Ke Aloha Aina, Volume III, Number 41, 9 October 1897 — Page 3

Page PDF (849.65 KB)

This text was transcribed by:  Ruth S. Goldstein
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

E HULI HOI AKU ANA NO WASINETONA.

 

            Maluna o ka mokuahi Belgic e haalele iho ai o Kuhina F. M. Haki, no ka hoi hou aka aku i kona wahi o ka hana, mahope noi o kona hoomaha ana iho nei no kekahi mau mahina maanei.

 

            A ua manao ia maluna no ola moku e kau aku ai o Senate Mogana me kana mau kaikakamahine, no ka huli hoi ana aku i ka home, a ina lakou e kau ole ana maluna oia moku, alaila, maluna o ka mokuahi Alameda lakou e hoi aku ai.

 

I HOOKAHI POOHIWI, I HOOKAHI, KAHI KA MANAO.

 

            Ma ka noho ana o ka Aha Hooko o ka “Ahahui Hawaii Aloha Aina” ma ke awakea nei, hora 12, ma ke keena loio o ka Peresidena Kaulia, ua hooholo iho la ua Aha Hooko la, e komo pu a e kakoo pu ana ka Anahui Hawaii Aloha Aina, i ka halawai makaainana nui a ka lahui no ke kue loa ana i ka hoohulia o Hawaii nei me Amerika , a ka kuahaua pu ia aku nei na lala a pau o ka Ahahui Hawaii Aloha Aina, mai na kane a na Wahine a me na keiki, e hului pau ae ma ke Kuea Pa Alii make aheahi o ka la apopo (Poalima) hora 7 ponoi, a malaila e haawi ae ai me ka manao ikaika o ka lokahi i olelo hooholo e hoike aku ana i ka Peesidena o ka Aha Senate, a me ka lahuikanaka o Amerika Huipuia, i ke kue loa o na kanaka Hawaii oiwi a me na kupa makaeinana, i ka hoohuiia o Hawaii la Amerika Huipuia.

 

            E alu ka pule ia Hakalau.

            James Keauiluna Kaulia

            Peresidena Ahahui Hawaii

Aloha Aina,

 

HE KIAI PAUAHO OLE.

 

            Ho moolelo ano hoopahaohao kai hoike ia mai no kekahi kanaka Enelani hali i na mea e pili ana i ke ano o na holoholona, i make i ka makahiki 1860, a i kanuia iloko o kekahi lua pao ma B@ankney, iloko o Lincolnshire.  Mawaena o kana mau holoholona punahele loa, he ope’ape’a.

 

            Ua hookomoia keia ope’ape’a iloko o ka lua pao, no ka noho pu ana me kona haku a hiki i kona make ana, me ke pani ia aku hoi o ka waha o ua lua la me kekahi pani hao paa loa.

 

            Ma ka makahiki 1866, ua wehe la ke pani o ua lua pao la, a loaa aku la hoi ua ope’ape’a nei e oia ana no, a ua hooi ia ae hoi kona momona i ka wa ona i hookomo ia ai.

 

            No eha manawa like ole i wehe ia ai o ke pani o ka lua no ka nana ana i na paha ua make ua holoholona la e noho kiai ana no i kona haku, aka, ua loaa aku no oia e oia ana no Ma ka 1892 kona ike hope loa ia ana e ola ana no.

 

KE KOI POHO KOIKOI

 

            Eia imua o ka Aha Kaapuni o Maui, imua o ko laila Kau Kiure, i hoea mai ai kekahi koi poho o $10,000, na S. Ah Mi, o Kahului, Maui, i ka Luna Makai Nui oia mokupuni, oia hoi o L. M. Balauwina, ma o ke komo ia ana o kahi noho o ka mea i hoohuoi ia, eia paha oia ke hoao a ke kuai malu nei i ka opiuma malalo o kona malu, maloko o kona mau hale hoelimalima, a hale uoho paha.

 

            Mamuli o ka hopu ia ana o Ah Mi a hoopaa ia no kekahi manawa, a me ka haule ana o ka hoopii a ka Makai Nuioia mokupuhi, ua komo koke mai la no ka hoopii a ka mea i hoohuoi ia no kela huina nui hewahewa a ke aupuni e uku ai, ke loaa na hoike kupono ma ka aoao o ka mea nana ka hoopii,  o ka lahui no auanei ka mea nana e uku ana i keia mau hana hemahema ana a kekahi Luna Aupuni.  O ka loio o ka mea hoopii, oia o John Mahiai Kaneakua, a ke hoomaopopoia aole no paha e nele ana ka lanakila o ka loio opio Hawaii maluna o kona mau hoa kakele kanawai malalo o kela hihia.

 

E HAAWI ANA KE AUPUNI HE AHA HULAHULA NO SENATE MOGANA.

 

            Eia ke aupuni Repubalika ke paikano nei ia Senatoa Mogana ma na anoa pau, malia he kupele paha keia ia Senatoa Mogana i hewa ai ka waha ma ka hoike ana aku i aa mea e pili ana ia Hawaii nei, a haawi aku hoi i na kokua ana ia lakou.

 

            Ua hooholo ka Aha Kuhina o ke Aupuni Repubalika e haawi i aha hulahula nui no ka hanohano e Senatoa Mogana, ma ka po o ka Poakahi ae nei, mamua o kona hoi ana aku no na mokuaina o Amerika Huipuia, a ua haawiia hoi ka hoolala ia ana o keia aha hulahula iloko o ka Kima o na ukali o Dole.

 

Maloko o Iolani hale e haawiia ai keia aha hulahula, a ke hoomakaukau nui mai nei ua poe nei me ka manao hookeiakeia e lilo keia o kakahi po lealea o lakou.  Ua kauoha ia o Chapman, no ka hoolawa ana i na mea ai no keia anaina hulahula he 1,000 poe.

 

            E hanaia ana he mau kukui uwila mawaho o na Lanai a me loko o kekahi mau rumi o ka hale alii i hoomaamaama pono ia ai hoi.

 

KA LAHUI MAORI

 

            O ka huina nui o ka lahui kanaka o Nu Kilani e kapaia nei he Maori, he huina kanaka ko lakou i aneane like loa hoi me ko kakou huina kanaka Hawaii, no lakou hoi ka huina kanaka i keia wa he 39,856, mai waena mai hoi oia huina he 21,673 he poe kane, a he 18,181 hoi wahine.  Mailoko mai hoi o keia huina he 3,503 he poe koko hapa e noho pu nei no hoi me ka ohana Maori.  A o na poe koko hapa hoi e noho ana me na ili keokeo aole lakou i helu pu ia.

 

            Ma ka makahiki 1891, o ka hui lahui kanaka o na Maori, he 41,995, nolaila, he hoike ana mai ia i ka emi hikiwawe ana o ka lahui Maori ma ka 2,139 iloko wale no e elima makahiki.  I na kakou e helu ae ana i na kanaka Hawaii maoli a me na koko hapa e loaa no ka huina o 39,504 i aneane like loa hoi na huina kanaka o keia mau paeaina.

 

            Aia ma ka Mokupuni Akau ka hapanui o ka lahui Maori e noho nei nona ka huina o 37,102, ma ka Mokupuni Waena he 2,207 a o ke koena iho ma na mokupuni e ae.

 

KA MOKUAHI KALAUDINA.

 

            I ka hora 12 o ke awakea Poaha, i haalele iho ai ke Claudine ia Kou nei no Kapalakiko, no ka hooponopono ana i kona wahi hemahema, oia hoi, ke kapili hou ana i mau apana hao hou no mua o ka aoao o ka ihu, mamuli o ka lahilahi loa o na papaa hao oia wahi, e hookuikui mau ia ana e ka heleuma.

 

            He eiwa ana ona la me ka hapa e holo ai mai anei aku a hiki i Kapalakiko, a ua lawe aku hoi oia he mau eke leta no ia awa, me kekahi mau ohana no lakou hoi na inoa Mrs. Kibilina me kana bebe, J. K. Waila, R. Atkinson, r. Sims, Mrs. Sutherland, Mrs. Cameron a me W. F Pogue.  A oiai, aole he ae ia o Claudine e lawe ohua mai anei aku no Kapalakiko, ma ke kanawai o Amerika Huipuia, nolaila, ua holo aku la lakou ma ke ano he poe lawelawe no luna o ka moku.

 

            O na wahine ua holo aku la lakou ma ke ano kuene, Waila ma ke ano kupakako, Sims, kokua kapakako ekahi, Atkinson kokua elua.  Ua manaoia he ekolu pule o ke Claudine e noho ai ma Kapalakiko no ka ha na ia ana o kona mau wahi poino.

 

            Ma ke ku ana mai a ka Mauna Loa i loheia mai ai, ua lawe ae kekahi Pake i kona ola ma Naalehu, Kau, ma ke kaawe ana iaia.  Aole he mea i maopopo i ke kumu o kona lawe ana i kona ola, aka, ua manaoia nae, mamuli paha o ka hoomailo ana a ka ma’i maluna o kona kino.

 

AWILI KA HAUOLI ME KE KAUMAHA.

 

            Ma ka Poalua nei, ua kipa ae la ka Anela lokoino o ka make, a kaili aku la i @ o kekahi o na opuu mo@ akolu makahiki, ma kahi o ko makou hoaloha oiaio, Mr. Apana o Kikihale, a oiai hoi oia a me ka ohana, e paiauma ana me na leo kumakena o ka ehaeha e paiauma ana me na omaka wai o ka maeele nui.  Oia no hoi ka wa a ka Haku Mana Loa i haawi mai ai he opuu momi hou, ma kahi o ka makalua i hakahaka ae la, a komo hou iho la he huli hou, he milimili lani na keia mau makua i hookupouli ia ka noonoo, a hoomao iki ia ae la na kikoni welawela ana a ke aloha iloko o ka puuwai o keia mau makua.  Aia ma kahi o ke kaumaha, he hauoli ana no malaila.

 

HAUNAELE NO KEKAHI HAE.

 

            Ladana, Sept. 21.  He lono kai hoea mai Milan mai e olelo ana, ua ulu ae he haunaele i keia ahiahi.  Ua huki ae kekahi puulu kanaka he hae Italia maluna o ka luakini, a ua kauoha aku ka Akibihopa e hukila ilalo ua hele koke aku lakou no kahi o ka Bihopa e noho ai me ka haawi ana aku i na olelo hooweliweli, nana i kauoha aku i na pualikoa e puka ae ma na alanui no ka hoopau ana ae i ka haunaele.

 

KA HALAWAI A KA POE PUKIKI

 

            Ma ke ahiahi Poakahi nei, ua malama ae na poe pukiki o keia kulanakauhale, he halawai makaainana na lakou, e like no hoi me ka malama ana o ka poe hoohui aina hapa Hawaii hapa haole Amerika maloko o @ luakini o Kawaiahao, a pela no hoi lakou nei i malama ai@ maloko o ko lakou halehalawai mau ma ka Lusitana Holo.

 

            He mau kauna no o ia lahui ka i hoea ae, a me he mea la o ka aoo paha a oi ka palena o luna, mamuli o ke alakai ana a kekahi mau Pukiki kuonoono o keia kulanakauhale, a o ka lakou kumuhana ano nui i noonoo ai, oia na mea e pili ana i ka noohu i ana aku me Amerika Huipuia, ma ke ano he Mokuaina maoli, aole hoi ma ke ano teritori, (oia paha ke ano Panalaau a na lakou nei no e hoomalu.)

 

            Maloko o keia halawai, ua ku ae kekahi Pukiki no na ka inoa Peixoto, a haiolelo ae la no na haawina i halawai me ia i kena wa i kokua ai i ka repubalika, wahi ana.

 

            Mai kona auamo ana i ka pu no ke kokua a@ i keia repubalika, ua pau mai la ka hele ana o na poe Roialita i kona hale ako lauoho a me kahi umiumi, a o na poe Repubalika hoi, aole o lakou hele mai e ako i ko lakou lauoho malaila, aole hoi kahi i ko lakou umiumi.

 

KA MOKUKAUA KAIMILOA.

 

            Eia keia moku kaulana, nona kela inoa e kau kehakeha ae la maluna, ke liuliu ia nei e kaualako ae ma ke kahua pepehi moku, ma kahi e wawahi ia nei o keia moku kalepa popopo, i lilo i ka poe Iapana.  He moku kaulaua loa keia iloko o ka moolelo o ka kakou nono ana malamalama o ka naanao.

 

            I ke au i naho Moi ai o ka Moi Kalakaua, o Kipikona ke Kehina Nui, ua kuai koke ia iho ia keia moku, i waa kaua no ke aupuni Hawaii, a mamuli o ka noeau o Kipikona, ua hoouna koke ia oia no Samoa, no ka haohui ana mai i na Paemoku o ka Hema, me ke komo pu o Samoa.

 

            Ua hooko io ia ka hana, a ua kaahele aku ua Kaimiloa nei me kona mau Alumoku Hawaii, a koe ke Kapena,, a me ia kulana hooko kauoha i kamoe io aku ai ko lakou alahele no ka hoohui Panalaau no Hawaii.  A oa kaalo ae keia Kaimiloa, me he weiu ulaula ala imua o na maka o na mokukaua geremania.

 

            Ua lilo kona hae nani kamahao i mea i@ina loa la eia poe, me ka uhai hele loloa ia e keia poe i na wa a pau ana e maaio ae ai.  Ala ua alo wale ia no ia mau inea e keia wahi Kaimiloa hoonana.

 

            I ke au hookahuli Kumukanawai o 1887, ua kauoha koke ka Aha Kuhina o ke Au Hoomaemae, e hoi koke mai kela Kaimiloa no Honolulu nei, me ka hookaulua ole aku no kekahi wa hou aku, a pela i hoi mai ai oia me ka holopono ole o kana hana i hele aku ai i na Paemoku o ka Hema.

 

            I kona hiki hou ana i Honolulu nei, ua kukulu hoonaikola ia oia e ke Aupuni Hoomaemae, me he kii kalai ala, a hiki i kona kukala ia ana a lilo i ka Hui o Poka Ma, a ua kaalo aku oia ma ke kulana halihali kopaa, a nona hoi ka manawa holo mai Kauai mai a Honolulu nei he mau la e nu hele ai i ka moana.

 

            No ia kumu, ua hopohopo ia kona hiki ke hoomau aku ma kana hana i nanao ia ai e hoi ke poho o na Ona, a no kona kupono ole loa, ua kukulu kiai ia ola no ke awa nei, no na la ioio i hala ae nei, a o ka hope keia o kona hoomanao ia ana a nalo loa aku kona kino, aka o kona inoa he oia mau ia a hiki i ka hopena.  Aloha nui Kaimiloa.

 

KA AHAMELE MANAWALEA.

 

            Ma ka hora 7 o keia ahiahi Poaono i hiki mai la, e malamaia ka ahamele manawalea a na ahahui kula sabati o Kaumakapili maloko no oia ekalesia, ma ka hale malalo, ma keia po mahina piha hoi.

 

            Ua hamama ka puka i na poe a pau, a ma ka hoike i loaa mai ia makou he nui na hui himeni e komo ana ma keia ahamele, nolaila, i mea e pau ai keia ahamele i ka wa pono, e himeni ana heia a me keia papa he hookahi no himeni.

 

            He hoike ana mai keia i ke ohohia nui ia o keia hana hoohoihoi a ke kahu oia ekalesia i hapai ae nei, a me he mea ia, o kekahi po piha kui aku ana paha ia o ia ekalesia.

 

            E maiamaia ana he hookuku kinipopo mawaena o ka Hoku a me Sana Lui, ma keia Poano iho.