Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 10, 5 March 1898 — Page 5

Page PDF (818.70 KB)

This text was transcribed by:  Carol Irei
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 5, 1897

 

HE HANA KARAIMA MAOPOPO

Kue o Senate Petiguru i ka Hoohui Aipa – O ka iawe ana ia Hawaii o ka Panina ia o ka Hana Ohumu @ipi nui – Aole he Kuleana o keia aupuni e lawe ni ia mau Mokupuni me ka ae ole  o na kanaka Hawaii – Ka Hookahuli ia ana o ka Nohoalii – O ka Haule @na o Liliuokalani Mamuli no ia o kekuhi Mana Malu i Kokua ia e ke Kuhina o Amerika Huipula.

 

Mai ko Nupepa Call mui

Wasineton@, Feb. 14.  He ela Lora o ke Senate i Loolilo ia iloko o ka Aha Hooko no ka noonoo ana i ke Kuikahi o Hawaii.  O ke pookela nae o ka haiolele oia no ka Senate Petiguru, o ka ekolu hoi keia o kana mau haiolelo i hookomo ai maluua o keia ku mumanao.

 

Ua hoolilo o Senate Petiguru iaia iho i keia ia i ka hap@nui ma ka hooponopono ana ia Persidena Dole, e hoike ana i ke ano o ka hookahuliia ana o ke aupuni o Liliuokalani a me ka hoonee ana mai i kaua mau ike ma ke komo pu ana a keia aupuni ma ka hoohaunaele ana.  Ua hoike ae oia me ke oolea, o ka Laulehia ana o ke aupuni o ka Moiwahine, mamuli no ia o kekahi ohumu kipi i hana ia ma ka aoao o ke Kuhiua Kivini, ka luna aupuni o Amerika Huipuia, a me kekahi poe kakaikahi o Honolulu, a mawaena o lakou, o Persidena Dole kekahi, a i kokua ia hoi e na koa Marina o kekahi mokukana o Amerika Huipuia.

 

Ua wehewehe aku oia, ia wa, aole he puali i lako me na mea kaua maluna o na mokupuni e kue ana i ke aupuni o ka Moiwahine koe wale no na koa o Amerika Huipuia, “a,” wahi a ua Senate ia, “ina oia mau mokupuni he waiwai e like me na moeuhaue ana a na poe puui waiwai, a o na loaa i makemakeia, ua like no ia me ko Louisiana, aole e hiki ia kakou ke lawe mai i ka inoa o ke aupuni i kukulu ia e kakou me ka ae ole aku i ka ninau o ka hoohuiaina e koho ia e na kanaka Hawaii.”

 

“O ka hana ana me nei,” i hoomau mai ai oia me ka ikaika, “he hana karaima ia mawaena o na lahui, a e hookau like ana hoi ia kakou ma ka iliwai like me Beritania Nui ma ka hoonoho ana i na lahuikanaka nawaliwali o ka honua malalo oan, he haalele loa ana aku i oi i ke kulana o ke kumuhana o ko kakou aupuni mai kona moolelo kahiko mai.  O ke aupuni i hoopuka ae, e like me keia aupuni maloko o koua mau kanawai, oia keia, o na aupuni a pau i loaa mai kona mana pololei mai ka ae aua no ia a na poe e hoomalu ana iaia, aole e hiki ia kakou ke lawe i kekahi aupuni hoaloha, a kukulu ae i aupuni okoa ma kona wahi, alaila, kapa a @@ i ka inoa oia aina, me ka loa i mua ole mai o ka ae mai oa kanaka mai oia aina.”

 

Ua heluhelu ae o Petiguru he leta na Hon. J. O. Carter mai he hoa kuka malu o ka Moiwahine Liliuokalani, e hoike ana i kaua mau mea i ikemaka ai no ka hookahuli aupuni.  Ua olelo hou ae hoi o Petiguru me ka ikaika, o ke alahele o ke kanawai auhau waiwai a Makinile e noonoo nei oia ke kumu pololei o ka hoohaunaele a hookahuli ia ai ke aupuni o ka Moiwahine, ma ka paipai ana e auhau ia he elua pa keneta o ka paona o na kopaa o loko oia mau mokupuni e like me ka olelo a ke kanawai.  Ua lawe mai oia i na olelo o ka Kuhina Kivini leta e olelo ana, o ka auhau ia ana o na kopaa, he hoopoino ana aku ia i ka oihana kopaa oia mau mokupuni, koe wale no ke hoohui ia aku lakou me Amerika Huipuia, a kahea aku i na mana e ae e kokua mai a hoopau ae i ko lakou aumeume ana.

 

Ua hokaka ae o Petiguru i ke ano o ka lahuikanaka o Hawaii i keia wa.  Wahi ana, he elua hapakolu o na kanaka olaila he poe kane o na lahui e ae a pau me ke komo pu o na Amerika a me na lahui ilikeokeo e ae, ua like wale no.  He hoike ana mai ia, wahi hou ana aole he nui o na ilikeokeo e hele nei i Hawaii no  ka imi ana i home, a pela no nia na aina mahana e ae.  O na kanaka o keia aupuni, wahi ana e aahu ana ia i ua lole huluhulu he hapa o ka makahiki a ne kekahi mau mahina e iniki ana ke anu iloko o kona koko.

 

I ka houluulu ana ae, ua olelo ae o Petiguru, o na poe kue i ka hoohuiaina, ua loaa ia lakou he eha kumu i kukulu ia no ke kue ana aku.  Ua loaa ia lakou, wahi ana, o ka mua, o ke alahele kokoke e hoea aku ai i Asia ma ke kipa ana ae i na mokupuui o Aleutian he 1,000 mile ka pokole mai mamua o ke kipa ana ae ma Honolulu; elua, aole he mokukauai e hooili lauahu ana ma na mokupuni o Hawaii i hiki ke hoea aku i Amerika Huipuia iloko o ke kulana makaukau no ka hakaka ana, a ma ia ano o ka lawe ana mai ia mau mokupuni, he nawaliwali ke loaa mai ana aole hoi he ikaika, ma kekahi ano ae, e kiai ia ana ia mau mokupuni; o ka ekolu, o ka oihana kalepa oia mau mokupuni, i olelo ia ai oia ke kumu nui o ka hoohuiaina, aole i loaa aku ka waiwai o kekahi mau apana aina o Amerika Huipuia; ka eha, o kekahi o na mokupuni o Aleutian, na loaa he keehina paa oi aku, a he alahele pokole hoi no ka uwea moana a hiki i Asia mamua o ke alahele ma Honolulu ae.

 

Ma ka pau ana o na la ekolu o ka haiolelo ana a Senate Petiguru ua haawi ia mai la na hoomaikai ia ana he nui maluna ona e na Senate he lehulehu wale, i haipu ia me na poe o kela aoao, mamuli o ka pololei o kana kumu manao a me ka naauao o kana kamailio ana no ke kue i ke kuikahi hoohuiaina.

 

Ua kamailio mai o Teller i kekahi mau olelo nana i hoohuli hou aku i ko Petiguru hoolohe ana, no ka oiaio, aole wale no o ka Kuhina o Amerika Huipuia, ka luna aupuni hookahi o na aina e i ike aku i ke aupuni o Dole.  Ua pane mai o Petiguru, he oiaio ia mea, aka, o ka ike ana mai o na aupuni e ae, aole ia i hoea mai a hiki i kekahi la ae o ka Moiwahine i haalele ai i ka nohoalii, a oiai, o ko Kuhina Kiyini ike mamua aku ia oia manawa.

 

Mahope mai ona o Senate Proctor o Verrmont, e kokua ana oia i ka hoohuiaina, ua hopohopo hoi o lilo keia mau mokupuni ia Enelani, no ka mea, ua lilo ia Enelani kekahi mau papu kaua ikaika loa o na ka pakai o ka moana Atelanika, e hoomaka ana mai ia Halifax mai me ka bookomo pu mai ia Inia Komobana a me Beremuda.  Ua kamailio pu ae hoi oia no ka papu ikaika o Enelani ma Esquimalt, a olelo ae la, ina e lilo ana ia Enelani ka hoomalu ana ia Hawaii, he mea hiki ole hoi mahope o ko kakou hokuu ana aku i keia wa maikai e maalo ae, ke lohe aku i ke kanikapalili o kon a pahu no aneane e puu holookoa o Amerika Huipuia, a ua hiki hoi iaia ke lele kaua mai kona mau panalaau mai i na wahi a pau.

 

O MOLOKAI KA HIKIMUA

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Mokolii i ke kakahiaka la Sabati nei, i loaa mai ai i ka Puuku o na Elele, Miss Lucy K. Peabody, mai a Henry H. Ewaliko mai, ke Kakanolelo o ka Hui Aloha Aina o Ualapne, Molokai, he $5.00. no ko lakou lulu kokua no na Elele, a ei hou aku no a hoea mai ma ka Mokolii o ka Poaono ae nei, no ka hoopau loa ana i ko lakou haawina, no ka mokupuni holeokoa o Molokai.  A ke ahi la i na keiki o ka mokupuni kui laau a Hina.  I nui ke aho, pai-a ke oolea a paa iloko o @n puuwai, i hiki ole ai i ka mu a me ka popo, ke komo iho a hookahua iho.  Mahalo nui.

 

Ma ka hookuku kinipopo i malamala mawaena o Kamehameha a me Punahou nia ka a nina la Poaono nei mawaho o Makiki, ua lilo ka lanakila i ka inoa hope, mamuli o ka loaa ana iaia he 20 puni, a o kona hoa he 10 wale no puni.

 

AKAHI NO A HANA O AMERIKA

He mau makahiki ae nei elima ko kakou nonoi ana ia Amerika, e nana mai i ko kakou mau pono ko ka lahui Hawaii, a mai ia ma nawa mai, a hiki i keia wa a ka lahui Hawaii i hoouna aku nei i na Elele, akahi no a kaakaa na maka o Amerika, aohe ka i panaho o Hawaii i ka imi ana i ola nona a no kana mau pua ma keia hope aku.

 

O ka hoea kino maoli ana aku nei o na Elele Hawaii, i hoomana piha ia e kakou, akahi no a huli mai na maka o Amerika a nana pono, eia kakou ke oni aku nei me ka ikaika, e hiki ole ai ke ku hoolohaloha elike me ko na makahiki i hala.  Ala mai nei ko kakou mau hoaloha i kokua mahope o ko kakou mau pono, a hoone koke i ka hana i loko o ka Aha Senate, a me ia ikaika hana no, aia ke noii ia la e Pettigrew, ke kahua o ka hana hewa i lawelawe ia i konohi.

 

A oiai hoi, ei aku nei ilalla ka Moiwahine, ka mea nona ke kuleana i ka nohoalii, a ke koi la no hoi Oia i kona pono, a aia pu no hoi ilaila na Elele, ma ka aoao o ka lahui Hawaii, e koi ana i ko lakou pono, no ka hoihoi hou ia mai elike me ka lakou i makemake ai.  Nolaila, e ka lahui, akahi no a hana o Amerika, a e ike koke aku ana no kakou i ka hopena hauoli a kakou i makemake ai.  A ke hana ole lakou pela, alaila, o lakou no ke hilahila ana, aole o Hawaii Uuku.  E hoolana mau i ka manao a mai hoi hope.

 

NANIKEALOHA O KE AKUA

I puana ae ia makou i keia mau mamala olelo, mamuli o ko kakou haawi ana aku i ka kakou mau leo pule, ma na kapuai o ka nohoalii o ka Mea Hoano Loa, ka mea hoi i loaa ole iloko o ko kakou mau puuwai, i ka wa e huli ana o ka aina iluna.  He hoopalaka loa kakou, a kiola aku i ko kakou noonoo ana i ka Mea Nana kakou i hana ma kuono.  Aka, aia ko Kona mana ahonui ke hoo manawanui mai la, me ke kali malie ana, aia no he wa e hoea mai ana, a e pepelu ana ko kakou mau kuli me ka hoomanao Iaahia ana aku i kona nani kamahao, maluna o na mea a pau.

 

I keia wa, eia ke aloha o ke Akua i ka lahui nawaiiwali o Hawaii ke hoike mai nei i kana hana maluna o ka naau o ka poe hoopono iloko o ka lahui o Amerika a aia hoi iloko o ka papahele o ka Ahaolelo Senate a me Lunamakaainana o Amerika Huipuia, kahi hoi i hookaawale ia ai no ke kaana a wae ana i ka mea oiaio, o hiki ai ke hoapono ia na koi kumu a ka lahui Hawaii e noi mau nei ia Amerika i na wa a pau.

 

A oiai hoi, ke hoike mau aku nei no makou i na wa a pau i ka mea oiaio, akahi no a nana pono iho o Amerika i ka hewa ana i nana ai, a ke hoike mau mai nei na lono na noii nowela ia ke kumu o ko kakou hookahuli ia ana a nolaila, e manaolana mau e ka lahui aloha o Hawaii, aia ka nani o Iehoxa, ke kikeke la iloko o ka puuwai o na hoa oloko o ka Aha Senate, mai ka poe kue a ka poe kakoo i ko kakou pono, a pela kakou e ike ai, ua maliu ia mai ka kakou mau leo haipule e ka nohoalii o ka Mea Mana Loa, a oia no hoi ka makou e papahi mau aku nei maluna o ka lahui holookoa i na kahoahoa ana no ka hoomau loa ana aku i ko kakou kulana kupaa a hiki i ka hopena.

 

KE OLA KINO O NA ELELE

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Zealandia, i ke ahiahi noenoe poeleele o ka Poaha nei, ua loaa mai la ia makou na hoike no ke kulana o ke ola o na Elele, e hai mai ana, o ka nawaliwali o Peresidena Kaulia, ua maha a ola loa i keia wa, a eia lakou a pau ke noho pu la i ka Ebbitt House, me ka piha o lakou a pau i ka hauoli.  Aia lakou ke noho paa la ma kahi o ka hana i na la a pau, a ua lilo hoi lakou a pau i poe hoaloha maikai no na hoa o loko o ka Aha Senate.  Wela ka hao i na Elele a ka Lahui.

 

KA LULU DALA NUI

Ma ka halawai ana o ka Ahahui Aloha Aina o ua Wahine ma kahi noho o ko lakou Peresidena na waiho ia mai ka huina dala a na Komite o ka Apana o Honolulu nei, he $353.40; Bana Lahui, $100.00; Hui aloha Aina o na Kane, $157.00; Waianae, $22.10; Koolauloa, $25.00; Dala mua iloko o ka lima o ka Puuku $70.50; Huina a pau loa, $728.00.  Wela ka hao la i na Kaikuahine o ke aloha.  Hoopiha ia a piha ke tausani e aakeke mai ana.  Nani ka lokahi o ka manao.  Oia ho paha ka pono.

 

NA TIKIKI O KA AHAMELE

E loaa no ma ka halekuai Kalahiki, e niuau ia D. M. Kupihea, a i ole i koua mau hope pau.  E wiki o pau e @uane, nele oe e ku@ iwi a me kuu io @@ ke kupuna hookahi mai.  E ike ia kaua hoaloha, owall okoa no nei mailuna a lalo e ua ike a-ha-o-e E pawaiau – e kipa kuau-a.

                                    SAMUEL K. KAMAKAIA