pono o ka lahui, e maulu a ia mai nei e ka Ahahui Kalaiaina, ua oi aku ka noi o ka makani i na waha  o na lala oia Ahahui e puhi hele nei ma na alanui o ke kulanakauhale nei, mamua o ka makani o ka Upamakani a ka mea kui hao, e ho ino ana i ka lahui Aloha Aina a me kona alakai a me na hana e hoonee ia nei e ia Ahahui no ka pono o ka aina a me ka lahui.

 

            Ua ike ia aku ma ka Poaono nei, kekauwahi kanaka pokole, i kukulu i kona lauoho ma ke ano hookohukohu kaula pele, e noke ana i ke kualehelehe ma na kihi alanui, me ka auhuhu akia i pu-a ia mai e ka Hui Kalaiaina iloko o kona waha, e olelo ana , e pau ana ka poe aloha aina i ka hopu ia ke kakau aku malalo o ka palapala kue hoohuiaina, a ua lilo ua wahi kanaka nei i luna hooikaika no ke kue ana i ka hana kakauinoa a ke Aloha Aina.

 

            E ka hehena, no hea mai kau auhuhu e lu hele nei i ka lahui, heaha kou ike ma kau mea i kamailio ai no ka hopuia owai ka hupo nana i pu-a mai ia ma-na ai iloko o kou opu, e hele oe pela e Satana, elike me kou ano hupo pela no kau olelo aole he kepolo nana e hoolohe i kau.  Nolaila, e ao ae ka Peresidena o ka Hui Kalaiaina i kono poe, o kaia auanei i ka pohuehue, oia hoi, aole e komo ke poo o ke Aloha Aina i ka halepaahao, a pau ka Hui Kalaiaina a me kona mau Komite kakauinoa i ka hopu ia no ke apuka i ka inoa o ka lahui, i na pela kau olelo ana i na ua pololei, ua lohe mai makou i ka wa i hele aku nei na palapala kakauinoa a ke Aloha Aina, ola ka manawa a na poe i kakau mau i ka Hui Kalaiaina i ike ai ua apuka ia ke lakou inoa mamuli o ka oleloia aku e kakau mai o ka inoa no ke kue i ka hoohuiaina, eia nae aole he olelo o na poo o ka palapala pela, a i kakau kekahi poe a o ka hapanui no paha o ka lahui me ka manaoio he kue hoohui, aka, a hiki mai i keia ia aohe he mea oia ano i ikeia mai ka Ahahui Kalaiaina ae, a ke manao nei kekahi poe i kakauinoa, e huli pono ia keia hana, a i ole e waiho loa ia aku imua o ke kanawai.

            O ka makou e olelo ae nei, e hoomanawanui iho na makamaka me ka naau hoomanawanui, alia e awiwi ka inaina, o kakou hoa kanaka no keia, aole o ka mea i hala, ua hala ia, eia iho ka palapala a ke Aloha Aina, aole e komo ka hoohuoi, us kananaia ka oiaio a pau, kakau ia iho, a e hoi mai kakou a pau i ka poli o ke Aloha Aina, ka makua ia, hala ka ua, ka mea makau,   I hookahi wai o ka like i pono ka lahui, mai kuapo lio iloko o ka maliwai, o ko ?uanei ke au ko i Halae.

            He uku ko na hana a pau malalo iho o ka la, i na he hana maikai, he maikai ???ka uku ke loaa mai.

            Ho?m?? i he kahi ke kaunu ana me ke Aloha Aina, aohe lanakila i ka mokuahana.

            Ma ke kakahiaka Poalua i k [words faded] ai ka mokuahi Kulanakauhale [words faded] na, mei Kina a me Iapaha [words faded]

            Ma ka Poaka’ai nei, i h?pu ia ai o Henry Fern no ka hoeha i kekahi I’ake nona ka inoa o Ching Do, ma ka Poaono nei.

 

 

 

 

PALAPALA HOOPII KUE HOOHUI AINA A KA LAHUI.

 

[Column #1]

 

PALAPALA KUE HOOHUIAINA.

 

I ka Mea  Mahaloia  WILLIAM McKINLEY; Peresidena, a me ka Aha Senate, o Amerika Huipuia.

ME KA MAHALO:----

            NO KA MEA,  ua waiho ia aku imua o ka Aha Senate o Amerika Huipuia he Kuikahi no ka Hoohui aku ia Hawaii nei ia Amerika Huipuia i oleloia, no ka noonooia ma ?ona kau mua iloko o Dekamaba, M. H. 1897; nolaila.

            O MAKOU, na poe no lakou na inoa malalo iho, na Hawaii oiwi, a me na kupa makaainana a poe noho hoi no ka Apana o . . . . . . . . . . . . . Mokupuni o . . . . . . . . . . . . ., he poe laia no ka AHAHUI HAWAII ALOHA O KO HAWAII PAEAINA, a me na makaainana e ae [words faded] manao makee me ko ka Ahahui i [words faded] ke kue aku nei me ka manae [words faded] loa i ka hoohuiia akuk o ko Ha - [words faded] Paeaina i oleloia ia Amerika Huipuia i oleloia ma kekahi ano a loina paha.

 

IKEA------ATTEST,

            . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

                        Kakauoelo ---- Secretary:

 

[End Column #1]

 

[Column #2]

 

PROTEST AGAINST ANNEXATION.

To his Excellency WILLIAM McKINLEY, President, and the Senate, of the United States of America.

 

GREETING:----

            WHEREAS, there has been submitted to the Senate of the United States of America a Treaty for the Annexation of the Hawaiian Islands to the said United States of America, for consideration at its regular session in December, A.D. 1897; therefore,

            WE, the undersigned, native Hawaiian subjects and residents of the District of . . . . . . . . . Island of . . . . . . . . . . . . . . . . . ., who are members of the HAWNIIAN PATRIOTIC LEAGUES OF THE HAWAIIAN ISLANDS, and other citizens who are in sympathy with the said League earnestly protest against the annexation of the said Hawaiian Islands to the said United States of America in any form or shape.

            . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

                        Peresidena----President.

 

[End Column #2]

 

INOA---NAME.

AGE.

INOA---NAME.

AGE

 

            O keia ke poo o na palapala hoopii kue i ka hoohui aku ia Hawaii me Amerika Huipuia ma ka olelo kumu, a i unuhiia ma ka olelo Beritania, e like me ka ao a kuhikuhi i loaa mai Amerika mai, a oia ka makou i kali hoomanawanui ai a hiki i keia wa kupono.

            Nolaila, aohe mea a ka lahui e hoohuoi, a kanalua iho i ke kono a ka leo mai ke kai mai.   E ku hana no ka pono o ka aina a me ka lahui.

            O ka mea hoole i kake Alii, ua hoole oia i ka ke Alii.   O ka lohe a hana oia ke ola.