Ke Aloha Aina, Volume III, Number 43, 23 October 1897 — Page 6

Page PDF (752.66 KB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

KE ALOHA AINA

 

6 KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 23, 1897

 

NUHOU KUWAHO

            Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Moana i keia kakahiaka Poaha, i loaa mai ai na nuhou like ole o na aina e, @ o ka pomaikai o ko mak@ e heluhelu ke hoopuka aku nei makou me ka awiwi nui, penei:

 

LUKUIA NA ABESINIA E NA POE SOMALI.

            Ladana, Oct. 13. Ma ka hoi ana mai nei a Mr. J. Bennet Stanford mai ka apana aina mai o Somali, ua lawe pu mai oia me ka nuhou o ka lukuia ana o na Abesinia no lakou ka huina o 3000, e na poe Somali me ka hoola ana he kanaonokumaiwa, no ka hoi ana aku e hoike i ko lakou mau home i ka hoppena i halawai me ka hapanui o lakou. Ua make pu ma keia kahua kaua kekahi kenerala kaulana nona ka inoa o Ras Makonen.

            Ua hoolaio ia mai keia lono mamuli o ka ikeia ana he lehulehu wale o na poe Somali me ka pu raifela Italia i manao ia na na Abesinia no ia.

           

HAAWI PIO NA POE JIRGA.

            Simla, Oct. 12. He lono kai hoea mai nei mai Mohmand mai, e hoike ana, ua haawi pio aku la na poe Jirga i ka lakou mau mea kaua me ka hooholo ana e noho maluhia. Ua pau aku i ka hopoino io ia e na koa aupuni, he iwakalua-kumaono papu kaua o na kipi. A he lehulehu wale i make.

 

HOPUIA HE KIU GEREMANIA.

            Parisa, Oct. 12. Ua olelo ae ka nupepa Gil Blas, ma ka la inehinei, ua hopuia he kanaka Geremania, ma kahi hoomoana o Chalons, a i kona wa i huli ia aku ai, ua loaa aku la he mau palapala e hoike ana i ka ikaika kaua o ua wahi la e hoomoanaia ana e na pualikoa Farani. A ua loaa pu aku he mau poka o keia au hou.

 

PUHEE NA KIPI ILOKO O MEKIKO.

            Nu Ioka Oct. 10. Ua loaa mai nei he lono mai ke kulanakauhale o Guatemala, o na poe kipi e kokoke ana ma Sana Marcos, ua pau aku lakou i ka puhee no loko o Mekiko, a ua hoike hou ia mai ke hoouna la ke Aupuni o Mekiko i kona mau koa no ke kue ana aku i ka hookahua ana iho o ua poe kipi la iloko o Mekiko.

 

HOOKAHE KOKO MA KENETAKE.

            Louisville, Oct. 12. He lono kai hoea mai i ka Evening Post mai Milana mai, e olelo ana, ua hele aku kekahi poe ilikeokeo ma Dot Price, a ma ka hale o kekahi negero, e kokoke ana malaila, ua kipoka aku lakou iloko o ka hale. Ua panai mai ka negero ma ke kipu ana, a ua make hookahi haole me eha i hoehaia. Ua loaa he palapu i ka negero ma ka lima. Ke hopohopoia nei e ulu mai ana he haunaele nui mawaena o na ilikeokeo a me na paele.

 

MAI KA HAIOLELO MAI A J.T. MOGANA.

 

O KE AUPUNI REPUBALIKA UA MANAOIA MAILALO AE IA I ULU AI E LIKE ME KE KUMULAAU-A O KE AUPUNI MOI UA MANAOIA MAILUNA MAI IA MAI KE AKUA MAI. 

            O ka po o ka la 30 o Sept. 1897, maloko o ka luakini o Kawaiahao, a mai ka haiolelo mai o ia po, "Mogana" i puka mai ai kela mau hopuna olelo e kau ae la maluna o ko kakou poo manao i keia la, a oia ka'u e uwai aku nei i ko laua mau kulana pakahi imua o kuu lahui aloha, a na kela a me keia o kuu oiwi aloha e kaupaona i ka pono o ka'u okilo na i na aui like ole o kekahi i kekahi. A penei na hooheno ana:

            I ko kakou nana ana i ke kumulaau i ulu ae mai ka honua ae ua hoomaka ae no ia mai kekahi anoano i uhi ia iho e ka lepo, a o ka lepo no kona makuahine nana i hoohanau mai iaia, a na ka lepo no hoi i hanai iho iaia me kona waiu momona a hiki i kona kanaka makua ana.

            Pahola ae la kona mau lala ma o a maanei, oliko ae la na opuu pua mai kona mau lala mai, aia hoi kona mau lau ke uhi ala i kona kino holookoa mailuna a lalo.

            A o kona ulu ana me ka lupalupa maikai o kona lau e uhi ana ma o a maanei o kahi ana e ku ana, he nani ia a he maikai i ka maka o ke kanaka ke nana aku, a o kona mau opuu'puu i mohala ae i ka ehu kakahiaka, ua pehia ia ia e na kulu kehau o ke kulu aumoe.

            A o na malihini kaahele e nana aku ana i kona oiwi kilkila. He oiaio, aohe ana mea e hoohiala ole olaila, "He makamaka wale no ke oho o ka palai lipo i ka ua ke hopu aku i ke one o mahamoku, pahee i ka limu ka kanaka o Manuakepa, ka ua mea o ka nani oia kumulaau. He oiaio, ua hala ae @ kakou kakahele ana no na mea e pili ana i ka nani o nei kumulaau, a "Mogana," i hoohalike ae ai pela iho la ke ano, a me ke kulana o ke aupuni Repubalika i hookumuia ai, he mea hoi i manaoia mailalo ae o ka honua elike me ke kumulaau.

            A ma keia wahi hoi, ke hoomaka nei kou mea kakau e wehewehe aku ina mea e pili ana i ke ano io maoli oia mea he kumulaau, a i hoohalike ia hoi kona ano me ke aupuni Repubalika o Amerika, a me kahi mau Repubalika e ae, a penei na hooheno ia ana:

            O na laau a pau i ulu ae mai ka honua ae, he mea wale no ia e pono ai na hana a kanaka, a e pono no na hana nui a me na hana liilii mai na kumulaau mai i ulu ae mai ka honua ae, a jua maopopo keia mea i kuu lahui oiwi, aka, e hoomaopopo i ke ano o ko lakou mau hopena, o na mea i hana ia mailoko mai o na laau. He mea i moakakalea me ka hoohewahewa ole ko lakou mau hopena popopo, he mau mea mau ole. A o kekahi kupa opu a Kulaku ko lakou hopena, a o kona nani i na la makamua o kona oili ana ae, he kumulaau maikai io no, a o kona hopena aku nae he kumulaau popopo.

            E like me ka hopena popopo o na laaa a pau i ulu ae mai ka honua ae, pela no ka popopo o na Repubalika a pau i hoohalikeia ko lakou ano me na kumulaau, a oia ano aupuni hopena popopo anei kau e kuu lahui i makemake ai?

            Aole! Aole!! Aole loa!!!

            A no ka mea, o ke aupuni Moi kou ke aupuni hoi i ma@ mailuna mai ia mai ke Akuai mai, a no ka mea, o ka mea e alii ana, na ke Akua i hoalii mai, oia kou aupuni i kukuni paa ia iloko o ko oukou puuwai, kou aupuni kumu mai kou mau kupuna mai, a i hookahuaia hoi kou aloha paa i kou aina, kou lahui a me ka nohoalii o kou aupuni.

            He aupuni kou mai ka lani mai, a mai ke Akua mai hoi, he aupuni hoi i laau popopo wale o ka honua nei, aka, e ola mau ana i na la a pau, ke aupuni mua i hookuia e ke aloha o ke Akua, a mai ke Akua mai, e like hoi me na mea i hoohalikenae Mogana, ma kana haiolelo ma keia po.

            Nolaila, me nei mau manao pokole, ke waiho aku nei na kuu lahui oiwi e kaupaona i keia, a o kahi mau hopuna olelo hoi i hoopuka ia mai e Mogana, i kela po o ka la 30 o Sept. 1897.

            Moea i ouli ala, i nui ke aho. He mau anana helu wale no koe a lei ae i ka lanakila.

            SAMUEL K. KAMAKAIA.

 

E WEHEIA ANA KE KAHUA HEIHEI I KEIA POAONO.

            Ma ka hora 2 o eika auwina la Poaono e hiki mai ana e weheia ai ke kahua heihei kaa hehiwawae o Kewalo no ka wa mua loa, a ia wa pu no hoi e ikeia ai na kaeaea o Amerika Huipuia e haulani pu ana me ko one, mau kaeaea maluna oia kahua hookahi.

            E hoea mai ana lakou maluna o ka Moana o ka Poaha ae nei, a me he mea la, o keia ana ka heihei e ikeia ai ka ikaika hoohana o na olona o na keiki o Honolulu nei, no ka hoohoka ana aku i na kaeaea o na aina mamao.

            He 25 keneta wale no ka uku komo, a he 50 keneta hoi ke hui ia me ka noho maloko o ka hale i hanaia no na makaikai, a he wahi kekahi i hookaa wale ia no na poe kakaikahi.

            I ka hora 8 o ka po e malama hou ia ai na lealea heihei malalo o ka hoomalamalama ana a na kukui uwila he 23 e hoopuni ana i ke kahua heihei, nona ka ikaika hoomalamalama o ke kukui hookahi he 2,000 ihoiho.

            O keia wa e no kahi kupono no kakou e hoohala manawa ai ma ka auwina la a me ke ahiahi Poaono, a me he mea a o keia ana kekahi la laukanaka o waho o Kewalo.

            Ma ka po Poalua nei i ho-a ia ai na kukui uwila a he oi aku ka nani a me ka haaheo o ua kahua heihei nei o Kewalo, kahi e poniuniu ai kou ike ina o oe kekahi malaila.

            Mahope o ka pau ana o keia kikina heihei, e hooholoia aku ana ke kaa poniuniu ma ia wahi, aole he mau lio aka, he mau kaa hehi wawae no.

            Ua malama ae o Lunakanawai W@ga o Kona Hema he aha koronero no kekahi Iapana i loaa aku iloko o kekahi opu nahelehele, ua make.

 

HE KIAHA PUA WAIWAI NUI.

            Eia ke huliia nei ka mea nana e paa nei i kekahi kiaha pua i kuai ia he $2.00, e kekahi mea he 20 makahiki i hala ae nei, wahi a ka nupepa New York Herald, ke imiia nei i keia wa, a he $10,000 a hiki i ka $15,000 ke haawiia ana no ua ipu pua la.

            He ipu pua nani oia, he bolu hoi ka wai hooluu o kona kino, a he mau kii aniani keokeo hoi ke kau ana mawaho, i hoohalike ia me ka hui ana o Thetis a me Peleus ma ka mauna Pelion i mua o ke alo o Poseidon a me Eros.

            Ua loaa aku keia ipu pua iloko o kekahi hale kupapau mabala-ma kahi kokoke i Roma he 400 makahiki i hala ae nei. No aneane 2 keneturia o kona waiho ana maloko o ka halealii Barberini. He waiwai nui i ka wa i hoomaopopo ia ai, no ka mea, he kakaikahi loa i like me kona nani. He umi iniha kona kiekie, he laula o lalo o kona kino, a he olowi o luna o kona kino.

            Ua hoomaka mua kona hoomao popoia ana ma ka makahiki 1770, i ka wa o Mr. Byer, he kanaka malama i na waiwai kahiko, i kuai ai. Ua hoolilo aku oia ia Sir Hamilton, a nana hoi i hoolilo hou i ke Duke o Potalina he $9,000. He manawa mai mahope, ua hooliloia iho la na waiwai makamae o Potalana. Ua hiki ae ke Duke wahine o Potalana malaila, no ke kuai ana i ua ipu la, aka, ua lilo aku la ia Josiah Wedgwood, me na helehelena kaumaha, ua hele aku keia wahine e noi ia Wedgwood, e ae mai oia e hanaia kekahi ipu i like loa me keia, a ua ae ia mai keia noi. Malalo o kanalima ipu i kopeia mai ua ipu la.

            I ka wa i kudalaia ai ka waiwai o Wedgwood, ua lilo iho la ua kiaha pua la i kaka haole o Nu Ioka no $2.00 wale no a hoihoi mai la i kona home.

            He mau makahiki mahope mai ua ike ia iho la he ipu pua waiwai loa ia. Eia ke huliia nei ka mea nana i kuai ua ipu puala, aole nae i loaa, ona poe i ike i ke kudalaia ana, ua minamina loa ia no ke koho ole ana i ua ipu pua la. He lehulehu wale o na ipu pua i hoikeikeia ae, aka, aole nae he hookahiia waena o lakou i like me ka ipu pua e huli ia nei.

 

NA LIMAHANA PUKIKI.

            Eia ke hapai hou ia mai nei na kamailio ana no na mea e pili ana no na limahana Pukiki, ka poe hoi e auhee mau nei no ka nui o ko lakou mau pilikia mamuli o na hana poholalo a keia poe e hapai hou mai nei i ka noonoo ana no ke kii hou ana i keia lahui, no ka hoopilikia hou ana mai i ka poe e noho hana ole nei iloko o ka aina.

            A oiai hoi, eia no na limahana Iapana a me na Pake ke pinapinai mau mai nei, nolaila, aole loa he wa e hooko o ae ai ke komo ana mai o keia poe i na wa a pau, a mahea iho keia poe Pukiki e hana ai, ma kahi anei i paa i na Pake a me na Iapana, a e kipaku aku ia lakou, e hoi no ko lakou wahi, a o keia poe Pukiki hou ke okomo iho ma kahi oia mau ano lahui i paa mua ko lakou mau lima i ka hana no ka pono o ua poe nei, e nui hou nei ka waha i ke kahea i mau limahana Pukiki, no ka lawa ole anei ke kumu o ka makemake hou ana.?

            Manao makou, aole pela, aka, no ke ake maoli no e hapuku mai a nui iloko o ka aina nei, i loaa ai hoi ka poe emi loa o ka uku hana a p@ emi like ai ka uku hana o na p@ iloko o ko kakoiu mau pohai h@ kuloko, oia hoi na hana Poola. Ma na uapo, ka auamo papa, a pela aku, ke kumu nui hoi nana i hoopilikia nui ia kakou i kinohi.

            Nolaila, o keia mau hoalaala manao ana no ka hoopae hou ana mai ia lakou ma na aekai o Hawaii nei, he hana ia na ka lehulehu e apono ole aku ai, oiai, ua lawa ko lakou ano a me ka lakou mau hana i ike ia ai iloko nei o ka aina nei i na makahiki i hala aku la, a ua oi aku ka pono ke panikuia lakou i na wa a pau ma ke ano limahana.

 

KE LIO-LIO MAI NEI KE KAULA.         

            Iloko o keia mau la e nee nei, eia ke loheia aku nei na leo hauwawa o kekahi poe, no na mea e pili ana i ke kumuhana no na Elele nana e hii aku ana ka kakou mau palapala hoopii imua o ke alo o ka Peresidena a me na hoa o ka Aha Senate, ke ku mai nei kekahi poe a olelo mai o ka makou na Elele maikai, a ua kupono hoi o lakou ke hele e hana no ko kakou pono, he poe hoi i hilinaiia, a pela aku, a malalo eia mau leo, ke ku nei makou ma ka aoao o ka lehulehu, a hoike aku, o ka mea a ka lahui i koho ai, oia no na moho e hiki ole ai ke loaa na kueeia mai, na hoopuukahuaia, a me na hana e hoohauleia ai ko ka lahui mau pono.

            Aka, he mea ehaeha nae no makou ka ike a me ka lohe ana mai, eia kekahi poe ke ake nei o ka lakou mau moho ke hoounaia no kahi o ka hana, a e lilo hoi ka lakou mau hana na ka lahui aku. He mahalo nui makou i na manao maikai o na hoaloha, a o na manao e hoouluku ana i ka pono o ka lehulehu, aole makou me ia poe, a he poe enemi lakou no ka lahui, mamuli o ka lakou mau hana e hoao nei e hoolilo i na hana a ka lahui i manao ai, ua kupono no ke hanaia.

            A oia ka makou i puana ae nei mamua, ke lio lio mai nei ke kaula, oia hoi ke hooikaika nei kekahi poe me ko lakou naau i piha i ke aloha i ka aina, a o kekahi poe hoi, aole pela, aka, no ke ake hanohano, a e ikeia mai e na aupuni nui, he mea a he mea oi ala, a pela makou e manao nei, oia ano poe, aole loa lakou i kupono no ka hana a ka lahui.

            O ke kanaka kupaa a i paeli hoi i ka aina me na manao e na'i mau no ka lanakila a hiki i ka hopena, oia ke kanaka a makou i manao ai he kupono ke hoounaia, he mea ole ia makou na kinau@au pilikino o ke kanaka, e like me ke ano mau o ka poe holoholo olelo. O ka makou wale no, mai nana i ka pula iki i ka maka o kou hoaloha, aole ia he mea e pono ai ka hana a ka lahui, e huki like a e loaa auanei ka lanakila.

            Ua mahuka mai he 15 Iapana limahana o ka Hui Mahiko o Honouliuli a eia lakou ke huli ia nei.

            Ma kahi o 4000 kumulaau i haawi waleia o ka pa kanu mea kanu o ke Aupuni iloko o keia mahina.