Ke Aloha Aina, Volume III, Number 52, 25 December 1897 — Page 8

Page PDF (808.87 KB)

This text was transcribed by:  Mae Takeda
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, DEKEMABA 25, 1897.

 

@E MOOLELO WALOHIA.

-- :NO KE:--

Keikialii Alabati

 

Ke Kaeaea o Pelekane.

--: A ME KA:--

Ui Madelina.

 

Ke Kukui Uwila o Ainapo

 

Hoohenoia no KE ALOHA AINA

 

            Oiai lakou e ku ana ekolu me na manao pahaohao, oia no ka wa i ike ia aku ai kekahi mea e hele pololei mai ana imua o lakoo, me kona papale e paa ana ma kona lima, a me na koa hoi e hoopuni ana ma kona mau aoao.

            Hele pololei mai la oia imua, a he mau anana wale no ke kaawale, mai na alii mai e ku ana, ua kukuli iho la oia ilalo, a me ka leo o ka mea i hoopihaia i ka ehaeha, pane mai la oia me na hiona walania o ke kaumaha.

            E na alii o ka aina, ka poe hoi nona keia wahi a makou e ku aku nei, he poe ua makaukau mau i na wa a pau no ka hooko ana i na hoopai e hookau ia mai ana maluna o ko makou mau kino, ina no ka make a ola paha, e like me na loina maa mau o na kulana hooponopono au puni o ke ao nei.

            A oiai hoi, ua ulu mai ko'u manao, e nonoi aku i ko oukou oluolu, e hookoe mai i ko makou mau ola, a e noho kauwa aku makou a pau malalo o na kaueha a ka moi o keia aina, a ma o kana mau luna la paha e like me kona makemake ina nae hoi, e loaa ia mai ia makou ke aloha ia mai.

            A wahi hou no hoi ana i puana ae ai, he mea okoa ka enemi iluna o ke kahua kaua, a he okoa hoi ka noho hoaloha ana i ka wa o ka maluhia.

            O keia mau olelo a keia pio Denemaka imua o ka moi a me kana keiki ponoi, ua lilo ia i mea hooniua i ko laua mau puuwai, me he mea la, e koi okoa aku ana no kana ma huaolelo iaia e ho kuu aku ia lakou, e hoi no ko lakou aina hanau, iloko o ka maluhia.

            A o keia no hoi ka wa a ke keiki noho kuahiwi i huli pono mai ai kona mau maka maluna o ke kanaka e ku'ou nei kona poo alalo o ka honua, me ka naau i hoehaeha ia.

            Iho hou mai ia oia mai ke anuu mai o ke alapii a lakou e ku ana, a me na lima palupa o ka mea i hoopiha ia ka puuwai me ke aloha, hoopa iho la oia i kona mau walu manamanalima liilii maluna o kona poo a pane iho la iaia me keia mau huaolelo, e heoni ana i na aakoko o ka ikaika iloko o kona mau lala.

            Ano, e kuu hoaloha oiaio, e ku ae iluna mai kahi au e Pukali nei, oiai, na kaa kou hoopakele ia malalo o ka'u kauoha.  O ka make iluna o ke kahua laua o ka hookahe koko, aole loa he mea nana e hoahewa ia mea, no ka mea, e imi ana kela a me keia e hoopakele i kona ola iho, mai na hauna pahi weliweli mai a kona hoa paio.

            Aka, o ka make ana o kekahi uhane ola iloko o ka wa o ka lanakila o kekahi noao, a haawi aku paha i na hoopai kaumaha maluna o ko lakou mau kino, ke kue nei ko'u uhane i kela mau hana ino, a o ka mea e hoao ana e hoala mua i kana pahikaua no ke kue ana aku ia oe a me kou mau hoa iloko o ka poino, ua makaukau au e kokua me ko'u wahi kino uuku e hoopakele ia oe a me kou mau hoa.

            Ina owau wale no ko okou hoa paio maluna o ke kahua o ka hookahe koko, ina ua haawi koke aku au i ka'u olelo kukala mua loa ia oukou, e hoi oukou i ka poli o ko oukou mau ohana iloko o ka lanakila a me ka hauoli.

            I ka wa e kamailio ana ke keiki opio, me ke kanaka pio Denemaka, aia hoi, ua lohe maopopo loa aku la no ka Moi Uilama a me ke Keikialii Alabati, i na olelo koa a makau ole a keia wahi keiki opio a laua i lawe mai la ma ke ano he malihini kiekie imua o ko laua alo, a e haawi aku hoi i na pahola kiekie ana maluna ona, mamuli o kona hoopakele ana, i loaa ai ia lakou he palekana mailoko mai o ka pilikia.

            Oia no hoi ka wa a ka Moi Uilama i huli pono mai ai kona alo imua o ke kanaka Denemaka e ku aku nei imua o kona mau maka, a me ka leo nui e hiki ai ke lohe pono ia, haliu ae la oia imua o na pualikoa e hoopuni ana i ka lakou mau pio, a pane mai la i keia mau huaolelo o ka hoohihi, nana i hookonokono aku i ka puuwai o na kanaka mai ke kai mai, e puili iho i ke aloha iloko o ko lakou ma puu wai.

            E na keiki a me na hoahanau o luna o ke kahua kaua no ka make a me ke ola, ka poe hoi i au mai, mai ke kai mai, mamuli o ke ake hanohano a me ka manao alunu o ko oukou mau alii, e papalua iho ana na waiwai pio e loaa ia oukou, mamua o ka mea i loaa mua i ko oukou lima.

            Aka, oia mau kuko hewa ana, i koho e ia mamua o ka manawa, aia he mau pomaikai nei e kau mai ana mamua o ka maka, ua like ia me ke kanaka e hooipoipo ana me kekahi wahine nani loa iloko o ka aina pahaohao o ka moeuhane, a i kana wa e ala ne ai, e hapapa hewa ana oia i kona kihei moe.

            Nolaila e ka makamaka maikai, ka mea hoi i wae ia ae maiwa na ae o ko oukou poai, e hele mai e nonoi i na hoopakele ia no ko oukou ola, a me ka lanakila pu hoi o ka oukou mau ki@, ke makaukau nei au e haawi aku i na huikala ana no ka pono o ko oukou mau ela pakahi.

            E hoike pu aku no hoi au ia oukou, ua ae ia oukou e hele maluna o ka lepo o Pelekane, me ka hoopilikia ole ia, a e loaa no ia oukou na haopika maikai ia mai e ko'u lahuikanaka, i ko okou wa e paa ai i ka ma@uhia o ko'u aina a me ko'u lahui, me ka hoao ole e hooulu i na haunaele i wahi e hoea mai ai he mau okaikai haunaele ana e komo hou aku ai iloko o ka hookahe koko.

            Nolaila, e hoomanao oe, malalo o ka mana i loaa ia'u, he Alihikaua nui maluna o ko'u mau pualikoa aina a me kaua moana, ke huikala loa aku nei au ia oukou a piu, me ka lanakila.

            A ke nonoi hou aku nei au i ko oukou oluolu, e noho iki mai maloko o na paia o ka halealii, a e haawi ia aku i mau mea ai na oukou, a e loaa hoi ia oukou he mau hookipa maikai maloko o ko'u halealii nei, me ka hoolawa pu ia o ko oukou mau makemake, i like me ka hiki i ko'u aupuni ke kokua aku ma na mea a pau i ku i ke ano makamaka ma ka noho ana.

            I ka wa i lohe pono mai ai kahi keiki opio i keia mau olelo a ka Moi Uilama i pane aku ai imua o ke loa Danemaka, oia koke no kona wa i lalau mai ai i na lima o ka Moi nona ka puuwai i hoopiha ia i ka lokomaikai a me ke aloha, a pane mai la penei:

            O ka Moi e noho ana a hoomalu maluna o ka lahuikanaka nona ka puuwai a'u e ike nei, he aupuni ia i omau ia me na kui pine o ka maluhia a me ka haunaele ole iloko o kona lahui panoi, a aole loa hookahi mea e noho ana malalo o ko'u malu, e hoao e hoomokahana i kou noho ana hooponopono aupuni.

            Ke hoike mai nei kou mau hooponopono aupuni ana i ke ano o ka makana oiaio e paa la iloko o kou puuwai, he mea nui ke ola o ke kanaka iloko o kou noonoo, a oiai no hoi, o ko'u akenui ka hoopakele ana i ke ola o kela a me keia i komo iloko o ka pilikia, pela hoi au i ake ai e ikemaka, heaha la ka'u hana e haawi aku ai maluna o keia poe, he hoopaahao paha ia lakou maloko o na halepaahao, a i ole, he oki i ko lakou mau poo, mai ko lakou mau kania-i ae.

            He hana nani loa keia a kou hanohano alii i haawi aku la na lakou nei e hana, oiai, oehe paha he moi maluna o kekahi nohoalii hoomalu aupuni ana, e like me kau i hana iho la.

            A mai keia la aku, ke haawi aku nei au ia'u iho, i koa oiaio e paa ana i kou hanohano, a o na poe a pau e hoao ana e hooulu i ke kaua a me ka mokuahana iloko o kou aupuni nei, ua makaukau mau ka oi o ka'u pahikaua a me ka winiwini hoi o ka'u ihe e lawe i kona ola, ina ia o ka'u kokua mahope ou e ke ahi.

            Ua hoapuka ia keia mau olelo e ke keiki opio me ke kuio loa, aole hoi ma ke ano kamalii, aka, he kanaka makua maopopo.

            Huli ae la ka Moi Uilama a kamailio aku la i ke kanaka Danemaka penei:

            E hoi a hoika aku i kou mau healoha a me na hoahanau o ke kahua mokomoko o ke koko a me ka weliweli, ua hookuu ia oukou a pau me ka lanakila, a na ko'u aupuni e malama ia oukou a pau malalo o ka'u kauoha, a hiki i ko oukou wa e haalele mai ai i na kapakai aloha o Pelekane nei.

            I ka wa i pau ae ai o keia mau olelo ana a ka Moi, oia no ka wa i kukuli iho ai ua kanaka nei ilalo o ka lepo, me ka haawi pu ana aku he panai hoomaikai no ka ka Moi mau olelo iaia a me kona mau hoa.

            A i ka pau ana o kana mau olelo kahoahoa, ua ku ae la oia iluna a hoi pololei aku la no kahi a kona mau hoa e kali mai ana me ke akenui, heaha ia ka uku hoopai e kau aku ana maluna o lakou pakahi, he hoopaahao ia paha.

            I kona wa i hui aku ai me kona mau hoa, ua hoike  @ oia i na mea a pau e pili ana no lakou me kona hai pu aku hoi he poe lanakila lakou ma na wahi a pau a lakou e hele ei maluna o ka lepo o Pelekane ke hoala ole lakou i ka lakou mau pahikauau no ke kue ana i na kanawai o  Pelekane a me kona noho ana maluhia.

            A i ko lakou wa e hoao ai kue i keia mau olelo a'o, alaila, ua pau ko kakou noho hoaloha pu ana me lakou, a e lilo ana kakou a pau he poe enemi, no ka poe i makana mai ia kakou i keia ola hou ana.

            Nolaila, o ka kakou hana pono wale no, e malama loa kakou i keia mau olelo a'o maikai, i kuma e mau ai ko kakou noho kuokoa ana me ka hoopilikia ole ia, maluna o ka lepo o keia aina malihini.

            No'u iho, ke hoohiki nei au, e lilo au i kupa Pelekane oiaio, a aole loa hoi au e hoi hou ana no Denemaka, mamuli o ko'u manao ponoi, ua oi aku ka pono o ka uhoho ana ma keia aina malihini i haawi wale ia na pomaikai o ka noho kino ana me ka oluolu, mamua o ka hoi ana aku i ka aina hanau.

            A ke ae mai ka Moi, e lilo au i koa no loko o kekahi o kona mau pualikea, alaila, ua hookahua maoli no ko'u noho ana i keia aina, mamua o ka hoi ana aku i ka aina, a hoouna hou ia mai i poe koa no ko kue hou ana mai i ka Moi puuwai oluolu.

           

OLELO HOOLAHA.

 

            Ma keia la 1 o Dekemaba, M. H. 1897, ua hookohu aku au ia W. C. Akana, Kalauki, i luna no ka malama ana i kuu aina kula o Mokanea, Kalihikai, Oahu, a oia no ka mea mana no ka nana ana a me ka imi i pono o pomaikai no ka aina.  A ua mana iaia ke hoopii ma ke kanawai, i ka poe e kue mai ana i ko'u pono o ko'u aina.

                        KAPI@

                        Queen Dowa@

            Honolulu, Dec. 1, 1897.

 

HOOLAHA 'HOOKOHU HOPE.

 

Oiai au e kaawale aku ana mai Honolulu aku nei, ua hookohu aku au ia S. W. Kamakaweo o Kamanuwai, Honolulu, i Hope no'u nana e hooponopono me ka manu piha i ko'u mau wiwai o na ano a pau e waiho la ma Kamanuwai, Honolulu.  A e kulike na hooponopono ana e like me ka'u Palapala Hookohu Hope nona o ka la 7 o Dec. 1897.

Albert Catuk, (Alabati)

Kamanuwai, Honolulu, Dec. 6, '97

dec. 17.           4ts. dly – wkly

 

OLELO HOOLAHA

 

Ma ka la 2 o Dekemaba, M. H. 1897, ua koho a hoonoho aku au ia Antone Bright (Pukiki) i hope no'u no ka malama ana i ka aina kula o Mokauea Kalihikai, a ua pa@ ia aole e kii a lawe a oki i ua @  Kiawe e ulu ana maluna o ka aina ua kapo loa.  O ka mea a mau mea paha e kue ana i na pono a nau o ka aina, he mana i ko'u hope luna (Antone Bright) ke koi poho, a hoepii ma ke kanwai.

                        W. C. AKANA KALAUKI.

            Honolulu, Oahu, Dec. 13, 1897

 

OLELO HOOLAHA

            Ko hoolahe aku nei au o ka Waikini (k) ma Honolulu, Oahu, i keia palapala hoolaha kuleana pili aina o Kamalenui, (k) i make ma Waimea, Kanai, nolaila, owau o ka inoa mua iho i ike ia ae la maluna, oia @ Waikini, (k) ka pili koko ponoi o @ mea i make, ua makemake au, o k@ inoa mua, e ike ina he mau pili e a@ hi o ka mea i make e hoike @ ia'u i ka inoa mua Waikini (k) mai@ mo kapuni Honolulu, Oahu, nolaila, ua makemake au i kona kahu waiwai, ola o J. M. Spencer a me na po@ e ae kekahi, i na he mau aie, @ o ka mea i make ia lakou, alaiia, hoike mai iaia ia ka Waikihi (k) m@ ka la 29 o Novemaba a hiki i ka piha ana o na malama eono.

                        Owau no me ka oi@

                        Waik@

            Honolulu, Oahu, Nov. 29, 1897

 

HAPENUIA!

 

MA KAH@O

L. B. KERR

E. haawi aku ana makou he Hoikeike Nui

 

            Na PAPALE HOU, na PUA me na HULU MANU iihoounaia mai no no La Kulaia wale no.

            O na Paikini Hou ma ke Kumkuai Haahaa Loa

            O ka makou KIULANI LAWNS a me na MASELANA, he 8 i-a a me 10 i-a i ke $1.00, he nani loa, a ua papalua ia iho mamua o ka makou e noi nei

            Eia makou ke kuai hoopau nei i na LIHILIHI ma ka $1.00 o ka paa.

            Na UHI MOE no na moe palua, he $1.00 pakahi.

            Na KALAKOA HAULIULI paa loa he 16 i-a i ke $1.00.

            He heluna nui o na KII BEBE a me kekahi mau KII PAANI e ae e ko@a mai ana maluna mai o ka mokuah Auseteralia o haawi wale @ ana e makou.

            Na MIKINI HUMUHUMU e hooliloia aku no ma na uku liilii ia no ma ka mahina.

            E lawe ia no na MIKINI KAHIKO ma ke kuapo ana.

 

                        L. B. KERR.

            HONOLULU—ALANUI MOIWAHINE—HONOLULU

            Ka mea nana e hoolako i na kanaka a pau.

 

 

HonH