Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 13, 26 March 1898 — Page 4

4 KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 26 1898

 

KE ALOHA AINA

Hookumaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawai'i

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono.

EMMA A.NAWAHI

puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU MAR 26 1898

 

KE OLA O KE LII AIMOKU

 

O na lono hope loa i loaa mai ia makou, e pili ana no ke ola o ke Alii Aimoku o Hawaii, aia no Oia iloko o ke ola kino ulumahiehie me he mea la, he kupa a he kamaaina Oia no na kaiaulu o ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona, ka mohaha mau o ko ua lani alii mau helehelena. A ma ka hoike mai a ka poe  ihoi mai nei, ua haawi mai la Oai i ke aloha i na makaainana mai Hawaii a Kauai. Ua kulu iho kona mau waimaka alii, i ka wa a Kona mau makaainana Elele a liuliu ana e haalele aku i ka Ebbitt House, iloko o na puili pumehana ana o ke aloha oiaio. Nani ke aloha a e ka maeele o ka puuwai, i ka ike aku laia e hoike ana i Kona aloha me kona naau a pau.

 

KO MAKOU MANAO PONOI

 

Oiai, ua huli hoi mai nei na Elele a ka lahui i hoounaia aku nei e hele e huli i ko kakou pono a eia me kakou kahi i noho puai i keia mau la, a oiai hoi, aole makou i hui a launa olelo pu me kekahi o lakou, nolaila, ua hiki ole ia makou ke hoike aku imua o ka lahui i keia wa, i na mea e pili ana i ka lakou hana, ma ka lakon huakai huli pono aku nei i Amerika, mai ka haalele ana iho i ka aina nei a hiki i kolakou huli hoi ana mai la. A no ia kumu i nele ai oukou ka lahui i na hoike oiaio mai ko lakou mau lehelehe mai, a ke noho hamau nei makou, me ke kakali malie o ka puka akea ae o ka lakou mau hoike, a ia wa makou e hoike aku ai i na mea a pau.

Nolaila, a ka aoao o ka lahui ka poe hoi a makou i mohai ai i ko makou ikai@ a pau, a me ko makou mau uhane pu hoi, no ka hooikaika pu ana i ka pono ma na ano a pau, a e lana aku no kakou me ka malie, a ke poha mai ka lakou hoike, ua ola kakou, alaila, e kuilima pu ana auanei kakou i Waialoha, wahi a ka olelo. A ke ole pela, alaila, aia au makou mahope o ka lahui i na wa a pau, e hoike ana i ka oiaio imua o ko ke ao holookoa a pau. O ko makou manao ponoi keia, mamua o ka poha ana mai o ko lakou leo, a o ka hope, aia no ia i ka wa mahope iho o ka lakou hoike.

 

KA WAIWAI HOOPUKAPUKA

 

Mai ka wa i lilo ai o ka Ninan o Hawaii, i mea na ke aupuni o Amerika e noonoo ai a hiki i keia la, ua like pa ia me mekahi lua gula imua o ka maka o na hoa o loko o na Hale Ahaolelo elua o Amerika, ma ke ano he waiwai hoopukapuka nana aoao elua iloko oia man hale hanohano o ia aina, a pela i lilo ai keia kumahana a makou e olelo nei, i mea pakaukau na ko laila poe loea kanawai, ke kumu hoi e ku nei na aoao elua me he mau kekake hoololohe auwai la, e ko-o ana kekahi wawae imua a ihope, me he mea la, ua ike i ka wai i ka ale mai mamua o ka maka, a pela i nuha ia ai keia ninau a makou e olelo nei o Wahikapuniu.

He mea ioaio no, i ka wa mua loa i hoea aku ai o ka ninau hoohui aina i Amerika, ua nana ia mai oia me ka manao nui ole ia, a me ka hoomaopopo ole ia hoi he mea imi waiwai ia no lakou mahope mai, ka wa hoi a makou e olelo nei, he lua gula ia i hu wale ae iloko o ka Hale Ahaolelo o Amerika Huipuia, mai ka makahiki 1893 mai, ka wa hoi o ka hookahuli aupuni Moi o Hawaii, a hiki i ka 1898, ka wa a na Elele Hawaii i hoea aku nei i Wasinetona, a i ka wa i komo aku ai o na Elele a kakou iloko o ka Ahaolelo, a komo hoi ko ka lahui leo iloko o laila, akahi no a ike ia aku na wawae mua o ua kekake hoololohe auwai la, (oia hoi ka hoohui aina,) akahi no a ike ia aku ka panee ana o na wawae mua, e au ana iloko o ka muliwai me ka hoomaka'ua' ole, a i keia wa hoi, ka wa kupono loa a makou e hoikeike akea aku ai i ke ano io maoli o keia haha a kakou i ikemaka aku la, he waiwai hoopukapuke ka ninan a me ke kuihaki hoohui, no na poe Senate a me na Lunamakaainana o Amerika Huipuia. Lapuwale.

 

E AKAHELE LOA

 

I hoopuka ae la makou i keia mau olelo, mamuli o ko makou ikemaka ana i kekahi poe e hele ana iloko o na kauhale, e nonoi hele ai i ke dala no ke kokua ana i ke ola ka o na Elele, me na wahi apana pepa iloko o ko lakou mau poli, i ka wa i hoomaopopo ole ia, he wa ia no ka hana o keia poe i manao ai.

Ma ke ahiahi poeleele o ka Poaha nei, he mau minute i hala ae o ka hora 7, na hoeaaku la o Kalaauhina, ma ka home noho o ko makou Hope Lunahooponopono, no ka hana ohi dala. Ua hoopuiwa ia kona manao, no ka hoakaka ana aku, "i hele mai nei hoi au i ke ola o na elele a kakou".

Ae, he hana maikai io no keia aka, aole nae keia o ka wa kupuno no ia hana, wahi a ka mea nona ka hale.

Wahi hou no ana i pane aku ai, "i kauoha ia ae oia e kekahi poe wahine, e kii mai i ka lakou mau makana no ke ola o na Elele".

Mahope iho o na kamakamailio ana, ua huli hoi aku la o Kalaauhina, me ka nele i ka nea ana i manao ai e loaa ana kona pono o ka noho ana ma keia mua aku.

Nolaila, he hoike ia aku nei ka lohe i na mea a pau, mai noho oukou a haawi i kekahi keneta iloko o ka lima o keia kanaka, i hoike ia ae la maluma. O keia no ke Kalaauhina a makou i hoolaha aku ai no ka hele o ohi dala, kai no hoi la e makau iho hoopau ia mau hana, eia ka o ka wa oi loa aku ia o ka hoomano ma ka hele ana iloko o na hale e noi hele ai.

Nolaila, e hoopau loa ia keia hana, a e hoike aku no hoi makeu, aohe ana mau dala i hoihoi aku ai iloko o ka lima o ke Kakauoleleo o ka Hui Kalaiaiina, eli ke me na hoike huahelu a ke Kakauolelo o ua ahahui la, no ke ola o na Elele, aole ho kahi ana mea i waihoia ae i ke akea, ma o ka ike ole ia ana a kaua mau kenikeni, a loaa aku la hoi ka Paia.

he hana hoopilikia keia i na hana a ka poe Komite, no ke kokua ana i na poe pilikia, a he hana hoi e hookuihe mai ana i ka noonoo o ka lehulehu mamuli o keia mau haua hoopilikia.

 

AOLE LOA E LANIKALA KA HOOHUI AINA

 

O Peresidena Dole, ua hoi aku la ioa no ka home mai Kapalakiko aku, a ua lawe pu aku oia me ia he mau manao puanuanu no ka hoohauoli ana aku i kona ahahui, i upu ai hoi e hoi aku ana oia me ke kuikahi hoohuiaina i hooholo ia. Mamua o kona kau ana aku iluua o ka kokuahi, me he mea la, ua loaa aku iaia he lono malu mai Wasinetona mai, aole e hanaia ana kekahi mea e pili ana no Hawaii i keia kau. O na hoike ioaio aloe e noonoo ia ana keia kumuhana ma keia mua aku, ke emi liilii aku nei ke kulana hoohuiaina.

O ka oiaio i keia wa, o ka hooholo ia ana o kekuikahi e ke Senate, ua nalowale loa aku ia. Aole he lawa o na poe koho, a ma kahi o ka oi ae, ke emi mau iho la ia. O ka hana i koe a na hoaloha o ke kuikahi hoohuiaiana oia no ka hoopanee ana, a hiki i ko lakou wa e ike ai ua hiki ke hooholoia maloka o ka hale ahaolelo, aole nae ma ke ano kuikahi.

Ua hoopuka ia e na alakai o loko o ka Hale ua hoolala lakou aole e lawe mai i ka ninau hoohuiana i keia kau ahaolelo. A e kali ua Senate. Ina e haule ana eke kuikahi hoohuiaina e lawe ia mai ana ma ka bila a i ole ma ke olelo hooholo, a e noonoo ia aku ana ia i ka wa kaawale, a me he mea la, e pau e ana no keia kau ahaolelo mamua o ka hoea ana aku i ke hoko ana.

Ina e hoko io ana ke Senate, a o ka hapanui o ka hale ua hoea mai ia no ke kokua ana i ka hoohuiaina, o na alakai o ka Hale mo ke kokua ana o Speaker Reed. Ua hiki loa ia lakou ke waiho i keia kumuhana mahope e like me ka loihi a lakou i makemake ai. O Speaker Reed he kue ikaika loa ioa i ka hoohui ana i keia a pela me kekahi mau Repubalika ikaika e ae maloko o ka Hale. He mea maopopo aole ka hapanui o ka aoao Repubalika e kue ana i keia kumuhana ma ke koho ana, aka, i ka wa e onou ia aku ai o keia kumuhana, e mahae ana ioa  iloko o na aoao elua, a oiai, na Demokarata e kupaa ana no ke kue ana aku i keia kumuhana. Nolaila, mamua o ko lakou hala wai ana me ka nele e noonoo ana lakou no ka hoopanee aku i keia kumuhana.

Oiai, aole he maopopoo ka loihi o ka noho ana o keia kau aka, aole nae he hewa he hoike mua, aole e lankila ana ke kumuhana. No keia poe kanaka e mahalo ia lakou - Cleveland Plain Dealer, March 2

 

AOLE E HOOHUI IA ANA O HAWAII

 

Ua hoea mai i keia wa ke kulana aiaio o ke kumuhana o ka hoohui ana mai i na mokupuni ma'i lepera o Hawaii me Amerika Huipuia, ma ke ano he apana no la mokuaina o Kaleponi, ua make loa ia e like me lekahi kui pua. O ka haule ana o keia kumuhana a ka aha, he hoohauoli ana ia i na poe kanaka noonoo hoopono. O keia kumuhana hoolookoa na kekahi poe kakaikahi no ia i upu e loaa ana ia lakou ka waiwai nui, me ke nana ole ae i ka nui o na lilo o ke aupuni.

O na manao kahiko, aia he pomaikai e loaa ana i ka aina he nui kona mau teritori, he hukihewa loa ia. O Enelani, he mokupuni Moi, ma ka hoohalike ana ae, he nui no na poe kalepa a me na oihana e ae e hana nei a  hiki i keia wa, nana i hookomo aku i na manao enemi iloko o ka noonoo o kekahi mau poo alakai o kekahi aupuni a ae. Ua hoowaiwai ia kekahi poe kakaikahi ma keia hoomalu ana, aka, aia no nae e loaa ana he hana i na kanaka me na kuka ulaula o na puali koa i kela a me keia manawa, e pii mahuahua ana hiu na hoolilo iluna, a ua noonoo ia ka hoopau ana aku o ka hoonee ana aku i na hana imua a me ka hoonaauao ana e na poe Enelani e lawe i kekahi aupuni i hiki ke hana nona ponoi iho, mamua o ka noho ana malalo o na kapuai hao o ka mea nana i kaili mai - Cleveland Recorder

 

HE HANA PONO OLE

 

Eia kekahi poe keiki liilii o 6 makahiki a pii aku a hiki i ka 15 makahiki, e hoopuka ana i na olelo hailiili a pelapela hoi, e lilina ai o ka pepeiao ke hoolohe aku, a iwaena o kekahi o keia huikau o na keiki ino, he poe keiki kekahi na kekahi poe makua kupono a makou i ike ai, i hiki ai no hoi ke hoopau ia ka lakou mai hana ino. O ke kumu o ko makou lawe ana mai i keia a kamaiho aku imua o ke akoa, oia, no ko makou lohe pono ana i na olelo mai kekahi poe wahine mai, a mamuli ne hoi kekahi o ko makou ikemaka i kekahi poe leiki e mumulu nei makai iho o ka Be-Viu, (Bay View,) a ma kahi hoolei bipi ma la uapo o Dilinahama, a ua manao no hoi makou, he mea pono loa i na makua, mai hookuukuu wale i ka  oukou mau keiki, e hele pu me na keiki ino, o kaualako pu ia auanei lo oukou mau inoa maikai, mamuli o na hana ino a ka oukou mau keiki ponoi, mamuli o ko lakou huipu ana me na keiki kohole. O ka makou keia e ao aku nei i ola honua, o hahai no auanei ka pilikia mahope o na keike. A oiao hoi, i ka wa opiopio o ka laau oia ka wa kupuno no ka hoopololei ana i kona kino, a ina oo ka laau, aole hiki ke hoopololei ia o lakou kekee.

 

HOAOIA E HOOPAHU ME KE KIANA PAUDA

 

He ekolu mau pule i hala ae nei, ua hoaoia iho la ka home o ke Kuhina Pukiki Senhor Canavaro e hoopahu ia me kekiana pauda. O na luna aupuni a me kekahi poe i ike, ua hoole ae la kou i ke kamailio ana imua o ke akea. Aka, ua loheia mai no nae ua hoopahuia ka hale, a ua hoea aku kekahi mau makai no ka huli pono ana. Ua oleloia ae, ua loaa aku he kiana pauda me ka uwiki loihi, a me he mea la, he pauda eleele ka mea i pahu, no ka mea, ua hoonaueue Wale ia no ka hale, aole nae i poino. Eia ka oihana makai ke huli nei i ka mea nana i hana i keia hana loko no, a ua kohoia no nae he Pukiki.

 

Ua noi ia aku ke aupuni e hoopakele ae i ke ola o na Iapana penehikanaka mai ka amana li kanaka ae, aka, ua hoole ia mai, nolaila, o ka Poalima ae nei, May raki 25 ko laua la e li ia ai ma@ ko o Kawa.