Ke Aloha Aina, Volume III, Number 44, 30 October 1897 — Page 8

Page PDF (888.86 KB)

This text was transcribed by:  Mae Takeda
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 30, 1897.

 

KUU HOA I KE EHU KAKA HIAKA,

 

Hooheno keia no Pilialoha,

Kuu hoa i ke ehu kakahiaka,

E ukali hele ana me ka opua,

Me ka eueu o Kealohilani,

A he lani nui no na'u ko aloha,

A ne milimili hoi na ke ala,

O iala ko'u hoa lai ka pili'na,

I ka noe a ke ehu wai o uka,

No uka ka makani lihau pua,

I kuilima ia me ka Malanai,

O ka nee mai a ka noe waikini

Puluelo maua me kuu aloha,

Malaila aku hoi au me oe,

Ma ko poli au e mebana ai,

Hiaai wale aku au ilaila,

Ka oiwi lamalama oia pua,

He puia wale no i ke ala.

I ka hoope mau a ke onaona,

I anehe aku au e kui a lei,

A hoelawa iho i ka makemake,

Mahalo ae ana au o ka nani,

O ke oho lau lipo o ka paiai,

A ho pili hemo ole iho keia,

A he hana nowelo na ke aloha,

            Hainaia mai ana ka puana,

            Hooheno i ke ehu kakahiaka,

                        Hakuia e V. H. Co.

Paka Heihei o Kewalo, Honolulu. Oct. 19, 1897.

 

HE MOOLELO HOONANEA

-- NO KE –

Keikialii Alabati.

Ke Kaeaea o Pelekane.

-- A ME –

Ka Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo.

Hoohenoia no KE ALOHA AINA

 

            Ano, e ku ae iluna ae hahai mai ma@ hope o u, no ka mea, ma kahi a kaua e hele aku ai, aole loa he hookahi i ike ia alahele, o keu hoaloha nei wale no.

            Nolaila, e hoomanao oe, ma ka'u wahi e pailaka aku ai ia oe, malaila oe e nahai mai ai a hiki i ko kaua hui ana he alo a ne alo, me ua kanaka huiuhulu la a makou a pau e weliweli nei.

            O keia ka wa i ku ae ai o ke keiki opio me kona helehelena kilakila ma ka ui a me ka nani, a me kana ihe hoi i hapai ae ai oia iluna a kau iho la ma kona kipoohiwi, a hoopuka mai la oia i keia mau olelo imua o na noe e noho ana.

            Eia maua ke hele hei, a e hoomanao oukou, ina kani kapalili mai ka leo o kekahi o-le, e hoomanao iho oukou, aia ke kanaka huluhulu he pio iloko o ko maua mau lima, a aole hoi i laweia e maua kona ola, ina hoi he ekolu kani ana, e hoomanao oukou, he luahi oia na ka maka o kuu ihe.

            O keia mau olelo a ke keiki opio i hoopuka mai la, oia ka ua poe la i hoomaopopo iho ai, iloko o ka uuku e kona wahi kino, i manao ole ia hoi, e komo ana oia ma ka helu o ka poe ikaika, eia nae oia ke hoike e nei i na mea a lakou e hoomaopopo ai no ko laua hoea kino aku imua o ko lakou haku o na ia i hala.

            A oiai no hoi, aohe a lakou mea e kanalua ai no ka lanakala 10 no o keia keiki, mamuli o ko lakou ikemaka maoli i kana mau mea i hana ai maluna o lakou a pau, i na hora mamua iho o ko lakou kakele pu ana me ua wahi keiki nei.

            O keia hoi ka wa i pane aku ai o kekahi poe o loko o ua poai hoaloha nei, no ko lakou hele mawaho aku e kokua ai iaia, ina paha ia he hana hiki ia lakou ke kokua aku.

            Oia kona wa i pane hou mai ai, e noho malie oukou ma keia wahi, no ka mea, ua manao au, o ko oukou komo pu ana ae iloko o na hana e kokua ai i ka maua hana, he mea ia e ike wale ia ai o ka maua hana, a o ka hopena, e loihi ana ka maua paio ana, alaila loaa ka lanakila.

            Nolaila, e noho malie oukou ma keia wahi a maua e haalele nei, a hiki i ko maua hoi hou ana mai me ke pio a maua e kii nei.

            I loa no a pau ka laua nei kamailio ana, o ko laua wa no ia nalo koke aku ai malalo o ke pailaka ana a kona kamaaina, ka mea hoi i kamaaina i na alahele pohihihi o kahi a ua poe nei e hoomoana nei.

            I hana ia no hoi keia alahele, no ka wa e hoea mai ai na pilikia, ma keia wahi e komo ai a pakele ke ola o na mea a pau.

            Aole kiai i kukulu ia no ka malama ana i keia alahele huna, nolaila, ua maaiahi loa ko laua alahele e hiki pono aku ai i kahi a ua kanaka huluhulu nei e noho nanea ana.

            I ko laua kokoke loa ana aku, ua huli mai la ua pailaka ahonui nei a pane mai la, ke kokoke loa aku nei kaua e hiki i kahi a'u i makemake ai e hana me ka eleu, a ke nui kou ikaika i hui ia me ko'u, ua maopopo loa ia'u he pio ke kanaka huluhulu na kaua.

            Oia hoi, aia he pani pohaku manoanoa o 20 kapuai ka loa, a he 15 ka laula, a he 2,500 paona ke kaumaha, kahi i omau ia iho iho ai maluna o ka waha o ka lua.

            A ke hemo ia kaua me ka lohe ole o ka nakeke a halulu paha, he mea maopopo ia'u he pio oia na kaua me ka nui ole o ka luhi, a makepono no hoi ko kaua komo ana mai maloko o keia lua nuna me ka ike ole ia

            O keia ka wa a ua keiki nei i ninau pono aku ai i kona kokoolua, i ka i ana aku:

            O keia wale no ke keakea mawaho ae o @a mea a pau, ke hemo keia pani o ko kaua hui keke aku no ia me ke alii o keia wahi, nona hoi ke kulana a'u e lohe nei mai ia oe mai?

            O keia ka mea oiaio a'u e hoike aku nei ia oe, no ka mea, o keia pani pohaku aole loa hookahi mea i ike mawaho ae o ke kanaka huluhulu a me a'u.

            A o ke kumu hoi o ko'u ike ana i keia mau mea a pau, mamuli no ia o ko'u eleu, a me ka hooko pololei i kana mau kauoha a pau, a malalo oia kumu, ua loaa ia, u ka hanohano o kona hoike ana mai ia'u i keia alahele huna malalo o ka honua.

            I ka pau ana a keia mau kamailio ana a laua, oia no ka wa i hoopapa ae ai o kekahi lima o ua wahi keiki nei, a oia no hoi ka wa i oaka ae ai o ka waha o ke pani e hekau iho ana maluna o laua.

            A no kekahi mau minute kona paa ana pela, a ia wa no oia i pa i malie ae ai, me he wahi mea uuku la ke paa ana maluna iho, a oia no hoi ka wa i hamama ae ia ka puka, a ike ia aku ia na mea kaua a pau e muu mokaki ana iloko o ka rumi o ua kanaka huluhulu nei.

            A oiai hoi aia no ua kanaka la iloko o ua rumi ala ia wa, ua pani iho ia ua wahi keiki nei i ke pani, a me ka emoole loa hoi, ua lele koke aku ia ola me he popoki ia a paa aku la @ ka lima o ke kanaka huluhulu, me ka pane ano aku penei:

            I keia wa, e haawi pio mai ia oe iho no ko kou oia, a ina aole oe e hana pela, he make wale no kou i na wa a pau, oiai, i keia sekona eia kou oia iloko o ko'u poholima.

            Ua hoohikilele ia ka manao o ua kanaka nunui la i kona wa i lohe mai ai i keia mau olelo, a oia no hoi kona wa i oni ae ai, me ka manao, o ka mea no na ka leo e pane nei iaia, he wahi mea uuku mai ia o kona ikaika.

            A oia hoi kona wa i oni ae ai me kona ikaika a pau, me ka manao, e opa pu i ka mea nana oia e paa nei, ia la iloko oia mau minute.

            Aka, ua kuhihewa nae oia, no ka mea, i kona wa i hoao ai e hana pela, ua like oia me opala la iloko o ka poho lima o ke keiki.

            A me ka wiwo ole, oia ka wa a ke keiki opio i pane koke aku ai me keia mau olelo, e hiki ole ai i ua kanaka nei ke pane mai.

            I keia wa, ke hookuu aku nei au i kou mau lima e pale no kou ola iho, ke makemake oe no ka make, a ina no ke oia, alaila, ke noi aku nei au ia oe, e hoopau loa oe i kau mau hana ino ma keia wahi, ma kou hao wale ana i na kanaka me ka hewa ole, a pela hoi me na waiwai pio.

            I keia wa i hemo ae ai ka lima o ua kanaka huluhulu nei, ua ike pono mai ia oia, he wahi keiki opiopio loa ka mea nana keia kauoha iaia e hoopau i kana mau hana iho, a ina aole, a aila, ua makemake io no oia no ka make.

            Huli ae ia oia me na maka hulili o ka inaina, a me na onina ana o na manao uilani, me ka manao, e hopu aku i ua wahi keiki nei, a opa pu ae a palahe liilii, me ka manao o kona wahi kino uuku, he mea hiki wale no ia ke paani ia ekona mau lima i hele a ka-ka-u na aa uala iluna.

            Aka, ua kuhihewa loa ia nae oia ka hoao ana mai e hana pela, no ka mea, i ka wa ona i lalau mai ai me kona mau lima, oia no ka wa i opa pu ia aku ai oia a pilipu i ka paia me ka hiki ole iaia ke oni ae.

            A o kona mau lima hoi ua paa loa iho la ia e mamuli o ka paliki ana a kahi keiki opio me ka oolea loa.

            Aka, o na manao lili a me ka huhu, ua oi paumi ae ia iloko o ka puuwai o ua kanaka huluhulu la, a o kana hana wale no ia wa, oia kona kali malie ana iho ina paha e loaa hou ana he manawa no ke keiki opio e haawi mai ai iaia no kana mea e hana ai mamua aku oia manawa, ina ia he mea hiki ke ae hou ia mai nona.

            O keia mau manao a pau o ua kanaka huluhulu la, ua ike maopopo ia mai la ia e ke keiki opio, a i wahi e akaka io ai ka manao powa iloko o ua kanaka la, i wahi nona e kuhihewa iho ai he mea hiki wale no iaia ke kulai i ke @.

            Nolaila, hookuu ae la oia i kona keakea ana aku iaia ma na ano a pau a pau, i wahi hoi nona e maopopo ai i i kana mau hana, no ka pono a me ke aloha paha, a i ole, no ke aku no paha e hookahe koko.

            I ke kaawale ana ae o na mea e keakea ana iaia, ola no kona wa i lele mai ai me ka palamimo nui, a me ka leo halulu o ka mea i piha i ka inaina, e omuo ae i ke ola o ke keiki opio, ma ka hopu ana mal a paa ma ke kaniai o ke keiki uuku.

            Aka, o kona eleu a makaukau nui, oia ka mea nana i hoolilo i keia paa ana a ua kanaka nei i mea ole, a ku iho la ke keiki opio me ke kulana kilakila o ka wiwo ole.

            I keia wa no hoi onou aku ai oia me kana ihe maluna o ua kanaka huluhulu nei, a walawala aku la oia no luna o ka ili o ka honua, a i mea hoi e pokole ai na hana, ua kena koke aku la oia i kona kokoolua, a wehe koke ae i ke pani o ke alahele a laua i hele mai ai.

            Ma kona ikaika nui i pupue iho ai i ke ki o ka pauma, he ole nee ka makili ae oiai, ua mole ke kaumaha e hekau ana maluna o keia pani manoanoa.

            No keia hemo ole, ua kauoha aku la ua wahi keiki nei i kona enemi, e noho malie oia mamua o kona hoao ana e oni.

            Me ka wikani o na aakoko o ua keiki la, ua hapai mai la oia i ke pani o ua alahuna la a me ka puiwa nui ike io mai la, ua kanaka huluhulu nei, o keia keiki aole oia he kanaka maoli, me he mea la, he kepolo paha oia.

            Lalau mai la oia me kona mau lima elua a kiola aku la i ke kanaka i kaena iaia iho no kona laika ilalo o ua alahele nei, a oiai hoi, ua paa ka puka a laua i komo mai i ka laka@.

            Nolaila, aole loa ona wahi e hiki ai ke pakele aku mai ko laua mana aku i hiki i ka wa e pau ai o ka laua hana.

            Ua pani iho la laua i ka puka, a oia hoi ka wa a ke keiki i kena aku ai e hele o puhi i ka ulili, no ka hoike ana aku i ko laua hoa e kali maila, no ka pololei o ka laua mau olelo.

             O keia ka wa i pii ae ai o ua wahi kanaka la iluna o ka aleo, e kupono ana i kahi a kela poe e hoomoana mai la a me ka hikiwawe loa i kaui kapili io aku ai ka leo o ka o-le, e like me na kuhikuhi a laua i waiho aku ai na lakou e hoolohe mai.

            I ka wa i kani mai o ka o-le, ua hoo pioo kokeia na mea a pau o ua wahi nei, a o ko laua mau hoaloha hoi ke hoolohe pono mai la lakou, e like me na kuhikuhi i haawi ia aku ia lakou.

            I ka maopopo pono ana ia lakou, e like me na olelo i hoolala ia ai mamua o ko laua hele ana, ua maopopo loa ua lanakila ko lakou hoaloha opio a me kona kokoolua, mai ka lima mai o ke kanaka huluhulu, ka mea hoi a lakou i weliweli nui ai i na la i hala.

 

HOOLAHA PAPA.

 

            Mai a mahope aku o keia la, aole loa au e uku i na aie'a pau a kuu wahine mare i aie ai ma ko'u inoa.  O na poe ona waiwai a pau e hoolohe ole ana i keia, maluna no o lakou na poho a pau.

                        David M. Aea

            Honolulu, Oct. 18, 1897.

            cct. 18 – 3 d y             2 wkly

 

KA LA HEIHEI NUI!

O NA

KAA HEHIHEHI WAWAE

MA KA

PAKA CYCLOMERE

HE KIKINA O EKOLU PULE.

E MOOMAKA ANA

POAONO OKATOBA 30.

Ma ka Hora 8, p. m.

 

            Uku komo, 25 keneta.  Uku komo me na Noho, 50 keneta.  Na Pahu no na poe eono a i ole eiwa.

E loaa no na Noho ma ka Halekuai

Buke o Wall, Nichols Ma,

E HOEA ANA NA BASA I KA PUKA PA.

 

TOMMY NAKANAELA.

 

He Agena Kuai, Hoolimalima a Hoomaepopa

Kuleana Aina no ke Kahua Ma@

Lepera ma Molokai.

 

            Mamuli o ka lehulehu o na hana maluna ae haawiia mai na'u e hooponopono iloko o na makahiki i kaa hope aku la mai na makamaka haole a pela p@ no hoi mai o'u i au hoa o ke koko hookahi mai.  Nolaila, ua makaukau au e hooko aku i na kauoha oia ano, a ma kekah ano e ae paha i makemakeia me ka moakaka oa i ka manawa pokole loa.

            O na poe ma ke Kahua Ma'i he mau kuleana pohihihi ko lakou iloko o kekahi mau waiwaipaa, a ma kekahi ano e ae paha, mai poina i ke kipa ae io'u la no ka hoomaopopo a me ke kuka pu ana hoi i ka mea pono e hana ai, a e loaa no na kokua ana mai o'u aku no ka nowelu ana i kahi o ka pono a me ka pomaikai,

            E hana ia no na palapala kuai a hoolimalima paha o na waiwaipaa me ka uku ole, a pela pa no hoi me hooiaio ana imua o na Agena Hooiaio Palapala oke Kahua Ma'i Lepera.

            E hanaia no na Palapala Kuai o na Waiwa Lewa ma ke Kahua Ma'i Lepera me ka uku haahaa @.

            Iune 19, 1897,             6 month – wkly.

 

WELA KA HAO!!!

 

O na Hawaii maluna ina wa a pau,

No ka mea, he kuai lakou ina waiwai ma kahi o

 

L B Kerr.

 

Malaila e loaa ai na Waiwai Hou o hookahi dala no ka hapalua dala

 

            Eia makou ke kuai hooholo nei i na Dimiti he 20 i-a i ke dala Hookahi.

            Na Remants ma ka hapalua o ke kumukuai.

            He Agena kuai no na Mekini Humuhumu Wheeler & Wilson a me ke Domestic,

L. B. KERR.

HONOLULU ALANUI MOIWAHINE.