Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 8, 19 February 1898 — Page 7
This text was transcribed by: | Lehua Castro |
This work is dedicated to: | Leocadia "Kandi" Heleloa |
KE ALOHA AINA
HE MOOLELO WALOHIA
NO
ALANADELA
Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu KeoKeo
A I Ole
Ka Loaea Hookani Pila o Ke Kula Aumoe.
Iloko o ka minue hope loa a ka huini oi o ka @ e iho hou iho ana e inn i ke koko o ka puuwai o ka moi opie Walata ola no kona wa I lohe koloiuliu ae ai i kekahi me halulu a kaulono pono aku @ @ kona mau pepeiao I ka uuina mai o na laau me he mea la, he makani ikaika e paana iloko o ua ulu laau kanaka ole nei.
Nolaila, ua hookuu iho la oia i kana pahikana ilalo me ka @ ana ae @ o a maanei, i wahi nona e pee ai a e huna pu ai hoi i kana pio, no ka mea, ua komo mai la ka nopohopo iloko ona, malia aole keia he poe okoa aku, aka, o na koa o Walata e huli mai ana i ko lakou haku opio.
Ikela a me keia sekona aia oa halulu la me ka uuina ana o na lala laalaau ke lohe moakaka ia aku la, me he maa ala he hapaha @ wale no ka mamao o ke hookokoke loa mai nei no hoi I kana wahi e noho nei.
Me ka hakalia ole kulou koke iho la kona @ ilalo @ ka noonoo ana heaha @ e hana hou aku ai i nalo ai hoi keia mau hana puuwai eleele mai ka maka aku o na koa o Walata, ina o lakou io keia e hele mai nei no ka huli ana i ko lakou haku opio.
Aole no nae i liuliu keia kulou ana a ua Werona nei aea koke ae ia kona poo iluna me kona kino hoi i hele a haalulu, a me ka houlolohi hou ole iho, lalau koke iho la oia i kekahi apana o kona aahu a uhae ae la me ka wa-hi ana iho hoi i kahi a na mapuna wai koko e huai mai ana mai ka aoao mai o ka kakou Walata aloha.
A ia wa no hoi i haha iho ai oia i ka pana o Walata, a ike iho la e ikaika ana no, me ka hookauiua hou ole iho oia no kona wa i hapai ae ai i kan@ pio iluna a @ aku la hoi i ka lokowai koko e halana ana a huna iho la me ka @ o ka loa ana i @ @. He @ hana Akamai hoi keia ana i wahi nona e huli ele ia ai oia.
I kona ika ana, ua naiowale na meheu o kana hana puuwai eleele e hiki ai ke hooh@oi ia a h@ okolo ia mai kona meheu e kona mau enemi oia no kona wa i huli koke ae ai a holo aku la no kekahi wahi ana pohaku e ku mai ana he mau anaua wale no ke kaawale mai iaia aku.
Komo koke aku la oia iloko o ke ana me Walata e hii ana ma kona aoao hema a o kana pahikaua hoi e paa ana ma kona lima akau me na makaukau nui e lumai aku iloko o ka puuwai o kona enemi e kue mai ana iaia, a na na nahelehele a me kekahi mau laau hihi e kuuwelu pono iho ana ma ka waha o ua ana la i hoonalowalo aku ia lana mai ka ike ana aku a na maka o ke kanaka.
Akahi no hoi a maha iki ae la kona makau i kona wa i ha@pu ae ai, aohe he mea nana e ike i kana wahi e pee ne, aka, na ke au nae o ka manawa e hoike mai.
I keia manawa no hoi i lohe moakaka aku ai oia i ka halulu o na kapuai wawae e hookokoke loa mai ana, a ua lohe pu aku la hoi oia i ka leo hae o kekahi mau ilio e aoa ana me ka weliweli nui, mahope mai no hoi o na @ wawae ana @ lo@e nei i ka halulu.
He mau aekona wale no i kaa hope ae, aia hoi, ua hoopuiwa ia ae la ua Werona nei. I ka ike ana ae, aole keia he mau puulu koa maluna o na liou e holo mai ana, aka, he puulu nui o na @ e holo ana no ko lakou wahi e pakele @ a mahope hoi o lakoou e uhai mai ana he elua mau iho elele me ka mama nui.
I ka wa o ua puolu holoholena nei i hookokoke mai ai ma kahi a Werona e @ nei, oia no ka wa o kekahi @ wahine keokeo i holo mai ai me ka puahi nui no loko o ke ana, e ukaliia ana hoi e na ilio eleele.
Aole no hoi i liuliu iho, ua paa aku la ua @ nei i na ilio, a oia no ko laua wa i nahu aku aia a hiki I ka make ana o ua @ la. I ka make ana o ke @ i na ilio, oia no ko laua wa i aloalo ae ai @ o a maanei me ka hanuhanu ana ae, me he mea la, he mea ea ano e kekahi iloko o ua lua la, a iloko o ka manawa pokole, ua leha aku la na maka o ua mau ilio nei no kahi a Werona e pee ana, ma ka haawi ana ae i kekahi leo @ Ikaika Loa.
Kipaku mai la o Werona i na ilio e hele iwaho o ke ana, aka, ua nunulu wale ae la no laua me ka neeu o’e aku he hookahi iniha ma kahi a laua a kiai ana i ke @ o ke @ make.
I keia wa o ua Werona nei ike ai, aole he hoolohe ia mai o kona leo kpuaku e na ilio, oia no kona wa i hapai ae ai i kana pahikaua me ka manao ana e uhau mai i ka maka o ka pahi maluna o ke kino o na ilio, aka, ia wa koke no nae, ua haka @ aku la na maka o ua mau ilio ne me ka inaina nui maluna o Werona, me ka anehe ana aku hoi e lele aku e nanahu ia Werona i na oia e hoao mai ana e hoopilikia ia laua.
A i keia wa hoi i komo mai ai ka hopohopo iloko o Werona no na ilio a waiho malie aku la ia laua, @ laua e hoike mai ana i ko laua mau n iho i hele a leio, aole no nae na iho i hooki ae i ko laua aoa ana me ka weliweli nui, me he mea la e hoike aku ana laua i ko laua haku i ko laua wahi e kiai ana i ka laua waiwai.
No kekahi mau minute keia hoomau ana o na ilio i ke aoa ana me ko laua mau leo e hoopaiakuli ana ia loko o ke ana, aia hoi, ua hoopuanuanu ia mai la na aa koko o ua Werona nei, a naka haalulu ae la hoi kona kino i kona wa i lohe koliuliu aku ai i kekahi mau kapuai lio o pohapoha mai ana.
Hala hope ae la he mau minute, aia hoi, ua @ nei ke hookokoke loa mai la i kahi a na ilio e aoa nei, a i keia wa hoi, ua haukeke ae la kawaha o ua Werona nei. mamuli o kona haupu ana ae i na haawina popilikia e kau mai ana @ ona ke loaa pono mai oia me kana mau hana puuwai e’eele i hana aku ai maluna o Walata.
He mau minute hou i hala ae, ua hoea mai la ua lio nei me kona hololio maluna o kona hokua ma ka waha o ua ana nei, a na ilio e hae ana, a mawaena aku o na mauu e kuuwelu ana maluna o ka waha i ike aku ai o Werona, aole he kane keia hololio, aka, he wahine aoo no ia nona paha na makahiki he 50 a oi o ke ola ana maluna o keia ili honua.
KA LA AHAOLELO O KA REPUBALIKA
O ka hora 12 o keia awakea i wehe ia ai ka Ahaolelo o ka Repubalika Hawaii malalo o na hooponopono ana a ka Hope Peresidena Henry E. Kupa. Ua wehe ia na hana maloko o ka rumi kalaunu mua iho nei, a malaila na hoa a pau o na hale a elua i akoakoa ai, no ka hoolohe ana i na hana no keia Kau hou o lakou. Ua waiho mua ae ka Aha Kuhina he 25 mau hila kanawai. A eia lakou ke moe loki mai nei no ka makaukau no ka hoala ia aku o ko lakou hiamoe.
Ua ike iho no hoi makou, he @ opiuma kekahi e lawe pu ia ae ana no ka noonooia imua o ka Hale i kei Kau, kekahi hoi o na bila kanawai a lakou nei i eleele ioa ai i ke au o ke aupuni Alii o Hawaii, aka, i keiu mau la nae hoi, ke lawe ia mai nei nae, no ka pono o ka waihona o ka lehulehu. O keia na bila kanawai i kahuli ai ke aupuni Moi, wahi a lakou nei, oia hoi ka opiuma a @ ka lotere, a i keia wa hoi, ke ike nei kakou, ke makemake nei lakou e hoopee mai i ka laikini opiuma, i wahi e nui ai ke @, a pela no e komo @ mai ai na bila kanawai hemolele a lakou i makemake ai, a i kue ikaika loa ai hoi i na la @, o oia no hoi ka makou i ike a i hoomaopopo ai, ua oi aku ka naau, ao o na @, o ka Ahaolelo o ka 1892 i ko na hoa pahonohono o na Ahaolelo o ke aupuni Kuikawa a Repubalika hoi i keia wa, ka poe nana i hooholo me ko lakou mau manao kalaiaina ponoi, o ke alahele wale no e nui a e mahuahua ai ke dala, oia ka ae ana aku i keia mau bila kanawai, a pela iho la i nini ai na pekekeu o ka moe, a hookahuli ia ai ke aupuni Alii o Hawaii, a eia nae ke nelu hou aku nei i ka, luai a lakou i hoowahawaha ai. Nui ka ike a me ka naauao Aka, aole nae e hiki @ nalowale na hana imi epa main a hoomakaulii ana a na kiai o ka lehuelehu, a o ko makou alahele maui no hoi ia i na wa a pau, ma kahi o na @ hoopuukahua a lakou nei e lawelawe ai, malaiha i makou e kini makaala ai, a me kahi hoi o ko kakou pono, mala ia mau makou e kaulona aku ai i na kue ana a pau e hiki ai e aio ia ae, na hana lalau a ke aupuni e lawelawe aku ai.
HE HOALOHALOHA.
Ia Mrs. Hattie Kamakahiki
Paumaku wale.
Oia, ua lalau aloha ole main a lima o ka make i ka hanu ola o ka’u kane I aloha nui @ Rev. S.K. Kamakahiki ma kahora 9 p.m. o ka Poalua nei Ian. 25, ma ka home noho o na Kahunapule Hawaii i loaa i ka ma’i lepera. A ka Papa Hawaii i hoomakaukau ai ma Kalaupana nei.
Oiai oia e ola ana, he makua oluolu a waipahe oia iloko o na hana pili uhane a pau o keia Ekalesia, a he lala mau hoi oia no ka Aha Ekalesia, a i kulike ai me ka olelo Ho hoolo i aponoia a ua Aha ala, ma ko lakou halawai i malamaia ma ka hora 5 o ke ahiahi nei, maloko o ka Iuakini o Kanaana Hou, oia hoi.
E Hooholoia. Ke komo pu aku nei makou me oe, e ka wahine i hooneleia i ke kane ole a me na keiki hoi i hoopiliaia nui ia e ka hooneleia i ke kane ole a me na keiki hoi i hoopili@ia nui ia e ka hune a me ka nele i ka makua ole a me ka ohana a pau. E auamo pu me oukou, ina luuluu a me na kau maha no ka hoomanao walohia ana aku @ ka mea I hala. - a
E Hooholo hou ia. Ke pule nui nei makou i ko ke Akua lokomaikai. E hoomama mai I ko kakou mau luuluu, iloko o kou Mana lua ole, no ka mea, aole o kakou kauhale paa maanei. - a
E hooholo hou ia. E hoounaia i hookahi Kope o keia Olelo Hoalohaloha i ka wahine a me ka ohana a i hookahi Kope pakahi i na nupepa. Kuokoa, Ka Makaainana a me ke Aloha Aina.
O makou no me ka haahaa.
Komite,
Jno. A. Kamanu
J.H.K. Imihia
J. K. Kainuwai.
Kaluapapa, Molokai, Ianuari 28, 1898
NO KE OLA O NA ELELE.
Ma keia ku ana mai la a ke Kinau i loaa mai nei i ka Peresidena Nui Mrs. Kuaihelani Campbell o ka Hui Aloha Aina o na wahine, he umi dala, $1000) he kokua aloha n aka Hui Aloha Aina o na wahine o Waipio, Hamakua, Hawaii, mai ko laila Peresidena mai Mrs. K. Kaaeamoku no ke ola o na Elele a ka lahui, Mahalo a nui.
HE OIA MAU NO KA AIHUE
Mawaena o ka hora 8 a me 9 o ka po Poaono nei, ua komo aihue ia kahi noho o A. Fernandez, kekahi o ua Pukiki kuai ma kahi o Painapa, @ a ka puka an @ ke komo ia ana a lilo he $6 me kekahi mau waiwai makamae e ae.
Ma ka po Po@lima aku nei, ua komo aihue ia ae ka halekuai huaai Camrinos e ku nei @ ke kihi o na alanui Alakea me Moi, a @ lo @ la he $8.75 me eha pahu ciga, a eia ke huli ia nei ke @ e na owau o ke aupuni.
HOOPOINO IA E KA UWILA
Ma ka@ i o ka wapaao Poaono @ ua kipa @ ke kula nakauhale o Honolulu nei kekahi ino ikaika o ka ua a me @ makani, a i ukali ia hoi e @ o manamana o ka @ e hoomalamalama ana i na paia lani me ka hekili e ne’i nakolokolo ana iluna o ka lewa.
I ka hora 4:30 o ia wanaao uahoopuiwa @ ae la ke kulanakauhale mamu@ o ke kaniana wai o ke oeoe hoa@lona pauahi e hoike mai ana, aia he @ nui maloko o ke kulanakauhale, ua holo @ kekahi poe o lakou @ telepona no ka ninau ana i e @ no kahi o ke ahi e a ana, aka, aole nae he wahi mea i hoike ia mai, no ka mea, aole ia @ hale @ aku i pau iho la i ke ahi, aka, @ telephonea no @.
Ua hoe@ ko, e ae na kaa kinaiahi malaila a @ o iho la i ke ahi, aole he maopopo o ke kumu o ke ahi i @ mai a, aka ua @ wale ia no nae, ua @ ka u wea u wila o ke telepona me ka @ wea o ka lewa, a @ i a ia ai ka @ hoohui telepona.
E @ ia ana ke kulanakauhale nei me ke telepona ole @ kekahi @ e a na limahana o ka @ hana nei i ke ao a me ka po, @ o ko lakou ake @, e @ koke he telepona hou i ke @ unale nei.
Ma ia wanaao hookahi no malalo o Moana, a ua loaa aku he elua @ waiu a me hookahi @ kane ua make i ka @, wahi a kekahi kapaka Hawaii i ike pono ia mau holoholona i make, o ka i’o o kekahi holoholona @ maoli no elike me mea ia @ ia i ke ahi.
Nuhou Kuloko.
E hoomanao i kena Poakahi ae nei e malamaia ai o kekuai hoopau o na lihilihi a me na Lipine ma ka Heiau o na Paikini.
O ka Poalua ae nei ka la hananu o Keoki Wakinekona, ka Peresidena mua loa o Amerika, e haawiia ana he aha hoiahoia maluna o ka mokuakaua Balatimoa.
Ma ke kakahiaka o ka la Sabat nei i hopu ia ai e Jackson, he Pake maloko o ka haleaina e hoao ana e kuai i kekahi pepa paka-pio i kekahi Pake okoa aku.
Ua hoopanee ia aku la ka halawai a na poe e hoolala nei i hui ka a uwila hou no Honolulu nei a hiki i ka wa e pau ae ai o keia mau ino e hoopouluhi ma@ nei.
Ma ka halawai ana a ka papa hooko o ka hui mokuahi o Poka @, ma ke kakahiaka Poalima o kela pule aku nei, ua hooholo iho la lakou e kapili hou i mokuahi no ia hui i like hoi ke ano me ka mokuahi Noeau maluna aku ana o ka mokuahi Pekina e ili aku ai ke kauoha.
Maluna mai nei o ka mokuahi Alameda i huli hoi mai ai o W.H. Paine, ka Luna Nui o ka hui kaa hapaumi, ua hoike ae oia e hooliloia aku ana na kaa napaumi n aka uila e huki ma keia mua aku, a e hoopau ia ana hoi ka huki ana a na lio, ke ae mai ke aupuni e kokua pu mai.
E pani ia mai ana ko ka mokuahi Auseteralia wahi e ka mokuahi Zealandia, sole hoi oia e hoea mai ana i keia awa no kekahi anawa loihi, mamuli o ka hoololi ia ana ae nei o kona alahele e holo ai no Kolanadaika no ka halihali ana i ka ohua a me na ukana no ia wahi mai Kapalakiko mai.
Ma ka hora 7:30 o ka po Poalua nei i hala aku ai o ka mokuahi Kulanakauhale o Pekina no Kapalakiko a e kemo aku ana no @ oia ia awe me kona mau kia e lulu ana i na hae no ka hoike ana aku ia laila o ka piha ana iho la ia o kana mau @ i ka 100; mahope hoi o kona holoholo aua mawaena o laila a me Kina no 24 makahiki.
Ma ka po o ka ia 5 iho nei o keia mahina, ua pau iho la i ke ahi ka halekuai o Chin Fat Kee, e ku nei ma Waimea, Kauai. I ka wa i ike ia ai o ke ahi, ua pau aku na ukana i ka lawe ia iwaho,a mahopeo ka pio ana, ua hoihoi hou ia mai la na ukana iloko o ka hale. Iloko o ka wa a na poe a pau i pauhia ai i ka hiamoe, ua puka hou ae la ke ahi a hamu ae ia i ua waiwai a pau.
Ma keia awakea Poakahi i hoea mai ai ka mokuahi Lehua me ke kolo ana i ka mokupea poino Arago, ua poomoku na kia mua elua me ka pakele ana o ke kia hope, ua halawai, keia moku me ka poino mamuli o ka hookui ia ana e ka uwila ma ka wanaao Poano nei ma ka moana, a mai anei aku nei no oia e holo ana no Kapalakiko me ka piha kopaa:
HOOLAHA HOOKAPU KAI LAWAIA.
Ke papa koa ia aku nein a ano lahui kanaka a @ @ e hele waie maluna o ke kai’lawaia o Honuku, Mokauea, Kalihi-kai, ua kapu iao, koo wale no na kanaka o ka aina, oia na poe e noho ana malalo o ka haku aina. A ma keia hoolaha ua hoomalu loa ia ka Hee. O ka mea a mau mea e kue ana i keia hoolaha, he mana i ko’u @ oia o Antone Bright ke hopu o hoopii ma ke kanawai, i ka mea e kue mai ana i ka @ o ka aina.
W.Ol Akana Kalauki
Luna malama aina o Mokauea
Honolulu, Feb. 11, 98 2 yk. diy.