Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 6, 5 February 1898 — Page 8

Page PDF (742.99 KB)

This text was transcribed by:  Kimo Auld Wyatt
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

8                                                          KE ALOHA AINA.  POAONO, FEBERUARI 5, 1898.

 

HE MOOLELO WALOHIA

NO KE

Keikialii Alabati

Ke Kaeaea o Peleane

A ME KA

Ui Madelina.

 

Ke Kukui Uwila o Ainapo

Hoohenoia no KE ALOHA AINA

 

            Ua lele iho la lakou mai luna iho o ko lakou mau lio, a wehe ae la i na noho a me na kaulawaha, no ka haawi ana i manawa no lakou e hamu iho ai i na lau nahele, i mea e hooluolu a e hooikaika ai i ko lakou ma kino no ka huakai hele o kahi la ae.

            O keia hoi ka wa a na ukali a me na kauwa lawelawe a ke Keikialii i hoakoakoa mai ai i na laalaau e muu mokaki ana ma ia wahi, no ka hoa ana ae i ahi hoopumehana no lakou no ia po, a pela hoi me ka hoomahanahana pu ana i ka lakou mau wahi mea ai.

            Oiai na ula o ke ahi e a nei, ua lohe ia aku la ke kapalulu hihiu e kuupau ana i ka holo, mamuli o ka piha i ka makau.

            A oiai, no nae lakou e nanea ana, aia hoi, ua kaalo koke ino la mamua o ko lakou mau alo, he elua mau dia, e ahai ia ana e kekahi iliokahae omokoko mahope.

            A elike me ka imo ana o ka maka pela i nalowale koke aku ai ka opio e aahu ana me ke kapakila, a iloko wale no hoi o ka manawa pokole, aia hoi, ua pili aku la oia ma ka aoao o ka iliohae e alualu nei i na dia.

            A me ka hoohakalia ole, ua omau koke aku la oia i kana pahikaua ma ka opi mahamaha o ka iliohae he lele ana iluna a haule iho, aia hoi,ua pio ka oe ahi, a ua pau hoi kona heluna, a o na kia hoi, ua paa aku la ia i ka hopu ia e kona mau lima wikani no ka hoihoi ana aku imu o kona mau hoa. 

            I kona wa i hiki aku ai ma kahi a kona mau hoa, e nonoho ana, ua ua hoopuiwa ia lakou a pau i ka ike ana mai, e paa aku ana oia me keia mau holoholona, i kupono hoi no ko lakou ai ana iho, me na io maka hou.

            Ua hooi loa ia aku hoi ko ke Keikialii hauoli, mamuli o ka loaa ana o keia ulia laki i ko lakou hoa.

            O ke keiki opio o ke kuahiwi, i kona wa i ike mai ai i keia mau mea e paa ia aku nei e ko lakou hoa, ua lilo ia he mea e hoohauoli ai i ko lakou mau puuwai pakahi.

            A elike no hoi me ka eleu i loaa ia lakou a pau, pela lakou i lae ae ai i ke kulana o ka pepehi ana i kekahi oia mau dia, a o kekahi hoi, ua hookuu aku la iaia e hele aku ana iloko o ka nahele.

            Ua hoolawa ihola lakou i ko lakou aina ahiahi me keia mau mea makamaka hou wale no, me he mea la, aia no lakou a pau iloko o ke kulanakauhale o Pelekane kahi i noho ai.  

            Aole i loaa ia lakou he pili ana no ko lakou mau maka, a hiki i ka wehena kaiao, a eia no hoi ko lakou wa i liuliu koke ae ai i ko lakou mau lio, no ka lakou huakai hele.

            A mamua ae hoi o ko lakou haalele ana iho ia wahi, ua paina mua iho la lakou i ko lakou aina kakahiaka, a oiai hoi, o keia alahele a lakou e hele aku nei, e hoohalawai mau ia mai ana lakou me na mea e hoohauoli ia ai ko lakou puuwai ma ka hahai holoholona ana.

            Oiai nae lakou e liuliu ana no ka hele ana, oia no ka wa i pane aku ai o ka opio noho kuahiwi imua o kona mau hoa, i ka i ana aku:

            O keia wahi a kakou e hele aku ai, aia a nui ke koa me ka maka’u ole, alaila hoea palekana aku kakou ma ko’u home noho kuahiwi.

            No ka mea, ma keia mau wahi aku, ua piha in a holoholona hihiu hae, a i ko lakou wa e ike mai ai ia kakou, o ko lakou wa no ia e lele kue mai ai maluna o kakou.

            Aka, e hoomanao nae, e pailaka aku ana au ia oukou ke alahele malaelae, me ka halawai ole me na pilikia he nui.

            I ka pau ana no o kana mau kamailio ana, oia no ka wa o lakou a pau i kau ae ai maluna o ko lakou mau lio, a hoonee aku la i ka lakou huakai hele noloko o ka nahele loloa e hihi mai ana mamua o ko lakou alo.

            Ua komo pono aku la hoi lakou a pau iloko o ka naele o ka waonahele, elike la paha me ka naele o Alakai, a ke Kuini Ema a me kona mau hoahele i hele ai.

            Hala hope ae la na laau hihi mahope o ko lakou mau kua, waiho mai la na kula one laula me kona mau ea wela e kololio mai ana mamua o ko lakou mau alo.

            Aka, aole nae ia he mea e hookuemi hope ia mai ai o ka lakou huakai, oiai, o lakou a pau, eia lakou malalo o ke alakai ana a kekahi keiki opio i oi aku ka wikan@ o kona mau manao, mamua o ko kekahi poe e ae.

            He ekolu la o ko lakou hele ana ma keia huakai, a he mau haneri mile hoi ka mamao mai ke kulanakauhale mai o Ladana, aia hoi, ua hoea aku la lakou ma ke kulanakauhale ana i hoonoho a ii ke kanaka @@.

            Ua apo ia mai la ke keiki opio a me kona mau ukali pu e na poe a pau oia wahi, a ua haawi ia mai hoi na hookipa hiwahiwa ana no lakou a pau.

            Ua liuliu koke ia mai la na mea ai no lakou a pau, a pela i hooko ai ke kanaka puhi ole i kana mea i hoike mua aku ai imua o ke keiki opio.

            He elua la o ko lakou noho ana ma ia uka @@ me ka hoolaha ana he mau manawa paani no lakou maloko o na ulu nahele oia wahi, me ke alualu holoholona hihiu ana.

            A ua lilo hoi keia huakai hele kuahiwi i ke Keikialii Alabati a me kona mau ukali i mea hoohauoli loa i ko lakou mau manao.

            A i ke kolo o ka la, ua hoomaka aku la lakou e nee ma ka hoomau ana aku i ka lakou huakai hele no loko o ka ululaau, me ka hoohala mau ia o ko lakou manawa ma ke alualu holoholona ana a me na hana e ae e hoohauoli ia i ko lakou hele ana.

            I ka piha ana o hookahi pule a oi o ko lakou hele ana, ua hoea aku la lakou a pau maluna o kekahi kiekiena, kahi hoi e ike pono ia aku ai ka home o ua keiki noho kuahiwi la, a ia wa no hoi oia i huli mai ai a kamailio mai la imua o kona mau hoahele, i ka i ana mai penei:  E nana i kela wahi kiekiena, o ka home ia o ko oukou wahi hoaloha nei.

            I kela wa hoi i hoohikilele ia ae ai ka manao o na mea a pu, no ka mea, ua kokoke lakou i ka pahu hopu o ka lakou huakai hele, a oia hoi ka kela a me keia i nana aku ai me na helehelena pahaohao, i ke kupanaha o ka noho ana o keia ohana iloko o keia ulunahele laau loloa.

            I ka pau ana o ko lakou nana ana, oia no ka wa i hoomau aku ai lakou no ka hele ana imua, i kahi o ko lakou wahi kamaaina e kaukolo pu nei me lakou.

            I ka wa nae a lakou e kokoke loa aku nei, oia no ka wa i ike mai ai o ka elemakule a me kahi luahine i ko lakou nei maaloalo aku ma kahi kokoke i kahi o ko lakou wahi pupupu hale e ku ana.

            Ua ulu koke ae la na manao ano e iloko o laua, oia hoi, he poe powa paha keia poe e hele mai nei, a oia hoi ka ua elemakule la i komo hou aku ai iloko no ke kii ana aku i kana ihe no ke pale ana aku i ka poino e hoea mai ana, no ka hoopakele ana i ko lakou mau ola pakahi.

            Aka, ua hoopau koke ia nae ia mau manao ooloku, mamuil o ko ke keiki opio lele ana iho mailuna iho o kona lio, a akahi no a ike pono mai na elemakule, o ka moopuna keia a me na hoahele lehulehu.

            O keia no hoi ka wa ilele iho ai o ke Keikialii Alabati mailuna iho o kona lio, a pela no hoi me kona mau ukali a me na kauwa lawelawe pu hoi; a o ka ui hoi o ke kapakila, eia no oia ma ka aoao o ka lio o ke keiki opio kahi i ku ai.

            A oia no hoi ka wa i hele mai ai o ke keiki opio, a nonoi aku la i ka oluolu o ka ui o ke kapakila, ina paha he mea oluolu iaia e hoohala iho i ka luhi a me ka inea o keia hele ana mai o keia loa, iloko o ka maluhiluhi nui.

            Ma keia wa i hoi, e hoike aku ai kou mea kakau, no na mea e pili an aka Ui Madelina, oiai no oia e noho ana me ka hoomanao mau ana no kana keiki, pehea aku nei la kana huakai hele, ua halawai paha oia me na poino he lehulehu wale.

            O keia mau manao e ulu mau nei iloko ona, ua lilo ia i mea hoopilikia i kona puuwai wahine, a na ka waimaka no hoi e hele.

            O ka hoea ana aku o kana kamalei aloha he keiki me kona mau ukali, aole oia i ike, oiai hoi oia iloko o na hooniponipo ana a ka hiamoe, me kona haupu ole ae, eia kana lei aloha he keiki ua hoea mai.

            Ua miki mua aku la na elemakule e hoala iaia mai ka hiamoe ae, me ka hoike pu aku hoi, ua hoi mai kaua keiki, me na hoaloha he lehulehu.

            A oia hoi kona wa i ala mai ai, me kona manao e puka aku iwaho e halawai pu me kana keiki, a oia no hoi ka wa ana i ike aku ai i na helehelena o kana kane e ku mai ana ma kahi kaawale aku mai kana keiki mai.

            O kona ike pono ana aku la in a helehelena o ka mea ana i aloha ai, oia kana i puili koke ae ai i kona mau lima i kona umauma, a noho iho la ilalo me ka hiki ole iaia ke ku hou ae iluna.

            O keia no hoi ka wa a kana keiki i hele pololei mai ai, ma kahi a kona makuahine e uwe nei, me kona hoomaopopo ole, nowai la kana mea e uwe nei, aka, ua hiki no nae iaia ke koho iho, e uwe ana no kona makuahine nona.

            Lele iho la oia e honi i ka ihu o kona makuahine, elike me ke ano mau o na keiki make makua, oiaio, he hana hoi, ua kuluma iloko o ka puuwai o na keiki maikai a pau, a koe na keiki ino.

            I ka wa i maha ae ai o na kikoni welawela ana a ke aloha iloko o kona umauma, oia no hoi ka wa ana i kahea aku ai i na hoahele o kana keiki, e komo mai iloko o kahi pupupu hale, kahi home noho kuahiwi hoi i loaa ia lakou.

            O keia leo kahea i poha aku la, a i komo pono aku la hoi iloko o na pepeiao o ke Keikialii Alabati, aole ia he mau leo malihini iaia, aka, me he mea la, ua kamaaina a ua ike no oia iaia.

            A oia hoi kana i hele pololei mai ai imua, me kona manao e nana pono i ka mea nona keia leo ana i lohe mai la, a oiai hoi na waimaka e kiheahea ana ma kona mau papalina me ka ehaeha nui o ka manao.

 

Wikiwiki!!  Wikiwiki!!

Keia ka wa e Kuai ai i na i@ ole Huluhulu

MA KAHI O

L.B. KERR

KA MEA HOOLAKO I NA KANAKA

Eia ke kuai nei me ka hoemi nui i ike oleia mamua.

HE LEHULEHU O NA WAIWAI HOU.

Me he mea la e haawi wale ia ana.  Mai kali hookahi minute.  E hele mai mamua o ka pau loa ana o keia mau kumukuai.  Na MIKINI HUMUHUMU  e hooliloia aku no ma na uku liilii ia no ma ka mahina.

                                    L.B. KERR.

HONOLULU – ALANUI MOIWAHINE – HONOLULU

 

HOOLAHA KAI LAWAIA.

           

            Ke papa a ke hookapu loa aku nei au i na ano kanaka a pau loa, i kuleana ole i ke kai lawaia o Kalua oia ke kai e hoomaka ana mai ka lae o Kawaihoa, a hiki i ka palena o Kuhouou Ekahi ma ka hema o ka Mokupuni O‘ahu, ua kapu loa ka lawaia ana ma na ano lawaia a pau ma ua kai la, o ka mea, a o na mea paha e kue ana i keia Hoolaha, e koi ia no e like me ka piha o ke kanawai.

                        G. KALAUOHE.

Maunalua, Jan. 25, 1898.

Jan. 29, 1m. wkly.      

 

OLELO HOOLAHA.

 

E IKE auanei na kanaka a pau keia, owau o John Mitsuhashi Iapana, e noho ana ma Pahoa, Puna.  Ke papa aku nei au i na mea hale kuai o kela a me keia ano, aole e hoaie i kuu wahine i mare ia, oia o Mrs. Piipii w.  Ina oukou e hoaie ana iaia, alaila, maluna no o oukou ko oukou poho, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia’u a me na keiki a maua, a ua mahuka aku oia me kana kane manuahi.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Owau, o Kekaula Keokio Omokaa, Kona Hema, Hawaii, ka mea i hookohu pono ia mai e Ielemia Kiekie i kahu malama aina no Omokaa i oleloia maluna.  Nolaila, ke kue loa nei au i ka hoolaha lalau a Kekuhao i hoike ae nei ma ka Helu 1 o ka nupepa KE ALOHA AINA, 1898, nona ka ka aina Omokaa.  He lalau wale no ia i kahi e no na makahiki 42, aole i ka aina nei.

            Ko’u oiaio

                        Mrs. Kekaula Keoki,

Omokaa, S. Kona, Hawaii, Jan. 17, 1898.

Jan. 17. tf.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Ma keia la 24 o Ianuari, 18989, ke hookohu a hoonoho aku nei au ia Mrs. Aukai Keoni, i hope luna no’u no ka malama ana i ke kai lawaia o Kahala, Honolulu, Oahu.  A he mana ko’u hope ke hoopii ma ke Kanawai, i ka mea a mau mea, ke komohewa a hoopahu i ke kiana pauda, (giant powder), a kue i ka pono o ke kai lawaia i hai ia maluna.

            O PUNAHOA (k), ua hopauia kona malama ana i ke kai lawaia o Kahala.  O Mrs. Aukai Keoni ka mea mana no na mea a pau e piliana no ke kai lawaia o Kahala.

                        W.C. AKANA KALAUKI,

            Luna Malama Aina o Kahala

Honolulu, Jan.24, 1898.