Ke Aloha Aina, Volume III, Number 42, 16 October 1897 — Page 5

KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 16, 1897.

 

O KALANI A KA LAHUI.

 

Ua Huli Hoi Aku la no Wasinetona.

 

MAHOPE O KA HOOMAHA ANA MA KALEPONI.

 

No ka Paio ana no ka Pono o Kona lahui a me Kon a Nohoalii.

 

            Ma na lono i loaa mai ia makou ma ke ku ana mai o ka Mokuahi Pekina, ua haalele iho la o Kalani Aimoku i ka uluwehiwehi o Kapalakiko, a hoi hou aku la no Wasinetona, no ka paio ana no ka pono o Kona lahui a me Kona nohoalii i pakahaia e na ilikeokeo, ma ke kau ahaolelo ae nei o Amerika Huipuia e weheia ana ma ka malama ae nei o Deke maha e hike mai ana.

            Ua hoohala o Kalani Aimoku i kekahi o kona mau la ma ka Hotele del Monte, ma Monterey, ua hono iki oia ma Kapalakiko, a mai laila aku i huli hoi aku ai Oia i ka Hikina i ukaliia hoi e Mr. a me Mrs. J. Heleluhe.

            He oia mau no na hiohiona makalapua e hekau ana maluna Ona, me ka Manaolana mau ana hoi e loaa ana no ka lanakila Iaia a me Kona Lahui Ana i aloha nui ai, a pela Oia e noho hoomanawanui la i ke anu o Wasinetona.

            Ma ka la 9 o keia mahina e haalele aku ai ke Kama’liiwahine Kaiulani ia Livapulu, a holo mai i Nu Ioka ma kona alahele e hoi mai ana i Hawaii nei.

            Ma ka la 29 o Sepatemaba i kipa hou aku ai ka Moiwahine me Kona mau ukali ma ke kulanakauhale o Kikako ma ko lakou alahele a huli hoi ana i Wasinetona.  Ua hoomaha iho lakou ia la ma ka Hotele Vicktoria, a ma ke kaaahi i haalele iho ia laila i la po no ka Hikina i kau aku ai lakou.

 

HE PONO KE NANA PONO IA.

 

            Ma ka po Poaono nei, ua ulu ae la he haunaele ma ka uapo mokuahi o ka Pakaipika, mawaena o na kiai o ka Haie Dute ma ka uapo, a me na makai o Kawa, penei iho ka moolelo i loaa mai ia makou:

            O Antone Morris, he hapa Pukiki, ua pii iluna o ka mokuahi Kulanakauhale o Pekina, a mahope o ka pau ana o kana makaikai ana, ua hoi mai la oia me kekahi omole gini, me ka manao e puka maalahi iwaho, aka ua keakea ia nae e Kekahio, a ulu ai ka haunaele, a hopu ia o Morris a lawe ia no ka Halewai.

 

HALAWAI MAKAAINANA LAHUI NUI.

 

Hoikeke Ohohia o ka Lahui

 

LULU KA MAKANI I KA NUI O NA KANAKA.

 

Ua manaoia mawaena o 4,000 a me 5,500.

 

OWELA KA MAHINA I NA ALAKAI O KA LAHUI.

 

Hoiliwaiia ka Manao Kuee o ka Lahui.

 

Na ka Haiolelo a ka Peresidena o ke Aloha Aina i Hoolei i ke Ope Kuikahi Hoohuiaina, a Mogana i Lawe mai nei mai Amerika mai Iloko o ka Luaahi o Gehena.

 

            Elike me ke kuahaua ana a ke Komite Lahui, ma na hoolaha no ka malama ana ae o ka lahui i halawai Makaaainana nui ma ke Kuea o ka Paalii ma ke ahiahi hora 7 o ka Poa lima nei, oct. 8, 1897, ua kuahauaia ua halawai la, me ke ohohia nui i ike ole ia he lua kona mamua aku.

            Ua hoolalaia keia halawai iloko o ka manawa pokole loa o 24 hora, e na Komite o ka lehulehu, oia o J. K. Kahookano F. J. testa, S. K. Pua.  C. B. Maile a me S. K. Kamakaia, i kakooia e na Peresidena o na ahahui aloha Aina, a me Kalaiaina, James K. Kaulia a me d. Kalauokalani, a i hoopaaia mai ia kahua, e na ewe hoaloha oiaio o ka lahui Hawaii, na Mr. J. O. Carter, James Campbell, s. C. Allen a me H. E. McIntyre.

            Oiai ka mahina piha o Akua i wena ae ai ma na lihilihi o ka poai lani, ma ke ahiahi Poalima nei, he hora a oi mamua ae o ka manawa halawai i ka hora 7 ponoi, oia ka wa i ikeia aku ai o ka moe o kaoo o na kane, na wahine, a me na keiki, o ka lahui oiwi, a me ne lahui e ae, e ka’i ana no kahi o ka hana, a ua hoopiha pu ia ae ke kuea o ka Paalii, me ka heluna kuahewahewa loa o na kanaka, nana i pani iho i ke kahua o ka hana hike ole i na kaa alanui e nee mai kahi aoao a kekahi aoao no ka ulumahiehie pania ke alahele o ka makani, he mau tausani i kohoia, mawaena o 4,000 a me 5,000 ka nui o ha kanaka i hike ae ma kahi o ka hana, e lohe i ka leo o na Alakai o ka lahui.

            I ke kani pono ana ae o ka hora 7, oia ka wa i pii ae ai o J. K. Kahookano, ka Lunahoomalu o ke Komite, maluna o ke pakaukau i hoomakaukau ia mawaenakonu o ke alanui, a nana i wehe ae na olelo mua loa o ka hoolauna ana mai i na hana i hoolala ia e ke Komite, me ke anaina e ku poai ana, wahi ana:

            E na lede a me na Keonimana, ua konoia mai kakou e akoakoa mai i keia ahiahi, e lohe a e hooholo i kekahi palapala hoopii i hoomakaukauia e ke Komite, a e heluheluia aku ana ma na olelo elua, ma ka olelo kumu a me ka olelo Beritania, a oia ka kakou hana mua e lawelawe ai i keia wa, nolaila, e hoolauna aku ana au imua o oukou ia Mr. f. J. testa e heluhelu mua aku ana i ka palapala hoopii ma ka olelo Hawaii i na pauku he 13, a ma ka pau ana o ka olelo hawaii.  ua he luheluia ma ka olelo Beritania, iloko o na leo huro.  I ka pau ana o kana, ua hoolauna mai la ka Lunahoomalu ia James Keauiluna kmaulia, ka Peresidena o ka Ahahui Aloha Aina o ko Hawaii Pae Aina, ka Naita o ka hulu keokeo nana i ka-ha mua ae ke kahua mokomoko, e oniu ana i kana makakila imua o ke alo o ka enemi, a na ka paapaaina o na mea kaua, a na ka malamalama o ka oaoaka o ke ahi i ka wa e hookui ai na mea kaua, o ka lolo i ka lolo, i hoike ae i ka haule ana o ke ope kuikahi a Mokana iloko o ka luaahi o Gehena, wahi ana:

            E na lede a me na keomimana.

E aloha ia Hawaii.

            Ua heluheluia aku nei imua o oukou ka Memoriala, a o kekahi o na mea ano nui i oleloia maloko, oia ka’u kumuhana i makemake ai e wehewehe aku i mua o oukou, oia hoi kahi e olelo ana ma ka mahele 6, i heluheluia aku nei penei:  “E kinai loa aku i ke kulana lahui o ka lahui Hawaii.”

            Ua hoea mai kahi i kukulu ia ai kela mau olelo, mamuli o ko kakou hoohuiia aku me Amerika o ko kakou hoohuiia aku me Amerika Huipuia, o ko kakou ae ana aku noia e anai loa ia ko kakou lahui mai luna aku o ka lepo o ko kakou aina, (hoohoia huro! huro!! huro!! Oiai keia mau pilikia e kau mai ana mamua o kakou, he manawa anei ia e hoopalaleha ai ke alakai o ko kakou aoao. (hoohoia aole.)

            E hai aku au ia oukou, ma ko’u ano he Alakai no ka lahui Aloha Aina, ua lawe ae la au i ko’u kahua o ke ku ana i alakai a hana aku la i ka hana a ka lahui i huhu mai ai a hai luku ia mai la au me na papaa lepo o ka hoinoia, a i kokoke maoli no e haehaeia ae iloko o ka lima o ka lahui, oia ko’u kakauinoa ana i ke kahea ia Megana no kona hoike ana mai i kona kahua hana i hike mai ai i Hawaii nei, ua lilo la kakau inoa ana o’u i mea hewa loa i ka lahui.  (hooholoia, oia! pololei! a paipaiia.)

            E na lede a me na keonimana, ma keia wahi e hoakaka aku ai au ia oukou i ko’u hana ana pela.  Mamua o ko’u kakaau inoa ana, ua ike e no au e nahu ia mai ana no au e ouko u aka, aole au i kaua, a kuemi mai no ia manao, nolaila, kakau inoa iho la au, mamuli o keia kumu hookahi wale no, makemake au e loaa o na keehina no’u e ae ia mai ai e ku a ku e paio me Mogana ka Alihikaua o ka poai hoohulaina, a i loaa pu ai kona mau aoao ia’u, i na o ko’u makauinoa aku ka mea e loaa mai ai oia manawa maikai ia’u, oiai oia e hoike mai ana i na kahua o kona aoao, a mamuli o ia ma nao ua kapae ae la au i ko’u makau no ka hoino mai o ka lehuiehu ia’u, a’u e olelo iho ai, i na i loaa ia’u he wa maikai e ae ia mai ai i ka po haiolelo a Mogana, ian ua ike ka lahui, a ma kahi o ko’u hoinola i keia la ha hosana ana malaila.  (hoohoia he ekolu huro)

            Elike me ko’u kakauinoa ana ma ke ano he Kenerala ma ka aoao o ka lahui, pela au i hoomakaukau iho ai i ka’u wahi hulilau, no ke kahua mokomoko no ka pono o kuu aina, kuu lahui, a me kuu Alii, (haawi ke anaina ekolu huro).  Me ia makaukau au i hele aku ai a ku imua o Mogana i ua po haiolelo la.

            Oia makaukau o ka’u papa hoonohonoho no ka hoonee ana i ko’u puali imua ia po, ua hoopahuaia mai la ia, mamuli o ko oukou pau e ana i ka hiamoe i ka wa no e kau ana ka la, o ka wa o ka hana, oia iho la ka wa o ka hiamoe o na koa, a hookuu hookahi ia mai la au e ku imua o ke kahuakaua me ka pahikaua oie, oiai, ua lawe ia aku ia mana mai ia’u aku e kekahi mau lala o ka Papa Hooko. (hoohoia pololei.)

            A ia’u ma ke’kahua o ka hana, ua nana ae la au aohe koa ma ko’u aoao, no ka aoao kue wale no na koa, a owau hookahi imua o lakou, na ia mea i hoopahua i ka’u papa kuhikuhi no ka hakoko ana no ke pio a no ka lanakila, no ka make a me ke ola.

            E na lede a me na keonimana, o na Alihikaua wiwo ole ma kahi hahana loa o ke kahua kana, malaila na alihikaua wiwoole e komo ai e wawahi i na enemi, aole o ka hoi i kauhale e hiamoe ai ke hike i ka wa o ka hooilikaua, oia ke Kenerala wiwo ole, hai aku au ia oukou, i na o kakou pu ia po i na ua olelo ae au, hoi uhane o Mogana i Amerika, aole he make pepehiia aku me na lima, aka, he make i ka loaa i ka ma’i Puiwa, ano ka mea, he ma’i loaa mau ia i ka haole, a o ka make wale no ka pahuhopu.  Ke kahua hoi a’u i olelo mua ai, e paio kakou he lolo me ka lolo, e like no hoi me ke kahania o kona poo ohule, pela no ko kaulia, ua aa aku au e paio me Mogana maluna e ka Ninau Hoohuiaina, a ne oukou ponoi no e ka lahui i hoauhee ia’u, nolaila, ua ku aku au e kilo i kona mau aoao ma kana haiolelo ia po, a ua loaa o Mogana  la’u, a’u hoi e olelo ae ai he kanaka oia aia Iluna o ka pa kani i kau ai.  He kanaka o Mogana i kaulana loa i ka hooikaika i ka hoohuiaina, pela no hoi paha iaia ma Amerika, aka, iaia i hoea mai nei i Hawaii nei, ua hookahaha loa ia kona lunaikehala, aole na’u keia, aka mai kona lehelehe ponoi mai i puka mai ai, na mea e hike ai ke oleloia, aia oia iluna o ka pa, wahi ana ma kana haiolelo.  “Ia’u ma ko’u aina he okoa ka’u i lohe ai, no ka lahui Hawii, a ia’u i hiki mai nei he okoa ka’u mea e ike nei,” nolaila, i na kakou e lawe mai i keia mau olelo maopopo i hoikeia mai e Mr. Mogana, a kanana iho, e loaa ana ia kakou, he elua ana mau mea ano nui i lohe ai ma Amerika.

            1—Oia na hoolaha hoopinipuni eleele loa a kela kahunapule elemakule poohina Bihopa, a me Alekanedero ma na nupepa o Amerika e olelo ana he lahui aikanaka ka lahui Hawaii, he pegana, he hupo, a he lapuwale, pela pu me ko lakou Moiwahine.

            2—Oia na olelo hoopunipuni a ne Elele hoohuiaina o keia wahi Repubalika i hoike aku nei ia Amerika, ua pau ka hapanui o ka lahui i ka ae e hoohui i ka aina.  O na poe na lakou i hana keia mau hana oia no na welo makanele. (hoohoia he ekolu huro.)

 

E nana ma ka aoao eono.

 

HE HOOMAIKAI NUI.

 

            Mamuli o ka oi uoiu a me ka aloha o ka Peresidena, ka Lunahoomalu, a me na lala o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine o ko Hawaii Paeaina ma o ka haawi ana mai ia’u he wahi paina luau, no ko lakou aloha ma ka home noho o ka Peresidena Mrs. Kuaihelani Campbell ma ka Poaono nei, nolaila, ke panai aku nei au i ko’u mau hoomaikai ana he nui, maluna o ka Peresidena a makuahine oiaio hoi o ka lahui, i keia au kupilikii o ka noho ana o ka aina, oiai hoi ko kakou Lani Moi e na i ia no ka pono o kana mau keiki mahope nei i ka aina naalihini.  a ke noi aenei hoi i ka oluolu o ka haku Mana Loa e kokua mai ia kakou a pau loa.

Owau iho no me ka haahaa.

                                    Mrs. g. P. Wailemua.

Honolulu , october 11, 1897.