Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 4, 22 January 1898 — HE MOOLELO WALOHAI -:NO KE:- Keikialii Alabati. Ke Kaeae a o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo. Hoohenoia no kE ALOHA AINA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHAI -:NO KE:- Keikialii Alabati.

Ke Kaeae a o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo. Hoohenoia no kE ALOHA AINA

No ka aui o e malamaia ana s ua lo&a ole he wa no kela a me keia e haawi ai i wa ii{K>luolū no ko lakou mau k*ino s a ua haawi pu i'o aku no hoi me ke keiln opio iaia iho no ka hoolaulea pu ana me na poee iealea nei, ma na 'wahi a paū o ke kuknakauhale alii o Ladaria. I ka w» a ka Hole jloa o pil ae ana ma na ao opua o ka lewa oia tio ka wa i kukala ia mal ai ga lohe i na ūaea » pau, mahope iho o ka pau ana o ka paina awakea oia la s e huli hoi aku ai fee keiki oplo no kona wahi ponoi, A e ukali pu ia aku ana hoi kana huakai hele e ka Hooilina Moi o k<a aupuni a me kona mau ukali, meeouli o ka makemake o ke Kejkia3ii no ka heie hoolanalana roa na ululaau o kona aina inakuahine. ka wa i puka mai ai o keia mau olelo mai ka waha mai o ka Moi Uilama. oia no ka wa i ku koke ae o ka ona nona ke Kakela o ka lokowai Tamesa, a nana hoi i ku fte ua ku pu ae la no hoi me kana kaikamahme. r>o kft hoi ana nokolaua hoine Kake)«. Ua haalele jho laua i na hana lealea e malamaia aoa, me ka pau ole o na manao hoohihi o ka Ui o ka Lokowai maluna o ke keiki opio. Aka a i wahl e hiki ole & ke ike ia keia mea huna iloko o kona puuwai, aole loa oia i hoao iki e hoike Hku i na manao konikonl o ka H&akem&ke e hana aiao ole la iloko Oaa 3 imua e kona makuakane, 0 ke kumu nui o keia hoi ana t ola no ko ua kanaka nei makemake 6 han» i kekahi mau hoolala ana, ftna hoi i manao ai, oia ke alahele e hooko ia ai kona makezriake ; a ke pono hoi la i ka manao o kana kaiiLauaahine kamakahi. 1 ko lakou wa i hiki aku ai i kauhale, ua komo koke aku la oia maloko o kona rumi hookipa. a kahea mai la i ka kena wahine a me ka laua milimili pu bo I5 no ka hookokoke ana aku e hoolohe i kaiia mau olelo. A oim hoi oia e makaukau ana e hoopuka mai i kona manao, aka, ua ulu hou ae la ka nooeoo iloko ona, Aole i kupono la wahi ana i makemake ai e hoike mai no kekahi manao huna i makaukau hoi e hoike ia aku. Kolaila, ua hooloh hou ae la oia i ko»a manao, a hoihoi loa aku la oia

)'a li' ft, a m* ft. 11 >i keeua nu t>a loa. ila iH ho! <> keknhi ī-uum k -fem, o ua ona b (i ka loiowui. I io lakou noho ]>ono «nu ilio • m&luua o*ko jBbi»u mau uoho paka-' } oia no ka wa i pane leoke mai ai o ' ua kanaka nei i keia mau olelo im^a 0 kana kwk#tnfthine n uie k«na j wahine pu hoi, I kpia pe, ua h3obaa«u Lou ia j fco*u minao iloko o ka ulumai o k» manao hauoli, mamuti : o ke eo ana o ko'u puuwai e liaawi aku ia ae, i hoa kuiliina pu no ke ! keikl opio noho kuahiw», ka mea } hoi i kulike kona mau hiohiona ; naui e like mt* k.ou s e kmj k«ikamftj oine. » ■ . i A nolail 4 », ua kali ko'u kanoailio ana aku i keift rrit?a huna ]a olua, a hiki i ko kakou wa e boi mai - u i i kauhal« re?, a ia wa au e 3hoike aku ai i ko'u mau raanao a pau imua o olua, a na kakou no hoi e kaana pono iho i keia wa, I keia wa, i pane koke mai ai kana wahinei me ka i ana mai, Ua i like no a like ko kaua manao no | keia mea. a o kana wale no, o ka j ninau pono asu i ka manAo o kana I 'lei kamakahi o keia mau ja. j I ka wa i pau »e ai na olelo ana I a ka wahine, o ka wa no hoi ia i ninau mui ai o u& kanaka nei i kana kaikanoahine, i ka i ana mai: Pehea la kau i manao āi no keia mea a maua e olelo nei, ua kulike paha ia me kou makemakei aole paha? Ua noho hemau iho la lakou a pau, me ke kali ana hoi, heaha la na olelo pane e puka mai ana maī ka lehelehe mai o ka laua kaikamahine, a mamua hoi o kona hoopuka aiia aku i kona manao. ua nonoi aku la oia i kona makuakane, ina paha e ae mai ana oia i na mea a pau ar.a 1 makemake ai e hana. Ua pane mai la kona makuakane penei: O na mea f. pau au i ike ai he mau mea ia i kuhke me ka<x i makemake ai, e hooko ana au ia mau mea a pau me ia hookaulua ole, ina ia he mea e hooko ia a? ka makemake o kou makuakane nei. Ua pono t a e hoike aku au ia oe a me kuu makuahine aloha, e heoko ana au i I'o olua manao i na wa a pau. Heaha la hoi, mai keia wa aku a kakou e ksmailio nei, ua m iopopo loa, ua paa ko olua manao no ka hoomoe ana ia'u me ke keiki opio o ke kuahiwi, ka mea hoi a kakou a pau i papa leo pu oie ai me ia no kekahi manawa. Nolalla, pehea la e kohu ai, a e pili mai ai bu kela keiki maiihiei i kahi a olua e makemake nei e hpomoe mai ia'u, aole anei ka lawe* iawe iiuaa maoli ana ka mea e ponoai. A oiai hoi, he nani ia na olua no i hoike mai la ia'u, o ka'u kane ia e mai*e aku ai', nolaila,, e noi aku $u ia

1 1 1 * I , i- !U' u,ui olii,, ■ ii i ine.( p u ! ( u'u iui (Uemiiko tti. . . I Oia h ii, « huolako mai ohu i liu | no'u me na pono holollo » pnu ma- ! ltma ona, a e han* koke ia hoi i p sa !">le hololio no'u ma na ano a pāu o ke kulana kanp, a e pu koke ia hoi ktin Uuoko a pa». i hiki fti kp hoopan »a iho Kokihi lauoho ku'i inu- ] luīih tho o Vu>j poo. i w.ihi emanuo! ole ia mai ai ho wahino au nia nfff ano a pau. » f E uhi holookoa ia hoi ko'n Kitio| Ime krt p»leumautrift kil*. a pela lu-i | I me ka lio a'u e kau aku ai, me Jkou I {hoolako pu mai hoi i naau lakoknua! Ina'u e hele aku ai ma ka'u huakui | j i hele, ka mea hoi a'u e īke nei, el I hooko ia «na ia ri.au iml am a pau Ih. • i makemake ai me ka hoiopono. I ka wa i lohe pono ai o ka noakuakane a me gona makuahine > keia mau olelo a ke aiwaiwa, launa ole aka laua kaikamahine i pa'na aku ai imua o laua, ua hoanoe koke ia ae la ko laua noonoo, a ike ia aku la hoi ka hiolo makawalu ana| mai o na waimaka maloko mai o na i lihili|ii maka me he mea la; Ua eha maua i ka eha lima ole a k<s aloha. Kulou iho ia ke poo o kona makuakane ilalo. oiai hoi na waimaka keiki e niolomau ana i kela a rae keia sekona ana e liaupu ae ai no ke ano o ka laua maiama ana i ka laua lei hookahi wale no mai ko laua puhaka naai. Mahope o ka hoi pono ana mai na noonoo maikai iloko o kona kino a me na leohauha'u uwo o ka mea i piha i ka minamuia, pane mai la oia i kana kaikamahine mekeia mau olelo ku i ka walohia penei: O oe e kuu kaikamahine, ka hilu hookahi iwaena o na mea a pau j hanau ia ma! ma ke ano he wahine ma keia fto s a ke huh aku au a nana pono i kau ma*u hana, me he mea la e i okoa mai ana no ia*u, aole ou lua e like ai. Aka, heaha ka waiwai oia man mea a pau, ina aole he kokoolua ma kou aoao, ka mea hoi e kohu ai ka noho ana o na mea o!a hanu a ke Akua i hama ai. Aohe waiwai, aole hoi he kupono 6oua noho ana e like pela, maua i manao ai ; ua kupono oe ke noho pu me ke kane, eole nae o ke kane lapuwale. No kau noi, e hele oe e hooko i ka mea a ka naau « kou mau eaakua i makemake ai, a e like me kau e noi mai nei, e hooko koke ia qo ia i keia wa me ka hakalia oie. Huli hou mai la koua makuakace.a ninau mai la, ika wa hea la i uiakemake ia ai keia mau mea a pau ana i hai mai ai? Ua makemake au e pau akoakoa mai keia mau mea a pau, i elua hora mainua ae o ke kani ans o ka hcra 12 o ke awakea o kela la, a i hiki ai hoi ia olua ke hoomaopopo mai, iua yaha, ua hiki ia'u ke aahu ia mau kahiko, a' u i makoiuakeai |Uio kaholopouo.

[ O keia no hol «a wa ī haaleīe koke mai ai o kona makuakane ia laua. a kamoe aku la oia no kft hale o ke kanaka hana kapa kila, a iloko wale no o ka wa pekole, ua hoea aku la oia a kikeke aftu la ma ka pok». | A oia lioi ka ua kanaka aoo la i jpane qaai a'i maloko, Owai kela? | A oia no hoi ka wa ] panai la aku ai ka ninau me ka haina i kupoao i ka manao o ke kamaaina mea hale a hemo io mai la hoī ka i>uka. Mekaleo ohaoha o na mea ua kaenaaiua mua. pane mai la ke kamaaina nona ka liale ana i kipa aku ai, me keia mau olelo hoolauna o na hoaloha elua i kaawale loihi. i ka i ana mai: Ke hoopahaohao mai nei kau huakai hele ia'u, o keia kakahiaka ntui ponipom, ua halawai ia anei oe | me kekahi piiinia e hiki ai ia'u ke kokua aku ia oe i keia wa, ma ke ano, he mau mea kaua a i elua ] hoopaa malalo o kekahi aelike, e kokua kekahi ī kekahi iloko o na minute o ka popilikia? O kA make, oia ka hopena o ua hoohiki paa la o ke koko, a o kau maii hana maikai no ko'u ola iloko o kekahi wa aneane loa a ka make e hookoEoke iho ana o'u, oia kou wa i lilo ae ai i hoopake]e no kou hoa!oha nei. A ke poina ole nei au i kau mau hana maikai a pau, a hiki i ka wa e iho mna aku ai o kekahi o kaua iloko o ka luakupapau, ka hopena loa hoi o ko ke kanaka hanu ana i na ea piha i ke kaumaha a me ka ehaeha o keia ao. ! Ua hooki koke iho la oia i keia mau olelo, ma ke kau pono ana mai o kona inau nanaina maluna o ka Haku o ke Kakela o ka Lokowai. Aole au 5 heie mai nei e hai aku ' no na lono o ka ehaeha, aka, lie jmau hoohauoli a hoolana ma[nao no ko'u mau la aoo, no ka Hele 'hoolanalana ana aku ma kekaiii wahi kaawale mai ke kolanakauhale nei aeu, me ko'u ohana j>u. Nolaila, ua ulu ae kamaaao ilQkq o'u e hele aiai e kauoha aku ia qq» e hana ia i kapa kila noaa na pouo a pau e uhi ana i ke kino o ka mea nana e aahu aua., a

e paa hoi ika hora eiwa o keia kakahiaka. a maiuua iho oaha. I k.a wa no i piu ai o ka&a ana, unuhi ae la oia malloko.aeo, ke oke ili ana e jpaa ana, i ka h^in^ 0 elima haneri <lala lalo ma ke gula noni ka huina waiwai io o flo,ooo. ( "H5 hooko ai:u flna aū i koumakemake, a e hooko aku ana nu |ka hoira ewalu ponoi o kela kakahiaka me na mēa a pau i makemake ai.'a 1 knli'ie hol me kou i hoiie mai laMahop6 iho oka p«n ana ona kukai olelo ana mawaena o laua, ua ' haalele koke aku la ke kanaka aoo nona ke EakelB, a h»li hoi koke • aku la oia no kona home, me ka hauoli o ka manao, no ka holopono ona mea a D au ana i ai, I' T ♦ Aokawano hoi ia 1 aoho fcoke iho ai o ka mea hana pale umauma kila a i lawe koke fte i na hooko v ani o kana apaoa hana, hoala koke aku la oia i kona poe paahana a pau, no ke «lu ana i keia hana nui, no lakou hoi ka huiha he 1,000.