Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 5, 29 January 1898 — Page 3

Page PDF (820.45 KB)

This text was transcribed by:  Judi Benade
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

Nuhou Hope Loa.

ILI KA MOKULUNA WAHLBERG

S@n@ D@ego Ian. 12  Ua hoea mai nei ka mokukuna Anita i keia kakahiaka mai SantoDomingo Kaleponi Lalo mai nei, ua lawe mai nei oia ia K@pena Charles hartwick Harry Drent a me Andrew Anderson o ka mokukaua Wahlberg i ili @a Lagoon Heads he 300 mile ma ka hema aku o Sana Diego, ma ka la 17 o D@kemaba aku nei.

            Ua @ oia iluna o ka pau pohaku mamuli o ka moku ana o kona heleuma, a oiai ka ino e p@hola ana, ua hiki ole i kona mau kanaka ke hoopakele iaia.

            E hoomanaoia o keia wahi mokuluna, oia no ka moku nana i lawe mai na lak@ kaua o kela kaua o Kaimana Hila i ka makahiki 1895

HE EKOLU HANERI I MAKE I KE OLAI—

            Ladana, Ian 13.  O ka mea kakau o ka nupepa Standard ma Hague, na olelo ae oia, he lono malu kai hoea mai nei e hoike ana, ua @ake i ke olai he 300 poe ma Amboyna.

LEHULEHU NA OLA I LILO I MOEPUU NA KA MAKANI INO.

            Fort Smith, Ark., Ian 12.  he aneane kanaha ola a maluna aku o hookahi miliona dala na waiwai i lukuia e kekahi makani weliweli i hoea mai i keia kulanakauhale ma ka hora 11 o ka ponei.  Ua hoomaka mua ka ino e pa ma ka ilina kupapau National cemetery, a nee mai la no ke kulanakauhale me ka hoailona ana iho i kona alahele me na poe make a me na waiwai e waiho mokaki ana.  A na kane, na wahine a me na opio e hiamoe ana me ka mahui mua ole ae ua kokoke Ioa na minute o ka poino, ua halawai lakou me ka make @ainoino i ko lakou wa i puoho ae ai.  O na poe i pakele aku, ua pau mai la lakou i ke ahi.

            He ku i ka weliweli na hana a keia makani, ua hoohiolo ia na hale oihana, na hale n@nui nani, na hotele a me na hale moe, a he lehulehu hoi o lakou i pau i ke ahi.

            He nui na poe malihini i hoea mai i keia kulanakauhale, a ua pau aku kekahi poe o lakou ika loaa malalo o na apanapana o nahale hiolo me ka maopopo ole o ko lakou mau inoa ua make.

IKEIA HE BALUNA ILUNA O KA LEWA.

            Duluth, Minn. Ian. 14  Ua ikeia aku kekahi mea @ kohoia he baluna e panee malie ana no ke komohana ma ke aumoe, a i keia wa aia maluna pono o ka Lokowai Superior, he 25 mile mai anei aku nei.

            O ka mea hoohui o ka North America Telegraph Company, ua kilo aku oia me kekahi ohe nana a @ hoike ae oia, aohe kanalua ana ke olelo ae he baluna no ia.  He konane ka mahina me ka makani e pa mai ana mai ke komohana mai, mai duluth ke @ ike ia 3 @ p@ o ka oihana ki@ a me na poe hoohui telegraph@

            E lawe ana @ wahi kukui @ku e uiuiki @ ana, makahi o 25 mile ke kiekie @ he okoa ae @o hoi kona @moimo an@ i ko na hoku o ka lewa.  Ua koho wale ia @ o ka baluna keia o Andree.

KUHI@WA IA @ MAKE

            S@na Lui, Ian 11.  O Mrs Alice Parke, he 20 ka nui o kona mau makahiki e noho ana ma Sana Lui Hikins, ua @omo oia iloko o ka hiamoe kuiipolipo ma ke hora 10 o ke kakahiaka Poakahi, a ua manao ia ua make oia.  Ua pau ka pana ana a k@ na puuwai, a puanuanu mai ia hoi kona kino.  Ua @weiho oia me ia a hiki i keia auina la, a i ka wa a kona mau hoaloha i hele mai ai no ka hoomakaukau ana e kanu iaia, ua oioni ae la oia me ke kaakaa ona o kona mau maka a nana ae Ia oia a puni ka hale. Ua hoopuiwa ia ae o a no keia mau hiohiona ano e ana e ike nei a maule aku la oia.  Me ka haka@ ole, ua hoouna ia aku la he kauka no ka lapaau @ana iaia, a iloko o na minute pokole, ua pohale se la oia.  Ma kana hoike aole ana mea i hoomaopopo mai kona wa i maule ai ma ke kakahiaka Poakahi a hiki i kona puoho ana ae.  Ua laau koa kino i kona wa i ala ae ai, aka, ua pau koke no nae.

 

KA HUA O KA MANAOIO HANA.

            Nui maoli no ka hoomanawanui a me ka manaoio hana o kahi poe o na Ahehui lala o ka Hui Aloha Aina o hoomauma@ nei ma ke lulu liilii ana no ka waihona o na Elele a ka l@hui he hoike ana mai hoi, o ke kahua ia o ke aloha oiaio i ka aina, elike me ka hana nui ihapai ia iho nei e na wahine, ke kuleana e hiki ai i kela mau kanaka ke noho i Amerika e kiai a e hana i ko kakou pono a kakou i iini nui ai, a i kulolia ai hoi iloko o na makahiki elima ihala ae new, a aole hoi o ke aloha aina wale no i ka lehelehe aka, ma ka hua o ka hana e ikeia ai he oiaio mailoko a waho.  Aole hoi elike me kekahi poe e pukalaki wale ai no ma ka olelo, aka, he palakai @ae ma ka hana.  Nolaila, ma ka aoao o ka lahui ke haawi nei makou i ka mahalo a nui i na Hui Aloha Aina lala o Keauhou, Kona a me ko Kalaoa, Hilo, Hawaii.

 

EIA HOU NO HE KOKUA ALOHA

            Ma keia Kinau iho nei i hoouna mai ai ka Hui Aloha Aina o Kalaoa, Hilo, Hawaii, he $10.00 dala i lulu ia e ko lakou ahahui no ke ola o na Elele a ka lahui e hana mai la no ka pono o ka aina, ua hoouna ia mai ia ma@ dala ma o Mrs Nawahi la, ua loaa pohe mai iaia, a ua waiho ia aku iloko o ka lima o ka puuku o ia waihona i koho ia ai oia Miss Lucy Peabody.  Maholo a nui.

 

KA PAA MARE KAHIKO LOA O KA HONUA NEI

            Aia ma ke kulanakauhale o Elkton Mikikaua kekahi paa mare i hele a kolopupu, o ka pui o na makahiki o ke kane uona ka Inoa o Jacob Hiller, he 108, a o kana wahinehoi he 106 opa mau makahiki.  I ka wa o Jacob Hiller he 10 makahiki, ua mare oia ia Mrs Hiller, a he18 hoi ona mau makahiki ia wa, ua piha ia laua na makahiki he 88 o ka noho ana iloko o ka berita Iaahia o ka mare, ua ike laua i ko laua mare dala, mare gula a ola aku la a hiki i ka hoea ana mai o ko laua mare daimana, a he 13 makahiki i kaahope aku nei, eia no lana ke ola mai nei,

            I ko lana wa i mare ae ai, oia ka wa a Napoliona e noho ana maluna o ka hanohano nui.  Ma kahi o 22 a i ole 23 ona mau makahiki i ka wa o ke kana o ka makahiki 1812 i poha ae ai.

            He 11 ka nui o ka laua mau keiki, o kalaua keiki mua e ola nei, ua piho iaia namakahiki he 85, a o ka muli loa he 58 ka nui o kona mau makahiki, he ehiku o ka laua mau keiki e ola nei i keia wa.

            He oia mau no ka ikaika o ka ike o na maka o Jacob Hiller, a he hiki no iaia ke hookomo i ka lopi iloko o ka maka oke kuikele, aka, o kana wahine ke makapo loa iho la oia.  O ke ola paha ia a ke Akua, ke hele la a kolopupu, haumakaiole a pala lauhala hooluolu i ka opu o ka honua.

 

KA LA HANAU O KA EMEPERA UILAMA

            O keia Poaha, ke la hanau o ka Emepera opio o Geremania, kekahi o na poo Aupuna kaulana o ka honua, e paa nei i kekahi mau apana aina ma na aupuni hui ia o Kina.  He kulana kona i kulike ole me koaa mau hoa poo aupuni e noho mai nei iluna o ke kalaunu, oia hoi, aia oia mawaena o ke kulana o ke kanaka ui, a ke hoike mai nei kana mau hana o keia mau la, eia no oia ke uhai aku nei mahope o ka mehou o kona kupunakane, ke Emepera Uilama I., ka mea nana i hoohui na aupuni liilii iloko o Geremania i hookahi.  E malama ana ke Kanikela Geremania ma Honolulu nei he mau anaina ike akea, mawaena o ka hora 12 a hiki i ka hora 1.  Eia na pahu hae ke hoike mai nei i ko lakou mau kahiko nani, e hooulumahiehie ana i ka la hanau oia Alii Aimoku o ka honua, ka mea hoi nana e hooponopono nei i kona lahuikanaka iloko o ke aloha puni ia, a he aupuni hoi i hooi ia aku kona kulana ikaika mamua o ka kona kupunakane a me kona makuakane i kukulu ai.

 

HE KANAWAI HOU.

            He nui a he lehulehu ua hana a ke aupuni Repubalika e hoolala Hawaii e noii mai nei i keia mau Ia, a e kekahi eia mau hana oia ka noonoo ana, i kahi e ku ai ka mahele mua o ka apana hookolokolo Kaapuni o ka Mokupuni o Maui, a oiai nohoi, eia no ke paio mau ia nei na wahi e hookolokolola ai na hihia oia mokupuni mamuli o ke akenui o kahi poe, e hoihoi ia no ma Wailuku wale no e heokolokoloia ai na hihia ano nui.  Aka, aole no nae i hooko iki ia a hiki i keia la. 

            Eia hou hoi keia hoololi kanawai

ke upu ia mai nei, a eia iloko o ka poholima o ka Lolo Kuhina kahi i milimili ia ai, a e kamoe aku ana no kona alahele noloko o ka Hale Ahaolelo, no ka noonoo ia ana, ua kupono paha oia ke lilo i Apana Hookolokolo ma kahi o ka apana hookolokolo o Lahaina.  Nui no na hana hoopahulu o kia au hon e nee nei.

 

MAIHOOWALEA I NA OLELO LAPUWALE

            Ua lilo i mea hoehaeha i ko makou mau pepeiao ka lohe ana aku i na olelo o kekahi poe keikikane nunui i hoonaauao maikai ia iloko o kekahi mau kula kiekie a me kekahi mau kula ohana no hoi e hoopukka ana ko lakou mau lehelehe i na olelo lapuwale i komo pu ole me na buke i hoonaauau ia ai lakou.  O ko ka makua akee ana i kana mau keiki a hoouna hoi ia lakou e hoonaauao ia ua lilo ia he hana maikai ma ko ka makua aoao, a ua hela ole hoi ka makua ma ia mea i wahi e loaa ai ka pono o ka noho ana o kana ohana keiki ma keia mua aku.

            Aka, o ka mea kupanaha nae, i ka wa e hoi mai ai na keiki no ka wa hoomaha, a manawa e ae paha, ua hei aku la oia i na pahele olelo a na keiki anwana owa@ ho nei, a hoomaka mai la ka paanaau o na olelo ino iloko o ka lakou au lehelehe, i oi loa aku mamua o ka poe i hoonaauao maikai ole ia, a lilo iho la ka naauao ana i hoomanawanui ai, i mea paani wale ia no, me he wahi apana pepa kiloi wale la i ke alanui.

            He lehulehu wale na wehi e ike ia nei oia poe keiki, eia kekahi puulu o lakou mawaho ae nei o Kukuluaeo, Kakaako, Alanui Ema, Liliha a me kekahi mau wahi lehulehu e ae o ke kulanakauhale nei, e hoao ana ia lakou e lilo i poe palaualelo a molowa, me ka haawi ana aku na kolakou mau makua e imi i ai, a i ola hoi no ko lakou noho ana.  Ua pono loa i na makua e hoohana i hela poe keiki p@laualelo, mahope lila lakou i poe keiki ina loa, a @ hele ana iloko o na hale a wawahi ai i ka noho maluhia ana o kekahi poe, a o ke alahele hookahi wale no ia e loaa ai ka palekana i keia poe keiki.

 

MAKE KE KUPAKAKO UKANA O KINAU

            Ma ke ku ana mai nei a ka mokuahi Kinau ma ke awakea Poalima, ua hoihoi mai la oia i ke kino kupapau o kona kupakako ukana, nona ka inoa o Mark Kennedy, i halawai hoi me kekahi poino ulia i manao ole ia o kona hopena ia o kona ola.

            Ma ka hora 9 o ke kakahiaka o ka Poalua nei, oiai na waapa o ke Kinau e hoolei ana i ka pohaku winihapa no uka o ka aina ma ka awa o Papaikou, a i ka wa i kokoke loa ai a pau ua ukala la i ka hoolele ia no uka o ka aina, oia no ka wa o Kennedy i kau aku ai maluna o kekahi o na waapa no ka hoi ana iluna o ka moku.

            Iloko o keia wa i hoohemo aku ai ka waapa ana e kau ana no waho o ke awa, aka, aole no nae lakou i mamao loa aku ua hoomaka mai la na nalu e oala@la mai a iloko o ka manawa pokole, ua poi ia iho la ka waapa, ua lele koke aku na poe a pau o luna o ka waapa no loko o ke kai, a mawaena hoi o keia poe o Kennedy kekahi.

            Ua lumilumi ia lakou e na nalu e poe alapine ana a hiki i ka wa i hiki hon ole ai iaia ke hoomau aku i ka paio ana aku me na ale o ka moana.  Ua lawe ia aku kona kino make e ke kai no uka o ka aina, malaila oia kahi i waiho ai a hiki i kona loaa ana aku, @ puka kona poo.

            O na kanaka ko-lu o ka waapa aole he poe o lakou i poino no ka mea, na pau aku no lakou i ka au i ka moku, a iluna o na waapa e ae e holo mai ana no ka hoopakele ana ia lakou.  Ua nahala liilii ka waapa, a aia kona mau iwi ke waiho la me Papaikou.

            Ma ko makou ika ina o ka poino ana o keia waapa i ka nalu a he lahui okoa aku na kolu o ka waapa, aole hoi he lahui Hawaii, ina no ua poino ke ola o kekahi o lakou.

            No keia mau poino e halawai mau nei me na mokuahi ma na @w@popilikia elike me keia ke kumu uui i ohi mau ia ai na kanaka Hawaii i mau luina no na mokuahi holo piliaina.

 

            M@ ka auwina la o ke Poakolu nei, ua ike ia aku he makai ku huina nona ka inoa o Opunui e alualu ana i kekahi kanaka nona ka inoa o Enoka i hoao ae e aihue i kekahi mau lole wawae, mai ka hele @ lole mai o kekahi Pake, ua paa koke no ka aihue mamua o kona nalowale ana aku.