Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 3, 15 January 1898 — Page 8

Page PDF (749.08 KB)

This text was transcribed by:  Darren Okimoto
This work is dedicated to:  Kaimuki Class of 1978

KE ALOHA AINA

 

POAONO, IANUARI 15, 1898.

 

HE MOOLELO WALOHIA

NO KE

Keikialii Alabati

 

Ke Kaeaea o Pelekane.

IA ME KA

Ui Madelina.

 

Ke Kukui Uwila o Ainapo

Hookenoia no KE ALOHA AINA

            Oiai hoi na poe hookomo lole a pau e mili lima ana ko ka pono o ka mea a ko lakou haku i makemake ai, e kahinu ana i na mea aala maluna o kona kino, a e maiau ana hoi ma na ano a pau i ku i ka milohi.

            A ke nana aku i kona kulana kino iloko oia wa, ua hele a ohi ka io o ka laau ia Makawao, i ka ua mea e ka nani i kau iho maluna o ua wahi keiki la ia wa.

            Puka mai la oia mailoko mai o ka rumi kapa, a hoi pololei aku la noloka o kona rumi ponoi, kahi ana i hoomaha iho ai no kekahi mau minute, mamua o ka hoea ana mai o kona mau kamaaina ponoi.

            I ka makaukau ana o na mea a pau, aia hoi, na kukui o loko o ke kulanakauhale o Ladana, ke hoike mai la i ko lakou uluwehiwehi maopopo, a e hi-o ana hoi na mea a pua i o a nei, me he mea la, aia he mea ano nui ke hana ia ana ia wa.

            Ke lohe ia aku la hoi ke kani kapalulu mai o ka leo o na pahu o na pualikoa, e maki hele ana maloko o ke kulanakauhale no ka hookahakaha hele ana no ka hanohano o ka mea a ka Moi i makemake ai, oia hoi kahi keiki opio.

            Oiai hoi ka lehulehu a pau e holoke nei, mamuli o na leo kani kapalulu o na pahu a na koa e maki hele nei i na alanui, aia hoi, ua liuliu koke ae la ka Moi Uilama iaia, a me ko ke aloalii a pau, no ka hele ana aku ma kahi o ke kahua o ka lealea i hoomakaukaia ai.

            A oia hoi ka ka Moi Uilama a me kana keiki i kipa aku ai maloko o ka rumi o ka laua malihini kiekie e noho ana me kona hiona kapukapu alii nui, a me he mea la, e i okoa aku ana no i ka Moi Uilama a me kana keiki, aole ia he mea okoa aku.

            Aka, he io a he koko oia noloko o ka ohana Moi o Pelekane, aohe hoi e hihi, ua hookuewa ia a me kona makuahine ma ka aina mamao mai ko laua alo aku, a oia hoi, ke kumu o keia loaa ana o keia haawina pakalaki maluna ona.

            Haawi aku la laua i ko laua aloha ahiahi iaia, a pe’a no hoi oia i panai mai ai , e like me ka haawina maikai pahoia ia aku iaia.

            A oia hoi ka Moi i pane koke mai ai, me keia mau huaolelo o ki hoolauna mua ana aku:

            I keia wa, ua makaukau na mea a pau, a i hakalia wale no ia kakou, i ka hoea kino ana aku ma kahi i hoomakaukau ia no kou hanohano e ke keiki opio.

            Aole hoi au i manao, he hana hoapaapa keia i kau huakai hele, oiai, ua ike maopopo au, oia he ale nui ma ko’u aoao kahi i kau ai, a o ka’u hana pono wale no, a me ko’u lahui oia ka haawina manawalea ana i wahi paina akea no kou kulana, mamua o kou hoi ana no kou home kulaiwi.

            He mea oiaio, wahi a kahi keiki opio i pane aku ai, me kona huli pono ana aku imua o ke alo o kona mau kamaaina, o ka lealea a me ka hanohano, aole ia iloko o ko’u waihona umauma kahi i lolii ai.

            Aka, aole nae e hiki ia’u ke hoole aku i makemake, ka mea nona keia mau paia laahia, a kapukapu hoi a’u e ike nei, a o ka pono wale no ia’u, o ka hooko aku i kou makemake ma na ano a pau.

            I ka pau ana o na kamakamilio mawaena o lakou, oia no ka wa i hoea koke aku ai o ka Moi Uilama no ka hele ana no ka lanai ahaaina kahi hoi i hoolawa ia ai o na ono like ole, o na ano a pau, a ka puu moniai e wae iho ai a lawa ka makemake.

            Aia maloko o keia wahi na alii hanau o ka aina na poe Luna Aupuni Kiekie o kela a me keia aina na poe hanohano a me na poe waiwai loa.

            E komo ana lakou i na aahu like ole ka nani, e hiolo ana hoi ke gula me ke daimana ma na umauma o kekahi poe.

            A i ka nana aku, ua hewa i ka wai ua mea he nani ma ka ia nei koho ana, a ua hiki ole hoi iaia ke hoohalikelike ae, penei a o wai la ka mea oi aku o ka ui.

            Eia no hoi iloko o keia anaina e liuliu nei, na poe pio Denemaka, a o lakou hoi kekahi e komo pu nei i na hauoli no keia paina ahiahi o ke koa opio.

            A oiai na mea a nau e komo nei noloko o ka lanai ahaina, oia no ka wa i maalo iho ai o kekahi ui opiopio, nona na makahiki he 12 wale no, a kona makuakane hoi, he kanaka kuonoono oia, nona kekahi kakela nui, i wehi i na pua like ole o ke ala ke honi aku.

            Ua komo pololei mai la oia me ka palanehe o ka hehi ana o kona mau kapuai, a hiki i kona hiki ana aku ma kahi i hookaawale ia nona a me kona mau makua ponoi.

            Oiai, o kona makuakane, aole loa on makemake e ike ia na helehelena o kana milimili hookahi, ua hanai loa ia oia me ka ike ole ia e kela a me keia mea o kona alo ponoi, a he oki loa aku hoi ka poe malihini, ke kipa aku i ka home o ua keiki lalawi a o ke kakela.

            Mamuli o keia ano, i uhipaa ia ai na helehelena o keia kaikamahine mai ka wa nuku mai a hiki iho la i ka piha ana o na makahiki he 14 iaia.

            I ka hoohalikelike ana ae i na keikikane a me na kaikamahine opio iloko o ke kulanakauhale o Ladana, aole loa i hahai mai ko lakou mau helehelena ui i ka hapaha o ka nani o ka ui o ke Kakela o ka Lokowai o Tamesa.

            Na keia mea i hoopii paumi ae i na manao hiena iloko o ka puuwai o ka makuakane o ua ui ala, a na ia mea i kipaku o ua ui ala, a na ia mea i kipaku aku i na poe a pau e hana ana malalo o kona malu.

            A o ka laukanaka o ua hale Kakela ala i na la i hala, ua neoneo a lilo i wahi mehameha, mamuli o na manao ano e iloko o ka noonoo o ka makemake o ka ui o ua Kakela ala.

            I ka wa i komo mai ai o ka Moi Uilama, ke Keikialii Alabati, a me kona makuahine moi, aia pu no hoi ke keiki opio ke ukali pu aia no hoi ia lakou.

            O ke kulana o ka hooilina moi, he mau helehelena kaumaha kona, a aia hoi na waimaka o ka ehaeha ke huai mai la, mai kona kiowai mai i hookio ai.

            Ua ulu mai keia noonoo ana iloko ona, mamuli o kona hoomanao ana ae, i kana wahine no na la nui a hookelakela, e like iho la me ia, e kaana pu ana hoi laua i n kiaha puaniki o ka hauoli, a nolaila mai hoi keia mau waimaka ana e hana nei.

            Ua haawi mua ia ae na kahoahoa ana e ka Moi Uilama no ka hanohano o ke keiki opio, ka hoola hoi o ka lahuikanaka Pelekane iloko o na ulia o ka popilikia.

            Ua panai pu ia mai hoi me na leo hooho hauole o na pualikoa e hoopuni ana i ka lanai ahaaina, a pela pu hoi me ko ka lehulehu mau leo hooho.

            Oiai hoi na mea a pau e hauoli ana, oia no ka wa a ka moi i kena mai ai i na mea a pau, no ka hoopiha ana i ka lua o ka inaina me na mea i hoolako ia, a he oiaio, aohe mea hoole ole i keia mea maikai a ka moi i manawalea mai la.

            I ka pau ana o ka paina, oia no ka wa i haawi ia mai ai na hana lealea o kela a me keia ano, e like me ka rula maa mau o na aloalii.

            Aia hoi na ahikao a me na hookahakaha paikau ke lawelawe ia mai nei imua o kona alo, a ua lilo hoi ia i mea nona e hoohala ai i ka hoomanao ana ae no kona makuahine a me kona mau kupuna.

            Oiai hoi keia mau mea a pau e hana ia ana, aia hoi na nainaina o ke kaikamahine o ke Kakela, ke kau pono ala kona mau maka maluna o ke keiki opio o ke kuahiwi.

            O kona oiwi kino kilakila, i awili ia iho me ka ula nohea o kona mau papalina, i kono ae i ua kaikamahine la, e nana mau aku oia i ua keiki la, me na manao hoohihi iloko ona.

 

Wikiwiki!! Wikiwiki!!

Keia ka wa e Kuai ai na i ole Huluhulu

MA KAHI O

L. B. KERR

KA MEA HOOLAKO I NA KANAKA.

Eia ke kuai nei me ka hoemi nui i ike oleia mamua.

HE LEHULEHU O NA WAIWAI HOU.

He ho mea la o haawi wale ia ana. Mai kali hookahi minute

E hele m@ mamua o ka pau loa ana o keia mau kumukuai.

Na MIKINI HUMUHUMU e hooliloia aku no ma na uku liilii na no ma ka mahine.

L. B. KERR.

HONOLULU—ALANUI MOIWAHINE—HONOLULU

 

            Aka, owai ka mea naua e hoike eku, he makemake au ia ne, aka, e ike aku ana no kakou, i na hana hookalakupua a keia kaikamahine ma keia mua koke iho no, no kona iini nui nana e kui a e aku hoi i ka opuu pua lei lehua o ke kuahiwi.

            Oiai e hakilo mau aku ana na maka o ua ui nohea aia o ka lokowai, aia hoi, ua hooi paumi ia ae kona mau manao hoohihi maluna o ua keiki la.

            A o ka makuakane Loi o ua kaikamahine nei, aia kona mau maka maluna o ua keiki kahi i nana pono ai, a ua komo pu mai la hoi iloko ona ka makemake no kona oiwi kilakila, e hoike mai ana hoi, he Hiapaiole oia no na waonahele o Enelani.

            O keia mau manao ona, ua houloli ia ae ia mai ka uahoa a ka palupalu haalele loa, a ua noho hamau iho no oia me ka ekemu ole.

            A oia no hoi ka wa i kaahele ae ai o na hana, ma na mea pili i ke ka-kapahi, a pela aku, a ua lilo no hoi na hana e hoikeike ia mai ana imua o ke alo o na mea a pau, i mea hoohauoli i ka manao o ke anaina.

            Ua hoomau ia no na hana lealea a hiki i ka pili o ke ao, a o ka mea kupanaha nae, aole i nee ae ka ui o ka lokowai mai kona wahi i noho ai a hiki i ka wa a ke keiki o ke kuahiwi i puka aku ai mailoko aku o ke anaina no ka hele ana e hoomaha mailoko aku o kahi ana i noho ai.

            He mea maopopo io no paha he hana ku i ka hauoli ka noho ana iloko o kekahi anaina, aka, o ko ke keiki opio manao nae, aia ia ke upu ala o ke ao ae, a hoopau ia ae hoi keia mau hana hauoli a ka lahui e kulaia nei.

            Ua lilo keia puka ana aku o ke keiki opio iwaho mai ke anaina aku i mea hoenaeha loa i kona manao, oiai, he mea hiki ole ke hoonana ia ae ia mau mea mai kona puuwai aku

            Aka, o kona wahi no nae o ka laki, ua noho hoomanawanui iho la no oia pela, me ka akenui ana hoi, e hoi hou mai ana no paha oia me ka poai o na poe i puka aku iwaho no ka hoomaha ana.

            A iloko wale no o 15 minute kona noho hoomau ana iho pela, aia hoi ua komo hou io mai la no ua opio la o ke kuahiwi, a ua hoopau koke ia ae la hoi na manao uluku o ka Ui o Kakela, a hoi pono iho la ka manao, a ka wai ua lana malie

            A e like no hoi me ka haawina i loaa i ke kaikamahine, pela no hoi kona makuakane iloko oia haawina like, a ua hoopau ia no hoi kona kaumaha, mamuli o ka hoi hou ana mai o ka mea a kona manao i iini ai, i hoapii no kana milimili, ka mea hoi ana i koho ai, he Keikialii no keia.

 

OLELO HOOLAHA.

            Ke papaia aku nei na poe mea holoholona o na ano a pau, aole e hookuu wale a holo maluna o ka aina o Waiomao, Pukele-uka a me Pukele-kai Palolo, Oahu, oia no ka aina o ka Moiwahine Liliuokalani, na kapu loa, loe wale no ka poe i hoolimalima mai me a’u, oia ka poe i aeia. Ina o ka poe e kue ana i keia hoolaha, alaila, he mana ko’u ke koi poho a hopu a hoopaa ma ka Pa Aupuni e like me ke Kanawai o ka aina.

K. W. PILIPO. (K)

Luna malama aina.

Honolulu, Jan. 7, 1898.

Jan. 7, 1m. dly-wkly.

 

He Ahamele Nui

MA KA

LUAKINI O KAUMAKAPILI

MA KA

Po Poaono, Ianuari 15, 1898.

            E haawi hou ia ana he Ahamele Nui e ka Hui Himeni Kawaihau e kokua ia mai ana e kekahi poe akamai e ae i ike nui ia. He hookahi hapakolu o na loaa e haawi ia ana no ka luakini o Kaumakapili.

           

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na ano kanaka a pau, ke nana mai ma keia Olelo Hoolaha, owau, o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa a nona ka inoa malalo nei, ke papa a hookapu loa aku nei au i na aono holoholona a pau, lio hini, hoki, puaa a pela aku aole helewale maluna o kuu aina e waiho ala ma Kona Hema, Hawaii, oia hoi o Omokaa.

            Ua hookohu pono aku au ia Kaipuhia, i Luna a i hope no’u maluna o ua aian ala o’u, he mana kona e hopu a e hoopii ma ke kanawai ma ko’u inoa me he la, owau ponoi no ia. Nolaila, he 30 la mai keia la aku e hopuia no na holoholona a pau e kuu Luna i haiia ke loaa aku maluna o kuu aina. O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.

MR. KEKUHAO.

Kakaako, Honolulu, Dec. 23. ‘97

dec. 23 2 ms, dly—wkly