Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 11, 12 March 1898 — Page 2

Page PDF (767.45 KB)

This text was transcribed by:  Dawn Oshima
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

POAONO, MARAKI 12, 1898.

 

Hookumaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa ua ka Lahui Hawaii

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA

 

HONOLULU MAR 12 1898

EIA MAI KA OIAIO.

 

            Mamuli o ko makou ike ana ma ke poo o kekahi leta a ka Elele o Maui i hoouna mai nei ia R. W. Wilikoki, maloko o na nupepa Kamakaainana a me Ka Loea Kalaiaina, a i laulaha koke ae hoi mahope iho o kona puka ana mai, ua ulu mai na manao hoohuoi iloko o kekahi poe, ina paha he oiaio ia mau olelo a ia Elele o ka lahui. Aka, mamuli o ko makou imi pono ana, i ke kahua oiaio i ku ai oia mau olelo ua ike ia, mamuli o ka leta hamama a ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina o na wahine e puka aku nei ma kekahi kolamu o ka kakou pepa o keia la, e ike iho ai ka lehulehu o ka lahui, i na mea a pau i hana ia ai no na mau dala ala, a me ke kuleana hoi o kona kahua i kuhalahala ai no ia mau wahi dala a ka lahui ilihune i lulu ai no ke ola o na Elele.

            E pono no paha makou e hoikeike ae i ke akea, oia hoi, he Elele o John Rikikini na ko Nawaieha me Lahaina poe i koho, aole hoi na ka mokupuni holookoa o Maui, a ua hele mai oia me ka lawa pono ole o kona ola no ka hele ana ma kahi o ke kahua o ka hana. Aka, mamuli no o kona hele kino ana iwaena o ka poe kuonoono o na Aloha Aina o Honolulu nei, ua hele aku la oia e noi i ko lakou oluolu, e kokua mai iaia, no ka hele ana e kinai i ke kuikahi hoohuiaina, a e hoo kuikahi pu hoi me ka hana a na Elele elua wale no a ka lahui i makemake ai e hoouna.

            Nolaila, ua apono mai la lakou i kana noi, a haawi mai la kekahi he $200.00, he $100.00 ka kekahi he $50 ka kekahi, a pela aku, a i ka hoohui ia ana ae o kana mau mea i loaa, ua palua a pakolu mamua o na Elele a ka lahui i hoouna ai, oiai, ua ikemaka lakou i ko laua nele, a o lakou no na hoike no na mea i loaa ia laua a pehea hoi o Keoni Rikikini e kuhalahala mai nei no na dala a na makuahine o ka lahui, ma o ka paina luau la i haawi ia, oiai no hoi oia e noho ana iluna o ke ulakolako mai ka aina nei aku, a i loaa hoi ia makou na hooia kupono, e hiki ai ke hoike ae, he alunu maoli ia hana, A oiai no hoi, ua hoike maoli aku no oia imua o kona mau hoa Elele, penei: “Ua hiki ia’u ke noho no Amerika nei, a pau na mahina eono, mamuli o ko’u lawa pono me ke dala.” A ina hoi ha ua lawa pono oia, heaha hoi ke kumu o keia kuhalahala ihope nei? No ke ake no paha e mahele like me na mea ilihune a ka lahui i hoouna ai.

            No na mea e pili ana i ke dala i hoouna ia ai, e nana aku maloko o ka leta hamama a ka Peresidena o na wahine, a e ike ia no, ua haawi ia ke kauoha no lakou a pau, ina nae hoi ua pilikia ua makamaka la, o ka mea nae a makou e ike pono nei, mamuli o ko makou huli ana, aole oia he mea pilikia, elike la me na Elele elua a ka lahui.

            No William Auld (Uilama Olo) hoi aole ka lahui i lohe i kona hoi, aole ka lahui i lohe i kona leo hoohalahala no keia mau dala a oiai no hoi, ua hele no oia malalo o kona mau lilo ponoi, aole no i loke ia kona leo no na mea pili i ke dala, a aia no oia ke hana la i ka mea a kona naau i koho ai no ka pono o kona aina a me kona lahui aloha, a nona hoi makou e haawi aku nei i ka mahalo piha. A oiai no hoi, na ka Hui Kalaiaina oia i wae, a me ka Peresidena pu oia Ahahui, a heaha la ka lakou mau kokua nona, o lakou kai ike ia mea.

            Ua olelo hou iho no hoi na leta la a ka mea kakau, penei: “No’u iho, ke paa nei au he hookohu i kakauinoa ia e na Peresidena a me na Hope, a me na Kakauolelo o na Ahahui like ole ekolu, a ua hana pu me na hoa Elele e aku, ma ke ano he Elele na ka lahui,” a pela aku, a me kekahi e olelo ana: “Aole na’u i huli aku ia hookohu, aka, na ka hookohu no i kii ae ia’u.”

            Ma keia mau wahi, ua hoike maoli ia mai ka mea oiaio, oia hoi, na Keoni Rikikini i huli hele aku i ka Peresidena o na wahine, mamuli o kona ike, o ka hookohu palaualelo mai o Maui, aole ia he hookohu mana nona e hele ai i Amerika nolaila, ua hoea kino maoli aku o Keoni Kikikini ma kahi noho o ka Peresidena o na wahine, Kuaihelani Campbell, ma Alanui Ema, a pane aku la iaia penei: “Huhu ka na wahine o loko o kou Ahahui no’u, a oia hoi ka ua Peresidena wahine la i pane mai ai, “heaha ko makou kuleana nou, oiai, na ka mokupuni no oe o Maui i koho mai la i Elele, a no lakou no ka mana e hana maluna ou ma na ano a pau.”

            Ina hoi ha pela, e hana mai oe i hookohu nou, ma o kou kakauinoa ana iho, a me kekahi mau Luna Nui e ae mawaho o kou Ahahui, ina paha elua, a e haalele ana au i ko’u hookohu mai ka mokupuni mai o Maui, a o ka oukou hookohu, oia ka’u e lawe ai. A mamuli hoi o ka manao maikai o ka Peresidena o na Wahine, e hoolokahi i ka hana a ka lahui, ua ae oia i keia mau olelo, no ka pono o ka mea nana i noi aku.

            Mahope iho o ka haalele ana aku o ka mea noi i hookohu nona ua huli wahine ae la ka Peresidena o na Wahine ia James K. Kaulia, i ukali ia hoi e kona Hope Peresidena, a no ka loaa ole, ua hoea kino aku la laua ma kahi o Mrs. Nawahi, a ia lakou nae malaila, ua hoopokole ia ko lakou luhi, ma ka hoea kino ana aku o Kaulia malaila, a i ko lakou kuka ana, ua apono iho la lakou e haawi i hookohu nona, aole hoi na hookohu i imi aku, elike me kana mau olelo kei iaia iho.

            Ma keia wahi, ua lawa ka makou hoakaka ana i ka mea oiaio, a na ka lahui e kaupaona i ka mea o lakou i pololei.

 

E HOOMANAO AE E KA LEHULEHU.

 

            Ma kekahi manao i hoolahaia mai maloko o ka nupepa Ka Loea Kalaiaina o ka Poakahi nei, malalo o ke poo, “Ma ke Kauoha” i kakauinoa ia e ke Kakauolelo Nui o ka Hui Aloha Aina o ka Paeaina, Enoch Johnson, ua kauoha ia na Ahahui Lala Aloha Aina o na kane a puni ka Paeaina, aole e hoouna hou ia ae ma ka inoa o ka Peresidean o ka Hui Kalaiaina a me ka Hui Aloha Aina o na Wahine na lulu dala no ke ola o na Elele, malalo o ke kumu, he hana e ulu mai ai o kekahi mau hoopaapaa, a lilo i mea e mokuahana ai ka noho like ana o na Hui Makua ekolu.

            Ua lawe mai makou a noonoo iho me ke akahele loa i keia olelo papa a na Luna Nui o ka Hui Aloha Aina o na kane, a o ka Hui Makua hoi a puni ka Paeaina, a ua ike hoi, aole ma ke ano pilikino, aka, mamuli o ka hala loa o ka wa kupono no ia hana e hooko ia ai, oiai, ua ulu mua iho la na paewaewa ma o ka hoolaha kuahaua lahui ala, i ohi ia mai no ke ola o ko kakou mau Elele mamuli o ke kauoha a na Luna Nui o ka Hui Kuwaena o na Wahine a puni ka Paeaina.

            Nolaila, ua manao makou, ua ulolohi loa ka noonoo ana o ka Papa Alakai o ka Hui Kuwaena o na kane, mamuli o ka laulaha e ana o ka hana mikiala a eleu a na Wahine, a oiai, hookahi no kahua o ka hana i manaoia ai, oia ka imi ana i ola no na Elele, a oiai hoi, ua manao na alakai o kela a me keia Hui Makua, o kana papa kuhikuhi, oia ka mea e holomua ai na hana oli i dala iloko o ka aina, no ka pono o na Elele, a pela i noho @ emu ole ai lakou a ekolu, a hiki i ka wa i ike ia ae nei ka pilikia, ma o ke Kakauolelo ala o ka Hui Kalaiaina a me kekahi mau Luna Nui oia Ahahui, akahi no a ulu ae ka noonoo, e hoike akea aku imua o ka lahui, mai hoouna mai i ke dala ma o ka inoa o keia mau Peresidena ala elua, malalo o keia hoolaha papa.

            Aka, ua ike io no makou, he hana pilikia maoli no keia, oiai, ua elua a ekolu hookohu o ke Komite hookahi, no ka hana ohi dala Elele, mai na Luna Nui aku o keia mau Ahahui, a aole hoi i hoike mai ua Komite la i na Hui Nui ma Honolulu nei, ua hookohu ia aku oia e ka Hui Aloha Aina o na kane a wahine paha, a i ole o ka Hui Kalaiaina paha malalo o ka manao makee, i hookahi ka manao, i hookahi ka hana aia ka pono o ka hoea i Wasinetona, a pela iho la i hoea mai ai keia mau anoninoni manao o keia mau la, a no makou iho, e ku ana no makou ma ka aoao o ka lehulehu a hiki i ka hopena.

 

KA HOIKE HOPE NO NA DALA I LULU IA IHO NEI.

 

            Eia makou ke hoopuka hou aku nei i na huina dala i loaa ae ma ka lima o ka Puuku o ka Waihona o na Elele a ka lahui Miss Lucy Peabody i lulu ia iho nei e ka lahui a puni ka Paeaina no ke ola o na Elele e noho mai la ma Wasinetona a me na wahi i hoolilo ia aku ai, penei:

 

NA LOAA.

 

Na dala i lulu ia iho nei e ka lahui a puni ka Paeaina…..$1333.85

Na dala i loaa mua ma ka waihona mai kekahi mau Ahahui mai…..70.50

Huina a pau o na loaa              $1,404.35

 

NA HOOLILO.

 

Hoouna ia i Wasinetona ma ka mokuahi Moana, Mar. 3, 1898, no ke ola o na Elele…..$1,000.00

Uku ia i ka banako no ka hoouna ana ia mau dala…..11.10

Na lilo pooleta a me kaa          .80

Huina a pau o na hoolilo         $1,011.90

Huina a pau o na loaa              $1,404.35

Huina a pau o na hoolilo         $1.011.90

Koena ma ka waihona …..$392.45

 

EIA HOU NO KEIA AIHUE.

 

            Ma ka po o ka la Sabati nei, ua komo hou ia ae ma ke keena o ka hale hoolulu kaa hapaumi e kekahi mau piko pau iole, aka, aole nae he waiwai i loaa ia laua, a mahope o ka pau aua o ka laua huli ana ua uhaehae ia ae kekahi mau pepa waiwai, eia ke huli ia nei ke kolohe i keia mau la, a me he mea la, aole no e loihi na la e huli ia aku ai ke kolohe.

 

Na Palapala.

 

            Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no kela mau manao i hoopuka ia malalo o kela poo, aka, e ili no ia maluna o ka poe nu lakou i kakau mai.

 

KE HAOHAO NEI.

 

            Laie, Koolauloa, Feb. 28, 1898 Mrs. E. A. Nawahi,

            Aloha oe:

            Eia mai ka makou mau wahi dala i loaa ia’u no ke ola o na Elele, ke hoouua ia aku nei ma ka Kikoo Hale leta, a e loaa aku ana paha ia oe ma ka hora 3, a i ole 4 p.m., o ka la apopo. Ua lohe au mai na Komite mai o ka Hui Kalaiaina ua loaa ia lakou he $10.00 paha, a ua noi aku au e hoohui pu mai ia mau dala me keia mau dala, aole nae he ae ia mai. Pehea la keia ano hana a ka Hui Kalaiaiua? e mokuahana hou ana anei? he mea kupanaha keia. Ka makemake o ka poe nana ia mau kenikeni i lulu mai, e hookomo iho oe i ka nupepa o keia pule i ka huina nui o na dala i loaa aku no ke aloha aina o Laie, o ke kumu o keia makemake o ka lahui, ma ka ohi dala ana iho nei a na Komite o ka H. Kalaiaina, ua hoolaha ia mai ke dala o na apana a pau, koe ka apana o Laie nei he $40.00 a oi, oia ke kumu o keia makemake, aia la ia mau dala ihea.

            Aloha kaua, L. B. NAINOA.

 

Ka Pane a ka Hui Kalaiaina i ka Leta a ke Komite Ninaninau o ka Hui Aloha Aina o na Wahine.

 

Ia Mrs. L. Mahelona, Lunahoomalu Komite A. A. W.;

            Aloha oe:

            O makou na inoa malalo iho, he mau Komite i koho pono ia e ka Papa Hooko o ka Hui Kalaiaina o Honolulu, no ka pane ana i ka oukou ninau o ka la 2 nei, no na dala e pili ana i ka Elele D. Kalauokalani ma Wasinetona Eia ka Olelo Hooholo a ke Komite:

            1—He kanaono dala i hoouna ia na na Elele eha a ka Lahui.

            2—Aole dala i hoouna ia na David Kalauokalani.

            O makou iho no me ka haahaa,

Kom.—{W. K. KALEIHUIA, L. P. KAMAI, H. S. H. MEEKAPU.

            Alanui Ema, Hon., Mar. 4, ’98.

 

KA WANANA A KEKAHI MEA KAKAU NUPEPA.

 

            Ua wanana ae kekahi mea kakau nupepa he 300 makahiki ma keia hope aku, he ekolu wale no olelo e lohe ia ana maluna o ka honua nei, oia na olelo Enelani Rukini a me Kina. O ka olelo Enelani, e kamailio ia ana ia a puni o Amerika Akau a me Amerika Hema, ma Auseteralia, Inia, Aferika, Nu Kilani na mokupuni o Auseteralia a me ka Pakipika. O ka olelo Rusia e lohe ia ana ia a puni o Europa, koe o Enelani, a e puni ana o Asia, koe o Inia, a o ke koena iho he olelo Kina ke lohe ia ana.