Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 14, 2 April 1898 — Page 6

Page PDF (780.57 KB)

This text was transcribed by:  L. A. Marchildon
This work is dedicated to:  Any Canadians calling Hawaii home...I'm so envious !!

KE ALOHA AINA

 

6          KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 2, 1898

 

(Mai ka @ 3 mai)

@

ma inoa, ua paia @ k@, he 21,269 ka nui, oia ka wa a ua elemakule la i pane mai ai, e hoao ana au e hookomo ako i keia la mahope iho o keia launa ana, ua pii aku la na Elele ma kahi e noho ai na poe makaikai no ka nana ana i ka Aha Senate.

            I ka @a a ka Ana Senate e noho ana, @a komo mai la o Senate Hoa me ke kope o na palapala hoop@i ma kona poaea@, a no@i ae la i ka hale e kapae ia na @u'a, aohe mea kue, oia ka wa a @a Senate la i heluhelu ae ai i ka olelo hooholo, e ae ia mai oia e waiho aku i ka palapala hoop@i o 21, 269 inoa i kakauinoa @a e ka lahui Hawaii no ke kue ana i ka hoohuiaina, a ua hooholo ia me ke kue ole ia.

            Aia na Elele e haka pono ana maluna iho o ua Senate la me ka hauoli nui.  Mahope iho o ka pau ana o na hana maa mau o ka hale, ua hapai ae la ka hale a noonooia na mea pili i ke kuikahi hoohuiaina, a oia ka Senate Davis i noi ae ai e noonooio ia ke kuikahi me ka malu, ma ka hookaawale ana aku i ke anaina mai ko lakou noho ana mai e hoolohe, ua kue ia no keia noi e Senate White, a ma ka ninau ia ana, ua holo ka nui e noonooia me ka malu, a kauoha ia mai la na poe makaikai e hookaawale aku ia lakou, a hoi mai la na Elele.

            Ma na la mahope mai e hui mau aku ana na Elele me na Senate Pettigrew a me White, a e haawi mau mai ana laua i na olelo hoolana i na Elele, me ka i ana, ua make ke kuikahi elike me ke kui i kakia ia ma ka paepae o ka puka komo.

            Ua halawai na Elele me na Senate a me na Lunamakaainana like ole, me ka hoike ana aku i ke ano o ka lakou misiona, a ua lilo ia i mea e hookaakaa ia ae ai ko lakou mau maka i na mea e pili ana i ko kakou hookahuli ia ana, He nui na ninau like ole i hoole@ ia mai imua o na Elele, no na mea e pili ana i ko Iapana a me Pelekane lawe ae ia Hawaii, ua pane aku la na Elele ia mau ninau me ka pane ana.  I na i makemake o Iapana a me Pelekane ia Hawaii, ua hiki wale no ia laua ke lawe ae i na wa a pau i na no iloko o elima makahiki i hala ae nei, me ke kali ole ia Amerika, oiai, he 50 makahiki i hala ae nei, i noho kuokoa ai o Hawaii malalo o ka lokomaikai o Pelekane, a na Amerika i hookahuli ia @ono o Hawaii, nolaila, he mau olelo wale no ia i lawe ia mai e ka aoao makemake hoohui i palu imua o Amerika, aole me ke ano oiaio.

            Ua ninau pu ia mai na Elele, i na he loaa ka mana koho i na kanaka Hawaii, ua hoole ia aku, aole, heaha ke kumu o ka 1 aa ole oia mana? ua pane na Elele.  Aia ka lo a a hoo hiki na kanaka i ke Kumukanawai o ke Aupuni e ku la, ua pane ia mai no keaha no hoi oukou @ hoohiki ole a@, @ ka na @, @ pane @

            O na kanaka a pau i hanau ia maluna o kekahi Aupuni, aole oia e koi ia e hoohiki i ke Kumukanawai o ua Aupuni la, no ka mea i kona wa i hanau ia mai ai, ua paa oia he makaainana no ua Aupuni la, a me kona mau Kanawai, me ka lawe ole i ka hoohiki, k@e wale iho no na malihini i komo ae iloko o ua Aupuni la, o lakou ka i k@iia e hoohiki i ke Ku@ kanawai i loaa ai iaia na pono i like me ko ke kanaka i hanau maluna o ua aina la, nolaila, aole i ae ka lahui e komo ae e hookiki, ia wa ua pane mai no ka poe i ninau mai ae, he oiaio no ia, alaila, aohe he kolana akea na hooponopono ana ma ko oukou aupuni? pane aole, na ka poe uuku e rula nei i ka hapanui o ka lahui, a pehea i kaa ai ka mana hoomalu i ka hapa uuku? pane, mamuli o ka man@ o na mea kaua, i kokua ia e ka mana kaua moana o Amerika nolaila, aole makou ka Lahui i manao he hana naauao ka aa ana aku e hakoko no ko makou pono i puupuulima aku ma ko makou aoao a i mea kaua mai ma ka aoao mai o ka hapa uuku ninau, pela iho la ko oukou hana ia ana, pane, ae, eia ka lakou mau hoakaka.  He Aupuni o Amerika no ka lehulehu a na ka hananui o ka lahui e rula.

            He nui na mea a na Eleli makaala ai no ka hookuiia mai, he nui na poe i hiki mai ai imua o makou e ao mai ai, a e nonoi mai ana e waiho aku na lakou e hana, ua hoole aku na Elele ia mau noi.

            A hiki i ko makou haalele ana aku ia Wasinetona o ka ikaika o na aoao elua, ma ka aoao Hoohuiaina he 46 Senate a ma ka aoao kue i ka hoohui he 43 Senate.

            Nolaila, ua hoo@miia mai ka ikaika o ka aoao hoohui mai ke 58 a i ke 46 i koe.

            Nolaila, aohe he manaolana ana no ko ka Aha Senate hooholo e hoohui ia Hawaii.

            A o ka hopena o na hana a na Elele ua waiho ia ia, Elele J. Richardson, J. Hel@luhe, J. O. Carter a me ke Alii, na lakou e kiai ma kela aoao no ka lahui.

            Me keia mau hoike pokole ke hooki nei an me ka leo hope a ke Ahi i haawi mai ai.  E aloha aku i ka lahui.

            I aloha ia mai nei oukou @ ke Ahi

 

KA AHAMELE A KA HUI HIMENI HAWAII.

 

            Ua loaa mai ia makou na hooiaio ana no ka wehe ana aku o ka Hui Himeni Hawaii, i ka ahamele i hoopaneeia ma o ka mai ana o Miss Rosina Shaw me Miss A. Kanoho.  E weheia aku ana ia ke hiki aku i ka la 16 ae nei maloko o ka Hale Mele Hou, e oluolu na lede a me na keonimana i loaa ko lakou mau tikiki e malama iho no ia po e hiki mai ana.  He mau mea hou kekahi i wae ia no ia po, a e ike ia kakou he io, a he iwi nou mai ke kupana hookahi mai.  Oi hoi ha!

 

KA BUKE MOOLELO HAWAII

I HAKUIA E KA

Moiwahine Liliuokalani, ma Wasinetona.

 

Pai a hoopuka ia e Li a me Shepord o Bosetona, Amerika Huipuia.

 

(Unuh@ia no ka pomaikai o na poe heluhelu o KE ALOHA AINA)

 

MOKUNA 1.

NA HOOMANAO O KO'U MAU LA OPIO.

            O ka mauna a i ole o ka lua pele paha i pio o ku ana mahope aku o ke kulanakauhale o Honolulu, i ike ia hoi ma ka inoa o Puowaina, aia ma kona kahua o lalo e ku ana ka Halema'i Moiwahine, i kapa ia hoi ma o kona kukulu ia ana e Emma, ka Moiwahine a Kemehameha.  Oka puu dala i lulu ia ai mai ke kokua ana mai no ia a na moi e noho hoomalu ana ia wa, a ma ka 1860 ua paa ae la ua hale nei.  Ma kahi e kokoke loa ana i kona wahi e ku nei, ma ka la 2 o Sept. 1838, ua hanau ia mai la au e Kapaakea a me Keohokalale O Kapaakea, oia ka umikumamalima o na hoa kuka o Kamehameha III, ka mea hoi ma ka 1840, i haawi mua loa ai i ke kumukanawai i kakauia e na kanaka Hawaii.  O Keaweheulu ka makuakane o ko'u kupunakane, ka mea hoi nana i mi a loaa na pua alii Kamehameha, a me Keoua, kamakuakane o Kamehameha I, he mau hoahanau oiaio loa laua, (he kaikuahine pu hoi no ko Mrs. Bishop Pauahi, kupunawahine aku Hakau,) a o ka Moiwahine Kapiolani, he makuahine oia no kuu kupunawahine, oia kekahi o na poe mua loa i lilo i Karistiano.  Nana i ako i na hua ohelo kapu mai ka aoao mai o ka lua pele, a iho aku la oia no lalo o kahi a ka pele e a ana, malaila i himeni ae ai oia i kekahi mele Karistiano, a kiola aku la i na hua ohelo iloko o ke ahi.  Na keia hana ana i hahaki i ka mana o Pele, ke Akua Ahi Wahine, mai na puuwai aku o kona poe kanaka no ka manawa pau ole.

            Ua ike mau ia iloko oka moolelo o ka lahuikanaka o na kanaka kiekie, ua lilo ia lakou ke karaunu, alaila, ma kahi o ka pii ana ae maluna o ka nohoalii, ua waiho aku la ia i ke keena hooko iloko o ka lima o kekahi mea okoa aku.  O Kamehameha I lo, ka mea nana i huli a hoohui i na Hawaii, a ua haawi ia aku hoi ka inoa kapakapa iaia o ka Nui, Naihe, ke kane mare a Kapiolani, he kakauolelo oia i ka wa o Kamehameha I e noho moi ana, o kona makuakane o Keaweheulu, oia k@ mea kie i@ loa iloko o ka aha k@ka o Kamehameha I, a ina aole no ke kokua o na alii o Keeaumoku a me Kame@iamoku, he mau hoahanau no Keaweheulu, ina aia no ia mau mokupuni ke waiho la no me ia iloko o ka haunaele.

            O kuu kupuna@ane o Aika aka @i, @ au @ malama @ na @u o ka pap@ maluna o ka @u i o Pu@w@ina, i hoihoi ia mai m@ mokupuni nui mai o Hawaii, i ka wa o na alii, ko lakou mau ohana a me na makaainana i noho ai i ka wa i pau ae ai o ke kaua hope loa me na pualikoa a pau e kue ana ia Kamehameha, i ka hoauhee ia aku ma kola aoao o ka pali.

            O ko'u makuakane, ua hoopuni ia oia e kona mau haneri kanaka, ua nana aku lakou iaia me ke kokua nui, iloko oia o kekahi hale pili nui, a e hoopuni ia ana hoi e na hale liilii mai, o laku hoi na poe pili kokoke loa aku no k@ lawelawe ana i kana mau hana.  Ua lako lakou a pau me ka ai.  A mai kekahi poe ok@a mai hoi e loaa mai ai ka lakou ai, no ka mea, ua koho aku ke alii i kekahi kanaka makaukau i luna nana a i ole i agena nona, ua haawi ia aku keia mau aina no ka mahi ana, i na poe Hawaii, a pela i loaa mai ai o ka @ala, ke kalo, ka puaa a me ka moa no ke ola o ka ohana, pela na ululaau i u@u ia me na laau hana Kapa.

            He mea oiaio, o kekahi kanaka makaainana aole e hiki iaia ke kuai a i ole moraki, a o ka naauao oia kaupalena ia ana, ua ike ia i keia wa mamuli o ke kulana hoonele ia o na Hawaii me na home ole.  O na hoolimalima i hoomaopopo ia ma kekahi mau aina e, aole i ike ia malaila, aka, no ka hoolako wale ana no i ka papaaina a ke alii me na mea ai.

            Aka, ua kaawale mai nae ko'u ulu ana mai ka hale mai o ko'u mau makua.  Mahope koke iho no o ko'u hanau ana, ua owili ia au iloko o kekahi Kapa nani a palupalu, a lawe ia aku la no ka hale o kekahi alii okoa aku, a nana hoi i lawe hanai ae ia'u.  O Konia ko'u makuahine hookama, he moopuna oia na Kamehameha I., a ua mare aku hoi oia ia Poki, he alii kiekie no.  O ka laua keiki kamakahi, oia no o Bernie Pauahi, mahope iho o Mrs. Charles R. Bishop, he hoahanau hookamaol@ no'u.  Ma ke kamailia ana i ko makou noho ohana ana, aole au i ike i ko'u makuakane a me ko'u makuahine mawaho o ko'u mau makua hookama a ia Bernice hoi he hoahanau no'u.

(No kahi wa aku.)

 

HOLO KA MOKUKAUA BALITIMOA NO KINA.

 

            Ua haalele ihe la ka mokuahi Balitimoa i ke awa nei o Kou nei no na kapakai o Kina ma ka horo 9:30 o keia kakahiaka Poalima, mahope koke iho o ka hoihoi @ ona aku o ka hae o ka Adimarala Mila, maluna o ka mokukaua Bennetona.

            I kona wa e ham@ ana mawahe o ka wa, ua haawi mai kona hana i kekahi mau leo ope loa, a palau aku la no waho o ka hohonu o ka moana.  He huakai pupuahulu keia a ka Balitimoa no Hongkona, Kina, a o hoaoia ana no hoi ka ikaika hoohana o na enekini ma keia huakai aku la ana.

 

Auhou Kuwaho.

 

            Ma ke ana mai nei a ka mokuahi Kina ma ke awakea o ka Polua nei i loaa mai ai ia makou o na mea hou o na aina mamao, a no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu ke hoopuka aku nei makou me ka awiwi nui penei:

MA AO OMAMALU KAUA.

 

KOKOKE LOA E POHA KE KAUA MAWAENA O AMERIKA A ME SEPANIA.

            Wasinetona, 21.  O ka manao nui ma Wasinetona i keia la, aole loa e hiki ke hoopauia ka noonoo kaua ia ana mawaena o Amerika a me Sepania.  Wahi a Senate Mogana i keia po:  Ua maopopo loa e hoea mai ana he kaua he elua mau makahiki i hala ae nei, a oia hoi ka hopena o ka Sepania ma ke kumuhana e pili ana me Cuba.

            Ma ka Poaha ae nei e hoea mai ai o ka hoike aka Aha Ninaninau i ke kumu o ka Maine i poino ai imua o ka Hale, a ina e maopopo ana na Sepania keia mau hana kolohe, alaila, o ka wa koke no ia e hoea mai o ka manawa kupilikii.

LILIU O SEPANIA NO KE KAUA.

 

            Nu Ioka, Mar. 21.  Ua olelo ae ke Aupuni, ua loaa mai nei he lono kuikawa mai Madarida mai, aia ke haawi ia la na kanoha pupuahulu i na mokukaua Sepania Pelayo, Emperador, Carlos V, Numancia a me Victoria, e haalele koke iho, no ka huipu ana aku me na aumokukaua Sepania malalo o Adimarala Cerveras ma Cartagena.

            He mau aumokukaua holomama kekahi e hoouluuluia la ma Cadiz, a na huipu aku he ekolu mau mokukaua topido i kapiliia no ma Sepania, he elua mau mokaua topido i hoounaia mai e kekahi hui o Enelani mamua koke aku nei, a me ka mokukaua Dona Maria Molina.  I keia wa aia keia mau aumokukaua a me ko Adimarala Cerves ke noho la me ka makau nui ma na kapakai o Sepania.

 

MAKE HE ELUA PAKE I KA WAI.

            Ma kekahi leta i loaa mai nei ia Hon. Paul R. Isenberg mai Kauai mai, ua loaa mai la he mau hoike ana no kekahi waikahe weliweli ma Koloa, Kauai, ma ke kakahiaka o ka Poalima, o kela pule aku nei.

            He elua pake i lilo i ka wai a make loa, aka, malia he mau ola hou ae no paha kekahi i poino, aole nae i lohe ia mai.  O ka uwapo ma Lawai, ua lilo aku ia i ka wai, a ua ulaa pu ia hoi mai kona kahua aku, a nahaha liilii.  A ua olelo ia ae, ua hiki aku ke kiekie o ka wai oia kahawai ma kahi o 20 kapuai.

            He nui na hana hoopoino a ka wai ma na apana o Koloa, o ka oi aku nae ma ka lihi kahawai.  Ua nui na poe e noho ana ma ia mau wahi i haalele iho i ko lakou mau home, mamuli o ka hopohopo i keia waikahe.  He nui ka ua a puni o Kauai, aka, o Koloa nae ke kikowaena o ka ino.