Ke Aloha Aina, Volume III, Number 48, 27 November 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

2    POAONO, NOVEMABA 27, 1897.

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU. . . . NOV 27, 1897

   MAMULI o ka manao makee a me ke aloha aina oiaio, iloko o ka puuwai o na lede Hawaii ilo ko o ka Ahahui Aloha Aina Kuwaena o na Wahine, eia lakou ke liuliu nei no ka wehe ana aku i paina luau nui, ma ka la 11 o Dekemaba ae nei, ka la hanau o ka Moi Kamehameha V., a o na loaa a me na pomaikai oia hana, no ke kokua ana ia i ola no na Elele a kakou.  E na kaikuahine o ke aloha, ka poe no lakou ka ikaika i palua iho i ka ikaika o na kane ma na hana hoeueu e pono ai ka noho ana, a o ka mea hoi i olelo nui ia, “o na wahine ka lima akau o na hana aloha aina a puni ka Paeaina.”  Nolaila ke kona mai nei keia hana ia kakou a pau e kokua like aku, i ole ai hoi e lilo na koikoi a me na kaumaha maluna wale no o keia poe.  E alu ka pule ia Hakalau, ka makou leo pule, a e holo pono hoi ka oukou hana.

   UA ula mai iloko o makou ka manao, e hoike aku, ma ke ano he wahaolelo no ka lahui, ma ka papa ana aku i na hana hoeueu a hookuee iloko o na Ahahui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina, ma ka hooulu ana ae paha i kekahi hana e hoomokuahana ai i ko kakou noho ana lokahi, oiai ko kakou makua nui a alakai hoi ua hala aku la ma ke ano Elele, mamuli o ka kakou kauoha, a o na manao e hapai ia mai ana oia ano, e pale loa aku kakou me ko kakou noho ohana hookahi ana la, me ka maliu ole aku ia mau ano hana.

   O KO kakou akenui a me ka iini hoi, oia no ka loaa mai ia kakou o na lono e pili ana no keia huakai, i ka wa mua loa e hoea mai ai o kekahi mokuahi mai Kapalakiko mai, mahope iho o ka noho ana o ka Ahaolelo Senate, iloko ae nei o ka malama o Dekemaba, ka wa hoi a kakou e kau aku nei na maka, o ka hoea mai o ka wa e hana ia ai o ka Ninau o Hawaii, ke kuleana hoi o na Elele a ka lahui i au aku la i ke kai, no ke kakoo ana aku i ka ikaika ma ko ke Komisina a Elele nui a ka lahui ma Wasinetona, oia hoi ko kakou Moiwahine i aloha nui ia, Liliuokalani.

   KE lohelohe ia mai nei, mamuli o ka loaa ana o na apono ana no ko Keoni Mahiai Kaneakua kupono no ka holo ana i Wasinetona, a ua hoike mai oia ia makou, e hooko aku ana oia ma keia hope aku, i ka makemake o ka lahui, no kona hele ana.  He mahalo ko makou i keia manao, a o ka mea wale no i koe, oia ka hooko aku o ka lahui ke hoea mai na hoike a ko kakou mau Elele ma o. Nani kela.

 

   EIA no ke Kama’liiwahine Kaiulani i ke ehukai o Waikiki kahi i noho ai, iloko o ka oluolu maikai o kona ola, a me ka piha mau hoi o kona alo i ka poe kipa aku e ike iaia. Ua lohe wale mai no makou, e hoi mai ana oia no loko o ke kulanakauhale nei, i kekahi manawa o keia mua aku.

 

   O KA Poaono ae nei ka la kulaia a ke aupuni i hoolaha ae nei, ma ka haule ana o ka la Sabati, la 28 o keia mahina, ka la kuokoa hoi o ko kakou aina, e malama e na kanaka Hawaii ia la, no ka mea, o ka la ia i loaa mai ai ia kakou o ka noho ana lanakila ana nolaila, o ka hoomanao ana aku ia la kamahao he mea nui ia, a he mea hiipoi ia no hoi iloko o na kanaka ponoi o ka aina.

 

ULUMAHIEHIE MAU KE OLA O KE ALII.

   Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Coptic i ke ahiahi poeleele o ka Poakolu nei, i loaa mai ai ia makou ka lono, he oia mau no ke ola o ka Moiwahine Liliuokalani, elike me na lono mua i loaa mua mai ia kakou.  Aole i loli ae Kona wahi noho mai kela wahi mua Ana e noho la, oia hoi ka Ebbitt House.  Ua hoonanea ia Kona noho ana, e ka nui o ka poe e kipa mau aku ana e ike Iaia i na wa a pau, aole hoi oia wale no, aka, o Kona mau Ukali no hoi kekahi, aia no lakou a pau iloko oia haawina hookahi, a ke hoea aku hoi na Elele me ko laua mau ukali, ua hooi ia aku ko lakou hauoli.

 

KA NINAU O HAWAII.

   O na lono hope loa i loaa mai ia makou, mai Wasinetona mai, oia no na mea e pili ana i ka ninau o Hawaii, e ku nei me he pali pohaku la ke kuhao, iloko o na makahiki eha a oi, ka mea hoi a na aoao kalai aupuni elua e apuepue nei iloko o ka lepo o Hawaii, i ka mea na laua e papahi ka lanakila o keia kumuhana pookela, nana i hoouluku i ka noonoo o na kanaka ike a loea o ka honua, naua i puliki paa i na manamanalima o Hawaii, a ku malie i kahi hookahi.

   Oia hoi, ua hoike ia ae mamuli o na manao kohokoho ia aku i ka wa e hui ai na hoa o ka aha Senate, a mahope koke iho o ka noonoo ana, ua manao ka Peresidena McKinley, o ka ninau o Hawaii ka mea mua loa e lawe ia mai ai imua o ka hale a mahope na mea e ae e pili aua i ka noho ana o ke kau mau.

   A ina io pela, alaila, ke hauoli nei ko makou uhane, mamuli o ko ke Akua hookomo ana aku iloko o ka uhane noonoo o ka Peresidena o kana hana mua ia e hoau ai i na la omaka mua o ka noho ana o ke kau mau, a oia hoi, eia kakou ke hookina nei i ka kakou mau Elele no ua kahua la i manao ia ai, aia ilaila ko kakou hanu hope loa, a aia no hoi ilaila ko kakou lanakila, kahi e maha ai o ko kakou manao.

   He mea oiaio, ina io o ke kaona kela o ka manao o ka Peresidena, alaila, ke lana nei ko makou manao, aole ia na kona noonoo i hapai ae, aka, na ia la mai no ia o luna, a o kona makemake ke hooko ia.  A ke hauoli nei hoi ko makou uhanei, mamuli o ka hoohikiwawe ia mai o na hana a na Elele, ke kahua nui hoi a makou e ake aku nei e hooko ia pela.  He mea ole, na mea e ae a pau, ina no he mau manao kanaka ia, a he hana na ke kanaka, e lilo ana ia mau mea i ole, a e helelei wale iho no me ke kumu ole.

   O ka makou mau keia e lia aku la, a ke kahoahoa ae nei, e hoopomaikai ia mai ka huakai a na Elele, me ka holomua, a o na kuia a pau ma lo laua ala hele, e kapae ia aku ana ia ma kula a oia mau hoi a oi aku ka ikaika iloko o ko kakou mau puuwai no ka mau loa.

 

KE KAU MAI LA NO NA MAKA NOU E HAWAII.

   Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Alameda i ka Poaha nei, i loaa mai ai na ouli manao o ka hauoli, mai a Kalani Aimoku e noho mai la i Amerika a e hoike mai ana hoi, o ko kakou kupaa mau iloko o ka lokahi, oia ka manaolana poina ole iaia e noho ala mao, a o ko kakouo hoao ana e kuee a mokuahana, oia ko kakou mea e nawaliwali ai.

   O kekahi no hoi o na mea ano nui ana i kauoha mai nei, oia no na pili i na Elele a kakou e hoouna nei, e i mai ana, he hooi loa ana aku ia i ka ikaika ma kona aoao, a pela hoi ma ko ka lahui, e palua, a pakoulu ana hoi i ka ikaika hoohana ma ko kakou aoao, me ke kauoha pu ia mai, e alo kakou i keia mau ehaeha a pau, me ka hoomanawanui, aia no he wa e hoea mai ana me ka lanakila kamaho.

   Nolaila, o ka makou wale no e hoike aku nei i ka lahui, oia no kokau hoomau loa ana i ka hana lulu dala, no ke ola o na Elele, oiai laua e hele aku ana no mua o kahi o ka hana, eia no hoi kakou ke laulima pu nei mahope nei.

   O ke kumu nui wale no o ko makou nonoi ana aku i ko ka lahui oluolu, e hoahu mau, oia no ko kakou ike pu ana iho i kahi wihona lulu i hoahu ia iloko o ka wa pokole, aka, no ka noho ana aku, a me ka lawelawe ana no ka hana a ka lahui i hoolii aku nei iloko o ko laua lima, aole ia i lawa pono no ia hana, a oia ka makou e kakoo ikaika nei, e hoomau loa ia aku kela hana, a he hoike hoi ia e akaka ai i na Elele, eia no ke aloha o ka lahui mahope o laua kahi i kakoo ai, aole ananei e uhalu iho na kapuai wawae o ua mau Elele la.

   Nolaila, e ku iluna e Hawaii moku o Keawe, paa ia na kukuna o ka la, na’i ia na kualono aloha o ka aina, haha ia na umauma pakahi o na hoaloha, na ohana, na ahahui a me ka poe no a pau i noho ia e ka uhane o ka lokomaikai a me ke aloha iloko, he mau pilikana ia no kakou no ka lahui Hawaii nawaliwali, a pehea e loaa ai ka ikaika, aia mai no ia ia oukou, ka laulima pu ana no ke ola o na Elele a kokou, e like me ka ke Alii Aimoku i hoike mai la, mai Hawaii nei hou aku e loaa hou ai ona ikaika no kakou.

   O oe hoi e ka moku a Kamalalawalu, ke kumu nui nana i hapai ae nei i keia hana a ku, ua pau ae la anei kau hana e ka hiapo, a e noho aku na pokii me ka nana ole aku i ka uhane ikaika o ka kakou mau Elele e hele nei no Amerika, a oia no ka makou e kaukolo aku la ia oe hoomau ia aku ka ikaika hana, i mau ai no ka maloeloe o na kapuai wawae a i wae ae la i mau Elele.

   O oe hoi e Molokai Nui a Hina, he iki Aalii oe, wahi a ka olelo, aka, he pukonakona nae o loko, no ka mea, ua kukulu ia no oe maluna o ke kahua maemae o ke aloha aina, nolaila, i nui ke aho, oiai, aole i pau ka kakou mau hana, eia no ke paa ia nei iloko o ko kakou mau lima, a oia no ka makou e kahoahoa aku la ia oukou, kukulu ia a paa ke kahua o ka hale, i ole e pualewa ka houpo o na Elele a kakou e hele nei.

   Nou hoi e Oahu Nui a Kakuhihewa, ka moku hoi i paa ka piko o ke kaula, ua ike kakou, a ua lohe hoi i na olelo noeau a na Elele a kakou e hoouna nei, ua hoike mai laua, i ka mea huna, a o ka mea hoi iloko lilo o ko laua mau puuwai, e olelo ana, aia ko kakou pono iloko o ko kakou lokahi, ina mokuahana kakou, heaha ka waiwai, e lilo ana ka haua a ka lahui i upu ai e ko, i mea ole.

   Oia ka makou e nonoi aku la i na kaikuahine o ke aloha, na Alihikaua nana e paa, nei ka hae o ka manaolana, mamuli o ko lakou ikaika hana, i mau ai, a i hiki ole ai i na manao eleele o ko kakouo mau enemi ke hoao @ hookomo malu mai i na manao konakona o ka hoohuiaina.

   Ae nani ia manao o oukou e na kaikuahine o ke aloha a me ka lokomaikai, a pehea, e ku ane@ oukou a nana aku i ka kakou mau Elele e au aku ana no ke kai loa o ka Moana Pakipika, me ka hookuu aku ia laua e hele olohelohe me na wahi kapa i ka ili, “aohe o Wilimana i lewalewa iho,” Oiai, ua ana mai oukou i na kokua ana mamuli o na kuee i ulu ae mamuli o na hana kualehelehe a ka poe puni kamailio, a me ka hoopau manawa.

   Ua manao makou, ua hala ia mau la o ke kuee, a e komo like mai kakou, a haawi aku i na kokua ikaika ana no na Elele, oiai, ua ko aku la no ko oukou makemake, oia no na Peresidena o ke Aloha Aina a me ke Kalaiaina, a eia lana me na manao aloea pakahi no ko laua mau ohana pakahi, oiai laua e kaawale aku ana no ka aina i lohe ia he pilikia a me ka luuluu ko laila.

   Nolaila, i nui ke aho e na kaikuahine, e pupukahi kakou ma na mea a pau, oiai, eia hoi na Elele ke au nei mamuli o ko oukou makemake, i aha ai, i pono hoi paha no na ohana keiki a kakou o keia mua aku, i ole ai hoi e leo nui mai na malihini, a pualewa kakou i ke alanui, uumi ia na manao haale pilikino, no ka mea, aohe o kakou pomaikai ilaila.

   Aohe hoi au e Kauai o Mano, no ka mea, he aina oe i ka mole o ke kai, a o ko kakou manao like no ia, o ke kokua me ka naau lokahi, i pono ai kakou a pau, a i ku ai no ka kakou kaena, he Hawaii kakou i keia la, he Hawaii i ka la apopo, he Hawaii no ka wa mau loa.

 

O KONA MAKEMAKE KE HOOKO IA.

   Ke hooikaika nei kakou iloko o na luhi a me na inea o keia noho kino ana, me kela olelo kaulana loa a ke Akua i hoopuka mai ai imua o Adamu maloko o ke kihapai o Edena, i ka i ana mai:  “Me ka hou o kou lae e ai ai oe i kau ai a pau na la o kou ola ana,” a pela no hoi oia i hoopuka aku ai imua o Eva ka wahine:  “Me ka e ha oe e hanau ai i kau keiki, a pau na la o kou ola ana.”  Ua hooko ia kela olelo kauoha kahiko loa, he mau tausani makahiki i hala ae nei, a pela no a hiki mai i keia la, aole i mananalo ka mikomiko oia mau olelo, me he mea la, o ka loaa ana mai no ia.

   Eia kakou ke noho like nei me ka manao maikai, e like me kana i olelo ai, a o Kona makemake no hoi ka kakou e hooko nei, me ke kaukai ole aku i ka hai, mamuli o kona haawi ana mai i na mea o pono ai o ko kakou noho ana, a oia hoi ka makou e hoomaoe, aanei, o kona makemake ka kakou e hooko ai, eli ke me ka hoouna ana aku nei o kakou i ua Elele na Kona makemake no ia, aole na kakou.