Ke Aloha Aina, Volume III, Number 44, 30 October 1897 — Page 3

Page PDF (947.25 KB)

This text was transcribed by:  Uilani Paalua Campana
This work is dedicated to:  William H. and Ruth L. Paalua

KE ALOHA AINA

POAONO, OKATOBA 30, 1897.

 

I AHA AI NO HOI KA HANA ANA PELA.

Minamina nui makou i ka ike ana iho i na inoa o ka Peresidena o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine, Mrs. Kuaihelani Campbell, a me kona hope, Mrs. E. A. Nawahi, ko makou makuahine Puuku hoi o keia pepa, e hooliloia ana e ka nupepa “Ka Makaainana,” i hoa paio nona, ma ke kahua akea o ka hoolaha nupepa ana, ka mea hoi i kupono ole i ke kahi keonimana maikai a hanohano, ka lawe ana mai i ko laua mau inoa, he mau ka koo laua no na inoa ana e olelo nei he “hupo,” a pela aku, ka mea hoi a ka Makaainana i olelo ai, ua kupono ole na Peresidena o ka Hui Aloha Aina me Kalaiaima ke hoounaia, no ko laua lawa ole, i ka makau – kau kupono e hiki ai ke hele.

 

He luahuna ka naauao o kela a me keia kanaka nona iho, a pela-makou i manao ai, e onou aku i na poo o ka lahui, na kawaka i hiki ke hoolawa i ka makemake o ko laua lahui ponoi.

 

No keia hana, ua hoikeia mai makou, e like me ka pane hamama a ka leta a ka Peresidena o ia Ahahui, na kakooia ka hana hoouna Elele, e na Papa Hooko o na Ahahui ekolu, aole hoi na ko laua manao ponoi iho, aka, na ka hapanui o ke laua Aha Hooko i apono, a ma ia apono ana, ua komo pu laua e kakoo la hana no ka pono o ka aina a me ka lahui, aka, mahope mai, ua onou ia aku ka inoa o Keo Kaaka, a hoomaka ka Aha Hooko o na Wahine e kue, a mai ia manawa mai a hiki i keia wa a makou e puka aku nei, aole i loaa mai na hooia ana no keia mau hana mai ka Ahahui mai o na Wahine, oia ko makou ike, mamua o ka hoolaha akea ana i ka mea i maopopo ole.

 

KE HIU NEI MAKOU A WELA.

Oiai makou e hoonee mau ana i ka makou wahaolelo i mua no ka pono o ko makou mau hoa kanaka e noho ana iloko o na manao hoomanawa nui me ka pauaho ole, no ka imi ana i kahi a me ke alahele e hoea maalahi aku ai kakou ma kela aoao o ka pahu hopu o ka palekana a me ka lanakila, aia no na leo kupinai o ka poe e ake ana e kinai a e hoolilo hoi i ka hana i hapai ia ae nei e ka lahui, me ka manao e ku iluna me ka naau aloha oiaio, a hoike aku imua o ke ao holookoa, he hiki no ia Hawaii ke hana nona ino.

 

Oiai nae kakou e hapai ana me ka manaopaa, e lokahi ana kakou a pau ke hoomaka ia mai e na poe e lawelawe ka hana, aia hoi, ua puka mai la na olelo hoopalaimaka mai kekahi poe mai, me ka olelo ana “o Hawaii no nei noho iho,” a aia ka o ka lakou poe moho i makemake ai, o lakou wale no ke kupono mamua o na mea e ae, a mamua hoi o na Peresidena a na Hui Aloha Aina a me Kalai aina.

 

No makou iho, i ka wa e hooholoia ai kekahi hana e kekahi aoao alakai, o ka wa ia o kakou a pau e hapai like ai ma na mea a pau, a oiai hoi, aia no he naauao iloko o lakou pakahi e hiki ai ke ike i ka pono a me ka hewa, ke manao nei makou ua lawa piha no lakou ma ia mea, aole hoi ma ka manao ana e hoao ana makou e onou aku ia lakou imua no ke kumakaia ana i ka aina, aole loa ia mea me makou.

 

Oiai, mamuli o ka makou kiai pono ana, ua hiki ia makou ke hooia aku me ka apono pu mai o ka lahui holookoa, he poe kupono io lakou i ka hana; oia hoi, kahuli ke aupuni i ka malama o Ianuari 17, 1893, aole keia poe i lalau ‘aku a kahakaha iho me ko lakou mau manamanalima e kakoo ana i ke aupuni i kukulu ia ae e ka hapa uuku o ka lahui, a he poe kolea kauahua wale mai no no Kahiki mai a heaha ka hana a keia poe kanaka Hawaii oiaio i hana ai, aole anei i hoopili aku ko lakou manao me ko ke alakai a ka lahui i moe aku la a hoala ae la i ka pohaku kihi o ka Hui Aloha Aina e ku nei i keia la, no ka hoike ana i ko lakou makee a me ko lakou aloha paa mau no ka noho alii o ke Alii Aimoku?  Ua hana io lakou me ka malu loa, a hiki i ka wa i paa pono ai ka hale o ke Aloha Aina mai Hawaii a Kauai, a oia hoi ke kapaa mau o keia ahahui, e kapaia nei i keia la ke Aloha Aina.

 

Ua kiei aku makou, a halo, o na poe e manaoia nei e kekahi poe e hoouua no Wasinetona, he poe lakou aia mawaho loa o ka pa, o kekahi o lakou, he kahuhipa okoa kona, aka, he makemake nae e kii mai i kapu a hipa a ke kanaka ilihune, a e hookomo aku i ka pa hipa a ke kanaka waiwai, oia hoi, i na la mamua, aohe pilipili aina mai, wehe o uahi i ka hohonu, aka, i ka wa i ike mai nei, eia ka wa o ka mahelehele puu ana, oia ka wa i oa ka mai ai na waha a olelo mai, “he aloha aina au, a ua kupono owau ke hele he hemahema oi ala.”

 

No makou iho, aole loa e hiki ia makou ke apono aku i na kanaka oia ano, no ka mea, he poe hoohemahema lakou i ka pono o ko lakou aina, a aole no hoi a lakou mau hana kokua, e hoike ana i ko lakou mau manao aloha, io no ka aina nolaila, e kapae mau aku kakou i ka nana ana no ia poe, no ka mea, ua lawa no lakou i na e makemake e hele, mai ko lakou mau pakeke ponoi ae.

 

Nolaila, ma keia, ke hiu nei makou a wela, lawe no a lilo i na moho no ka hoouna ana aku i Wasinetona, i ana ai, i loaa ai la kakou ka pono kaulike, a oi aku mamua o na poe e ae.

 

NA HUNAHUNA O NA AINA E.

He haneri a oi poe i make ma ka ili ana mai nei o ka mokuahi Triton ma na kapakai o Cuba.

 

Ua loaa ae ho lono ma Hongkong, ua hoounaia aku la he 16,00 pu raifela na na poe kipi o Pilapine, mailaila aku no Sanahai.

 

Aia ke pahola ikaika la ka mai fiva lenalena ma Nu Oliana, a ma ka la 20 iho nei ka la oi la, be 53 ka nui o na poe i loaa i ka mai, a he eono poe i make.

 

Ma ka la 15 o Novemaba e hoolohe hou ia ai ka hihia pepehikanaka o Durrant imua o ka Aha Kiekie ma Wasinetona, a e lohe mua ana oia i ka olelo hoohole a ka aha mamua o ka niki ana mai o ka la Karisimaka.

 

Ua loaa mai nei ka lono mai Vanekoua mai e olelo ana, he $80,000,000, a ka hui hoaie o na Pake i aie aku la i na hoa o ka hui Jameson-Hooley ma Ladana.  E hoohanaia ana keia puu kala nui hewahewa no ke kukulu ana i mau alahao.

 

Ua hoole o Kenerala Weyler i ka waiho ana aku i kona kulana Alihikaua Nui no Cuba ia Kenerala Castillo i hookohu ia mai nei i pani nona, a aia na koa kuikawa ke kokua la mahope o Weyler,  He lono kai hoea mai, mai Havana mai aia na keena aupuni ke makaukau la e haawipio aku iloko o ka lima o na poe kipi.

 

Ua make mai nei o George M. Pullman, ma ka la 19 iho nei o keia mahina, mahope o kona ma’i ana no hookahi hora wale no, mamuli o ka loaa ana i ka wela o ka la ma Kikako, oia ke kanaka nana i hana i na kaa moe a me na kaa alii, ua pii mai oia mai ke kulana mai o ke kanaka nana pahu ume a hiki i ke kulana ona miliona, ua kohoia kona waiwai ma kahi $12,000,000, a i ole $13,000,000 he 67 ka nui o kona mau makahiki.

 

Maloko o kekahi nupepa o na aina e, ua olelo ae ola, ma ka Auseteralia o ka la 20 Novemaba e haalele aku ai ke Kama’liiwahine Kaiulani ia Kapaplakiko no ka Paeaina Hawaii.

 

HE LETA HAMAMA.

HONOLULU, OCT. 27, 1897

HE HOAKAKA NA KA Peresidena nui o ke Aloha Aina o na Wahine,

I ka Lunahooponopono o Ke Aloha Aina.  Aloha oe.

 

E oluolu oe e hookomo iho i ko’u wahi manao pokole, oia hoi keia:

 

Ma ko’u heluhelu ana i ka nupepa Makaainana o ka Poakahi, Oct. 25, 1897.  Ua ike iho la au, e kapa mai ana ka makamaka maikai, na’u, a me ka makuahine Puuku o Ke Aloha Aina, na maua na hooikaika loa e hoouna i na Elele hawawa.

 

E kala mai ia u e ka makamaka maikai, e wehewehe aku au ia oe i ka mea pololei, mamua hoi o ka moku ana o ko maua iho, a oia iho keia”

 

Ma ka la 12 o Oct. ua hai ia mai ia ia’u ka lohe, ka Peresidena Nui o ke Aloha Aina a na Wahine, e kahea wai i ko’u Papa Hooko, no ka noonoo ana i kekahi kumuhana, oia hoi ka hoouna ana i mau elele he elima ko lakou nui i Wasinetona.

 

Ma ka la 13, ua noho iho la ko’u Papa Hooko no ka noonoo ana i keia kumuhana i waihoia mai ia’u, a me ko’u mau lala.  Ia makou nae i noonoo akahele ai, ua kue loa makou na wahine no ia mea, aka, ina o ka makemakeia o ka lehulehu, a he mea hoi e pono ai no ka lahui, ua ae aku la makou i ua kumuhana la, ma ka hoemi ana mai nae i ekolu no Elele e hele a@

 

Ma ka la 14 ae, ua kahea ia iho la he halawai na na Papa Hooko o na hui ekolu.  Maloko oia hui ana, ua hoike ia aku la ka makou manao i hooholo ai no ka ekolu Elele, a me ko makou waiho pu ana aku no i na inoa oia poe a ekolu, oia o J. K. Kaulia, D. Kalauokalani, a me J. M. Kaneakua.  Ma ka ninauia ana i ka hale, ua lilo ka elu hapakolu ma ka ae, oia na Elele ekolu no lakou ae la na inoa maluna.  Aia hoi, ma ka la 19, ua loaa mai la ia’u ke kauoha, e akoakoa aku ko’u Papa Hooko me ko na kane, ma ka hui halawai hou ana ma ka la 20 ae.  Iloko o ia hui ana, ua heluhelu ia mai la imua o makou na hoololi a hooholo a ka Papa Hooko o ka Hui Aloha Aina a na kane, a oia iho keia:

 

O J. K. Kaulia; J. O. Carter; a me J. M. Kaneakua, oia iho la na Elele a lakou i hooholo ai, a o na inoa mua hoi a ka elua hapakolu o ka hale i hooholo ai, ua kapaela ae la, nolaila, ua hooikaika au me ko’u mau lala no ka hoopau loa ana i na manao hoouna Elele, ina ua kapaeia hookahi inoa, ua  pono e kapaeia lakou a pau ekelu.  A ma ka ninau ana i ka hale, ua hooholo ka hapanui no ka hoomoe loa ana i na manao hoouna Elele.

 

Ma ka la 22 ae @, ua hiki hou mai la no he palapala ia’u na ka Peresidena o na kane no ka hai ana mai, ua hapai houia ka manao hoouna Elele, a ua noho hou ka’u Aha Hooko, ma ka la 25, no ka noonoo ana, a aole makou i haawi aku i ka pane no ia kauoha a hiki i keia la, oia iho la ka pololei, nana kane no ka hooikaika.  aole hoi na maua nana koko hapa.  Aole loa hoi nana wahine manao “moowini” o ke Aloha Aina.

 

Me ka mahalo i ka Makaainana.

 

Owau iho no kau kauwa haahaa.

 

Mrs. Kuaihelani Campbell.  Peresidena Nui o ke Aloha Aina o na wahine.

 

 

MINAMINA WALE IA LIKO PUA.

Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Mauna Loa i ka auina la Poalua nei, i loaa mai ai ia makou ka lono. e pili ana no ka lawe ana ae o kekahi kaimahine opio o 20 wale no makahiki o kona ola ana, nona ka inoa o Miss Ackerman, ma Kainaliu, Kona, Hawaii, i kona ola ponoi, ma ka nakii ana i kona kaniai i ke kaula a hauhoa aku ia iluna o ka pohaku, me kekahi laau i omou ia a paa iluna o ka pa, a pela iho la i make ai oia.

 

Aole oia i liuliu loa ma na kapakai o Hawaii nei, he hookahi no makahiki a oi, mai kona hoea ana mai, mai ka Hikina mai, a noho pu me ka ohana o kona mau makuakane maanei, a me he mea la, mamuli paha o ka malama kupono ole ia o kona noho ana, a i ole ua hihia paha oia i ka umiumi me kekahi mea okoa aku i ulu ae ai kela manao ino iloko ona a lawe ae la i kona ola ponoi.

 

Mamuli o kona nalowale ana no kekahi manawa, ua komo ka hoohuoi iloko o kekahi mea o ka ohana, a hele aku la oia e hookolo mahope o kana wahi i hele ai.  Ma ka Poaono Oct. 23, i hana ai keia kaikamahine haole, i keia hana lawe ola, a waiho iho la na iwe o Kamahele i Kaea, wahi a kaolelo a ka poe kahiko.

 

Ua malama ia he aha Kiure Koronero maluna o kona kino a ua hooholo lakou mahope iho o ka noonoo ia ana, ua make oia mamuli o kona kaawe ana.

 

Ma ka la 9 o keia mahina, ua piholo ka moku lawe topido Stiletta ma New Port, i ka wa e hoonee ia ana o kona baila.

 

Ma ka la 13 o keia mahina ae e malamaia ai he heihei kaa hehewawae mawaena o Martin a me Manoa maika ka ua heihei o Kewalo.