Ke Aloha Aina, Volume III, Number 45, 6 November 1897 — Page 7

Page PDF (856.68 KB)

This text was transcribed by:  Ruth Iwata
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, PAONO. NOVEMABA 6, 1893

 

HE MOOLELO HOONANEA.

 

-:NO:-

 

ALANADELA.

 

Ka Wahine Hoopahaohao oka Aahu Keokeo

 

- A I OLE -

 

Ka Loea Hookani Hapa o ke Kuluaumoe.

 

            E pane koke mai ano, a i ole e lawe no wau i kou ola mailoko ae o kou kino i keia wa ano, wahi i ka wahine pane aku ai me ka leo moakaka

            A ia wa i ike ia aku ai na helehelena haikea o ke kanaka make e hekau ana malona o na, a haule iho la hoi kona mau kuli iluna o ka papahele, a me ka leo i piha i ka weliweli o ka makau, ua pane mai la oia.

            Aohe a'u mea e hana aku ai me oe aka, o ka uku hoopai kupono au manao ai oia kau e hookau mai ai.

            Kulou iho la ke poo o ua wahine la ilalao no ka noonoo ana heaha la kana hoopai e kau aku ai maluna o Rodufa, a hala ae la he mau minute, ua umuhi ae la oia mailoko ae o kona poli i kekahi kupee hao, a hoopaa aku la na lima a me na wawae o kona enemi.

            I ka pau ana o kana mea i makemake ai e hana maluna o Rodufa, ua hele koke aku la oia no kahi a Lusia e waiho ana iluna o ka nono koki, a me na lima i piha me ke aloha, ua haawi iho la oia i na lomilomi ana maluna o koni piuku kino nui waliwali.

            Hala ae la he manawa leihi o kona lomilomi ana, ua pohala ae la ua Lusia nei, a me ka leo i piha me ke pahaohao no keia wahine me ka uhimaka eleele, ua ninau ae la ua Lusia nei.

            "Owai ka mea nona keia mau lima paiupalu nana e haawi mai nei ia'u ke maha, ka mea hoi i huna iho iaia me ka uhimaka eleele?

            He hoaloha nou a he malihini nae ia oe.

            Ala ae la ua Lusia nei a noho iho la iluna o ka noho koki oia no hoi ka wa i halawai mai ai me kona mau kii onohi me na nanaina weliweli o loko o ka rumi, na kanaka e waiho make a@ ua kanaka i hoeha ia, na paia i hilihili me ke koko, a me ka puia pu hoi @ loko o ka rumi i ka hohono koke mai na lokowai koko mai e halana ana

            No kekahi mau sekona wale no keia makaikai ana, aia hoi ua ike ia aku la kona hikilele ana ae, a kaulona pno aku la hoi kona mau maka iwaena o na poe e uwe ana iloko o ka ehaeha.

            Ia manawa no me ke kali ole iho ua lele koke aku la oia maluna e kekahi kanaka e waiho ana iwaena o na poe eha a i make, me ka puili ana iho i kona a-i, a muki iho la ma kona papalina a kuwiliwili hoomau iho ia ma ka ihu, me ka nana ole ae ina kiheahea koko maluna o kona papalina.  Auwe, ono ino ia mea maikai nui wale.

            Ike pu ia aku la no hoi ka hiolo ana mai o na waimaka ma kona papalina me ka hamohamo ana iho ma ka lae o ua kanaka la.

            O ua kanaka la, aole ia he mea okoa aku, aka, o Redika no ia, ka mea i hoehaia oiai oia e kue ana i kona mau enemi no ka hoopakele ana i kona ola a me kona kokoolua wahine.

            Leha ae la na maka o ua Rodika nei i ka mea nana i hooma-u iho kona ihu, a i kona ike ana ae o Lusia nao keia, ka mea a kona puuwai i aloha ai, ua apo ae la oia i ka a-i o Lusia, a huki hou iho la lialo, me he mea la e i okoa mai ai ana no ia Luala e muki hoomau hou iho laia, a nona paha keia wahi hooheno.

            Kuu pua i omau ai a paa,

            A pili ma kuu puuwai,

            Waiwai nui oe na'u

            He aloha no na kau a kau.

            A hala ae la he mau minute o ko lau@ hoope ana iho i ko laua mau lihilihi me na kipona waimaka o ka ehaeha, i awili pu ia me ka hauoli, ua mawehe ae la laua i ko laua puili ana o kahi i kahi.

            Ia manawa no hoi i hele mai ai ka wahine me ka uhimaka eleele a nana pono iho la i ka palapu i halawai ai me Rodika, akahi no oia a ike ua kukonukonu loa, ia wa no lalau iho la oia i ka hu'a o kona Iole a uhae ae la, a me ia mea hoi @oia i hoopaa aku ai i ke kahe nui ana mai o ke koko.

            I ka paa ana o kona wahi eha i ka wa-hi ia, lalau iho la kona mau lima wikani iaia, a hapai aku la iluna o ka noho koki e waiho ana maloko a ka rumi.

            A ia wa no hoi, i lohe ia aku ai ka leo o Lusia i ka ninau ana iho me na kulu waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina.

            E Roka, ua kukonukonu anei na palapu i loaa ia oe?

            Ae wahi a Rodika i pane mai ai me ka leo nawa iwali.

            E haalele koke iho kakou i keia wahi ano, i hoomau mai ai o Rodika, no ka mea, aole o keia wale iho la no ka nui o na kauwa o loko o keia hale, aka he lehulehu hou aku no koe.

            I ke kou  ana iho o ka leo o na Rodika nei, oia no ka wa i lohe hou ia aku ai ka halulu mai e na kapuai wawae kanaka i awili ia hoi me ke kani oeoe mai o na medala kila i oi ae i ko ka wa mamua e nee mai ana no ka rumi a Rodika ma e noho ana.

            A iloko o na skona pokole wale no aia hoi ua ike ia aku la ua poe nei no lakou na kapuai wawai i halulu mai ai e komo mai ana ma na puka, a hoopiha ia ae la oloko o ua @mi ala i lako pono me na mea kaua i oi ae hoi ka nui i ko ka wa mua.

            I ke lakou ike ana i ka poino i ili iho maluna o ko lakou haku, oia hoi kona kupee ia ana i ka hae, ua hooi ia ae la ko lakou inaina ao ka wahine malihini, a me ka hoekaulua ole iho, ua lele mai la kekahi hapa maluna o ka wahine malihini, o kekahi hapa hoi, ua lawe aku la lakou i ko lakou haku no kekahi rumi okoa aka, maniua nae o kona kaawale ana aku, ua lohe ia aku la kona leo ka-kana i piha me ka inaina i ka pane ana mai:

            E kuu mau kauwa hoolohe, e hookau aku i ka hoopai o ka maka maluna o kela wahine bookano, a mai hookakalia, no ka mea he uku makana no kau e haawi aku ai ia oukou.

            Hoea aku la oia ma kekahi lumi e aku a malaila i wehewehe ia ae ai na kupee hao e paa ana ma na lima a me na wawae e kane mau kauwa.

            I kona hemo ana ao, o kona manawa no ia i kuouha aku ai i ha kauwa e kii e kaili mai ia Luaia, no kona makemake hoi e boohoka ia Rodika a me ka wahine malihini, no ka mea, ua maopopo no iaia nona @ale no ke kumu iheokaheia ai ke koko.

            Haalele koke iho la kekahi mau kauwa no ka hooke i kana kauoha, me ka hakalia ole, aia hoi, ua Lusia nei e kaualako ia ana no kahi a Rodufa e noho mai ana, a oiai ka wahine e paio ana no kona ola a me ko Rodike ua hiki ole iaia ke haawi mai i na kokua ana i ka wahine opio.

 

E NA KIAI, E HAI MAI, HEAHA KO KA PO?  A HEAHA HOI NA MEA I OHUMUIA MA KAHI MALU?

 

            Pela io anei hoi! A he oiaio anei na lono ano maikai ole e pahola nei ma o a maanei o ke kulanakauhale nei?  Eia anei he popo auhuhu a hoomake loa ana i ka manaolana o ka lahui no ko lakou mau pono pili paa pakahaia?  Ea! E ka lahui i aloha eia kakou i na la omaka mua o ka oliko ana ae o na mea ulu o ka honua, a o ka hookokoke ana aku no hoi i ka pahu hopu no ke kakou mau manaolana no ka lanakila, he wahi la hooahi wale ne hoi koe a hoea aku kakou i ae awa lai malie o ka palekana, me ka manao ole ae eia he wahi manao kupuino iloko ou e ka lahui, aka, a hiki mai nae i keia la e puka aku nei keia Episetole, he olaio, elike me na aheahe makani e lawe hele ana i na huaolelo a ke kanaka mai kela a me keia wahi like ole o ku honua, pela no na lono e pahola neima o a maanai o ke kulanakauhale o Honolulu nei.  A ina no hoi elike me ka mea maa mau ia Honolulu nei, o ka nu-nu aku nu-nu mai o nei mau lono aohe ana mau olelo ana, aka hoi ia he oiaio na nu-nu olelo ana o keia ano he keu a ka mea maikai ole, a ku no hoi i ka hoonaukiuki ma na ano a pau.  He oiaio nae ka olelo ana ma kahi e uwahi ai, ala he ahi io no malalo ae.

            A pela hei, iwaena o na hana maikai i makemakeia, aia no he wahi humaikai ole kekahi, a malia paha, o ua wahi mea hu maikai ole nei keia e lauahea nei ma o a maanei, a heaha ka hewa ke makaala kakou, a ke imi aku hoi i kona oiaio ma na ano a pau a malia, e loaa koke aku no i ke alahele e nae ana.  Haihai na iwi o ke kolohe.  Oia, imi ia, noii ia, hookoloia i ka hui mama.

            Aole paha i mamao loa aku kona wahi i pee pali ai mai kou mau ipuka "ale eku, he ike wale aku no i ka pee a ka moe, o ke poo no kai loko o ke opuweuweu koe no ka puapua iwaho, maha- paha, peia no keia, o ka lono ane nui a keia makepeni e hoaiai aku nei i ka lahui, oia keia, a penei ka heluhelu ana:

            E oluolu oe e hoikaika mai e lilo o oe kekeahi Elele, e holo mai ai no Wakinekona, ma ka aoao o ka lahui, a ke koho io ia oe ea, na'u e hoolawa aku ia oe i ke dala no kou alahele Wakinekona, a e hana aku oe no ka pono, e hoohuiia o Hawaii me Amerika, aole hoi no ke kue hoohuiaiua.  O ka'u keia ia oe, a e hooikaika oe ma na ano a pau, no kou hoea mai la nei, owau no me ke aloha.

            O keia ae la ka lono ano nui i lawe a mai e na ahe lau makani a mokaki iho la i ke kapitala o Honolulu nei.  Na ka lahui e kaupaona malia paha, aole no i oiaio loa nei lono heopahu lu.

            Na ke Akua e hoike ae i na mea ohumu malu ia ma kahi akea, a oia hoo kahi wale iho no ka palekaua ou e kuu lahui.  A na kona lokomaikai no auanei e hoihoi hou mai i kou mau pono pilipaa ma ka poho o kou liua mai ke ao kumu ole, a i ke ao pauole.  Amene.

                                    S. K. KAMAKAIA

 

HE WAHINE I HOOHAUOLIIA.

 

Ua Hoike ae oia i kekahi mea Kakau Nupepa i ke kumu o kona Hauoli ana.

 

No na makina lehulehu, ua hookaumaha ia oia mamuli o kona ma'i. - Ua haawi ona i na mahalo no ka loaa ana he -maha i kona ola kino.

 

[Mai ke KaroniPala mai o Kikako.]

 

            He umikumakahi makahiki i hala ae nei, ua hoea mai la i Kikako mai Toledo 2, Ohio, o Mr. a me Mrs. S. J. Sanders.  He mau mea hooikaika haua ma ka hana, a ua Halawai hei laua me kekahi pilikia.  He kuihao ka Mr. Sanders hana, aka, ua haalele aku oia ia hana mamuli o ka poino ana o kekahi onohi maka, mamuli o ka lele awa o kekahi apana hao mai kahi kuihao mai.  O Mrs. Sanders, ua like no la me kekahi mau wahine e se, ua halawai mai oia me na poino i loaa mau i na wahine mamuli o na hooikaika hana ana.  He humuhumu iole kana, a mamuli o kona hoohemahema i kana ola kino, e hoopapau ana i ka humuhumu mai ke kakahiaka nui a hiki i ka po ana.  O kona kulou mau ana dalo, ua hoonawaliwali ia oia, a ua manaoia e loaa ana oia i ka ma'i akepau.  Ua loaa iho la ola i ke ma'i fiva ikaika, nana hoi i heoemi mai i ka ikaika o kona mau lala.  Na keia ma'i i hoonoho iho iaia iloko o ka hale aole wale oia, aka iluna o ka moe.  No eeno mahina o kona waho ana, ua hiki pono oie iaia ke kole ma o a maanei, a ua hiki oie hoi i koni kauka ke hooikaika hou ae iaia.  Aole e hiki mia ke ai aole hoi ke lawelawe i ke kahi hana, a ua hoemi ia iho oia, a he'iwi wale no, a ua hoopuka ae hoi oia aole e hiki iaia ke hoomalu aku'i ka auamo ana i keia mau kaumaha.

            Ua ike iho la o Mrs. Sanders aole e hiki i kona kauka ke hoola ia a, a nolaila, ua huli hou aku la oia ma kekahi ano e ae.

            Ua hoea mai la oia i ka hopena o ka hoomaemae ana i ke koko, oia wale no kahi e hiki a ke kakulu hou ia kona ola.  Ua hoao iho la oia i ka Eluaale Akala a Kauka Williams, e ai ia nei e na mea a pau, ma ke ano he mea hoomaemae koko, a ua holopono hoi kana hoao ana.  Ua hoomaka koke mai la kona oluelu, ua emi mai la kona mau eha, o kona ikaika a me ke koikoi a me ka ono o ka ai, ua hoi hou mai la ia, a ua hoomomona ia ola.  O aa poe a pau i hoehaeha ia mamuli o ka hookina nui i ka hana, e loaa no ka oluolu ma ka hoao ana i keia, laau, a o keia mau huaale, he mau laau lapaau maikai loa ia.

(Kakauinoa)    MRS. S. J. SANDERS.

            Hanaia a hoohiki ia mamua e'u i keia la elima o Okatoba, 1896

                                                A. F. PORTMAN.

                                    Notari no ka lehulehu.

            O ka Huaale Akala a Kauka William ua haawi mai ia i ka hoola hou a me ka hoomaemae ana i ke koko, a ua hooikaika pu mai hoi i na aakoko nawaliwali.  Ua hiki ia lakou ke hoola na ma'i e like me ka lolo, rumatika, haalulu, hulahula o ka puuwai, eha ke poo, a me na mea e ae o na kane a me na wahine.  Kuai ia e na poe kuai laau a pau.

 

            Ua hoopaila he eha Iapana no ka ona ma ka $3 bakahi.

 

            Ua haawi makana aku ke kapena b@ ka mokukaua Beninetons la Jim Kupihea he $10, mamuli o ka loaa ana o kekahi haole mahuka iala, nona ka inoa o J. J. Cinch, be lulaa.

 

E HOOLOLI IA AKU ANA.

 

            Ma ka Pealua nei, i holo aku ai ka Hope Ilamuku ne laie o Ewa, a me kekahi poe e ne, no ka hana alahui elike me ke noi a ko laila poe a me ko Waianae pa, ma ka hoololi ana ae i ke alahele aupuni, ihai kona kulana mua ae, a i ke kulana hou, elike me ka makemake e ka poe hana i hoapil mai i Honolulu nei.

            Ua pau holookoa ka la i ka noho la e nana pono i kahi kupono e hana ai i ke alanui, mawaena o Waianae a me ka mahiko o Ewa.  O keia wahi ua ua kaokoa ae ia mai na puu ae, a ua maalahi hoi ia ma ka hana ana e hikiwawe ai ka pau, a me ke alahele pokele o ka hele ana.

            Ua kohoia no hoi he mau Kiure no ka noonoo ana i keia hana, oia o Geo. Nawaakea, C. P. Iaukea, Henre Waterhouse Jr., P. R. Keomaka, Frank Archer a me K. R. G. Wallace, o lakou nei ka poe nana i hana i keia mau mea, ma ka aoao o ko Ewa a me Waianae mau poe hookaa auhau.

            He hana maikai no kela a ke aupuni e lawelawe mai nei, koe wale no, he wa nui kela e ka pilikia o ke aupuni a o ka pono wale no ia lakou, ola ke ai pakiko ana mai i na wahi loaa o ka waihona o ka lehulehu, a pela makou i manao ai, he mau hana hoonui lilo wale no keia a ke aupuni e hana mai mei i keia mau la.  Ua pilikia anei ka lehulehu ma kela alanui aupuni kahiko i manao hou ia ai e imi hou i lulu dala na ka lahui e uku hou aku ai i na poe mea aina a ke aupuni e manao nei e okioki aku i mau alanui, aole anei oia ka makemake o kekahi poe mea aina, o komo aku o na manamana wawae o ke aupuni iluna o ko lakou la mau aina, o ko lakou la olu ia na ke aupuni ka hoonee ana aku, elike me ka lakou la i makemake ai, elike me ka mahiko o Ewa, e hoohamama mai la i ke eke talena e ko lakou la mau oahu hao, na lakou nei no ka alu aku, wela ka lakou la hao, a kani no ka aka a ka mea lawaia opihi.  Oia nae hoi, he au heokaumaha keia, a pela no e hoea mai ai na mea awaewa a pau, ma kahi o ka mea maikai.

           

            Ma keia Poalua iho e holo aku ai o Ilamuku Balauna no ka hoolohe ana i ka hihia pepehi kanaka o Kapea ia Kauka Kamika ma Kauai.

            Ma ka Poalua nei, i hoea mai ai ka mere-go-round a J. Victor i Honolulu nei, mai Lahaina malia e hooholo la aku ana ia ma lali Poone ae.  No@@ ma kahi mua no malalo ae nei o ka uwapo o Haaliliamanu.

                       

HOOLAHA PUAA KOMOHEWA.

 

            Ua loaa ia'u ma ko'u wahi aoho ma Pawia, he mau Puaa komohewa, hookahi Puaa kela, a he hookahi Puaa wahine.  O ka mea a mau mea nana keia mau Puai, e pono e kii koke mai mamua o ka piha ana o na la he ia mai kena la aku e puka aku nei o keia hooloha, me ka aku pu mia i na lilo e keia hoolaha ana a me ko'u malama ana, a laa e hala ma la he 15 e lilo Ioano ia'u keia mau puaa.  E loaa no au ua manawa a pau o ka la ma ka Hale Hena Hao o Uakoheo, a me ko'u ho me i ke ahiak@ @@@.

                                    @. KAHAAEWAI

            Oct. 5 - @@               @@ wkly