Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 14, 2 April 1898 — HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA -:NO KE:- Keikialii Alabati

Ke Kaeaea o Pelekane. -:A ME KA:- Ui Madelina.

Ke Kukui Uwila o Ainapo Hoohenoia no KE ALOHA AINA

-1 ha wehewehe ana mai o kaiao, au ike ia akn Ia liela atne %eia i makaukau uo ka ana, e Imohau mai ana me lto lakou mau makanSau i kwpotH> no ka lakou huakai hele. a ōia no boi ka tra i Ike ia aku , ai dī oj io eleu e hele mai ena ins k#hi a ko ]»n i ii.au lio i houmakaakaa ia ai. 0 kft ui hoi o kē kapa kl!a, R«nft aku la oia i kona lio me m heleheieaa o ka hauoli, oiai hoi, he huakai nona e ik<* hou ai i na ooaka o koua i»ftu a me koea hoaloha hoi o ka %■& kamaln, Ulti mai lailoko ona n& hoōtriar a / ) ulumihiehie an?, e ikehou ana ka oia, i ke Kakela ana i~aloha ai» ma ke kapa o ka muliwai Tamega } kahi hoi ana i puka mai ai i keia ao raa* lamalama, a ike i na ieea o Le a noho ana, 1 ko iaua wa i kai aeai mal una o ko laua mao lio p%kabi, oia no hoi ka wa 3 ike ia aku ai o kela a rae keia, ua makaukau ]oa no ka m e ana at« roa ka lakouhuakai he!e, Oia no hdt ka wa f huli hou m*) ai o ka opio o ka ululaeu a panie mai Ja i ka poe e noho iho ana i na ; home kuahiwi o lakou me ke aloha penei; Eia makou ke bele nei mamnli o ko'u makemake e ike i na maka o ' Wamau makua a me na kupuna hoi, ka mea hoi a'u i hoike aku ai imua o kuu makuaHne aioha ; e he--1« aku ana no au e īke iaia iloko o kekahi nianawa kupono a*u i [mal emane } i e ike ia laua. A o ua manawa la, oia no keia a oukou e ike mai la, ka manawa ku--0 pOno ioa hoi a'u i manao ai ; e hui aku roe lakou iloko o na. apo pumehaoa ana o ke aloha, ka o»ea hiki ole ke ia ae mailoko ae o ko kakou mau puuwai pakahi. Nolaila» i ko makou wa e kaawale aku ai. o na mea ulu, na mea kelo, me na holoholona e loaa aea ia» oukou, e lawe oukou ia mau mea i mau waiwai ponoi^npjoukou. Anle hoi he mepe nana oukou e papa. ia okou ma ia ng?a mea a j.>au, oiai, o ko oukou ola no ia o ka noho ana, oiai ko'u manawa e helo nei. | Ē noho oukou ma ke ano he ohana hookahi, me ka hoao ole o keka- j hi o oukou e hoopilikia aku i keka- ' hi, a i ole. ma ka imihala ana peha, j i wahi e poino ai kou hoalaun?, E hoonianao ia mea he enemi ia no'u i ko'u wa e hofmai,a!, ke_loaa

ol<; ii.iu "ka mllii. n i o>, ! kaka roai paha i ke kumu o kona ' h«B» ana pela, i vrahi e hiki ai ia'u ): k nra i kn'a olelo hooholo lualuluā b me* fcāna hewa I*_ : ■ . E p<>no oukou f nolio liko, aoho i | ot atu kolahi wi&mut o n no bol o onknu moa p nolio poo «tta malona ō oakoa a pau. E hoomanao i k«fa a « malama ftku | X wa i«o i pttw ai o ktia mau olelo a ua opio ls, oia no ka wa i [ anl aku ai o kona mau lima no ka j hoomaka ana oka huakai r hele, a [ 01» no hoi ka wa i ike ia aku ai o na | aaea e %aaioe ana noloko o ka | ululaau. no ka hele ana aku i ke ku- ; lanakauhale ali?, I' 0 *keia ame ke!??, na hoolawaia la me na mea ai kupono no ka hele ana ma keia huak&i, a pnla pu no hoi me na 6pfo a elu», eia no hoi malona o | ko !au#» ruftū Ho, ua hoola'wa no laua ! e like me ka ko laua ma»i hoahele i ! hoomikankau ai. ) He elua pule.» oi o keia hele an», ua hoea aku U k<* huakat a na alii opio ma ke kulanakauhale a ke kellki opio i ]Bwe pio ai, a ua hookipa Ita aku la ka huakal holookoa e ke I kanaka pnhi 6-le a ke keiki opiō i | hoohanohano aku ai. Ua hoolawa ia lakou menamea ai ! o ktla a me keia ano a lakou i makemake ai, a ua li;iawj aku hoi ke keiki£opio i ua hoomaikai kiekie anaat>au maluna o ke kamanina eleu a piKa lokoniaikai, ka mea nc- | na ka puuwai hamama mfi ke ohe- | hia »ul | Ika pau ana ae oka lakou paina j ana, ua haule aku !a lakou no waitD j o ka lanai, a malaila lakou i hoonanea iho ai me na kukai olelo pu ana me ke kamaaioa, ma na inea hoelaulea, a ua haueli maoh no hoi ka lakou mau kukai olelo ana. Ikeia wa.ua kaueha aku la ke kelki oplo o ka ululaau i kōna māu hoa o keia huakai huli hoi no ke kulanakauha'e alii, e hele e wehewehe i na noho o ko lakou mau holoholona no ka hoomaha ana, ā e hookuu aku hoi ia lakou e hamu i na weuweu e ulu kokoke" mai ana ma ia mau wahi. I ka pau ana o leana mau oja no ka wa a kotra mau hoa i uleu aku ai, he manawa ole, ua pau na mea ā pau ī ka hana ia, a e holo ana hof bo lakou mau holoholona iloko o kekahi pa nui. No kekahi mau la ko lakou luana ana'iho ma ka home o ke kanaka puuwa: hamamn, a ma ke ahiahi o kekahi la malie, oiai lakou maluna o ka papaaina, e haupa ana hoī kela ame keia i na mea i hoomakaukau ia muluna oia papaaina, a i ka hope loa, oiai hoi. ua piha aku la ka lua o ka inaina. ua lioikeakn la ke keiki opio i kona mau hea. Ano, ua manao au, ua lawa oaha ko ka kou nanea ann ma keia home kahi hoi o ke kanaka pauuwai ha-

■ m'nmn a pfha a tnft ko ! ' k*kah:Hfca o ka la <n>opo e feamc>e • I loa aku 4fka kakou liaakai no ke * kulanakauhale alii, leahi a kakeu a { paa i manao nuiai. i j XUo kana mau olelo i mea ona-! ' il?ai i koiu ma" hoa, a t>u no ' I hoi m* kft keiki o ke kapa klli(f a «a [ I hoolilo i« hoi na hora loloa ofe po i j iut}d pokole wnlo no ia lakou, nra o ■ | trala iral« an» no, ®ika wehovreh« i | mna le o kai ao, ua liuiiu ae la na , | naea a pa«, a no ee keiki hoi o fee I kapa ki!a, ua pau moa no konp.man | i opeope, a aa makaukao hol no ka | j heleanaaieu. 1 f 4i ka pau ana ona mea ai_ au ; | ua hoi aku la lakou no ka hooplha | aoa i ka lua o ka inaina mamua o j j ko lakou hele ana akn ma kf» lakou * ) huakai no ke aīii, a | [ i ka pau ana oka lakou paina ano, j j ua liuliu ae la na rcea a pau- no ka ' j hele ana, ekau ank hoi k t .la a nie ! I'kei* malana o ko lakeu maa lio pa- 1 i kahi, a pela hoi me f eiki opio a elua j | Mamua nae okn nee ano ako oka j huakai heie, Ua haawi aku ]a na • | mea a_pau i na hoomaikai piha ana ! i i ke kamaaina hamama, a o j opio 'lioli UtVpu ihp la 1 [ lakou me ko laaa taawi pa &na aku 1 j hoi i na mahalo piha ana non3, a | | hoomaka aku la ka huakai e nee no I ka hele ana. Oiai lakou e hele nei, a he mau j mile hoi ka mamao mai ta hale mai j o te kanaka puhi o-le; aia no na ! ' opio a elua ke hele like mahope loa f I mai o ka huakai, e kamailio ana ! ! hoi laua no na mea pili i ko lakou * I hiki ana aku i ke kulana&auhale, n lika hope loa, ua pane aftu la ke ' | keiki opio o ka ululaail i kn ui huna i I o ke kapa kila. ! Ke hakukoi ae nei na mann'o ho-' ekaeha.iloko o'u, me he kui kele la | e houhou ana ī kuu puuwai, ola hol j keia a'oe hoike aku nei ia oe e kuu | hoa alo o loko o ka hihipea o na ululaau, ka boa paio pu hoi o'u me na holoholona hihiu o na !a i h«la aenei, aoia keia: Ke manao nei au, wahi ar a; eia kakou ke hookokoke aku neii ke} kulanakauhale alii o Pelekane, a me ; he mea la, i ko kakou wa j>aha e hi- j ki aku ai, alaila, o kou wa paha ia e ! haalele mai ai ia'u, a hoi aku paha j oe no eou bome kou mau makua. ! A oiaihoi, i hoomau akuai oia ii j kana ka nailio ana; ke hiki mai paha ko'u wa e makemake fi i e hoi no ka home ululanu, aole ūaha oe e hoi pu mai ana me a'u, a oia ka hoi ka mea nanae hoehaeha loa mai i ko'u i ( mau noonoo, a oia ka ka opio o ke i i kapa kila i pane aku ai. ! i Anhea oe e kuu hoa, mai manao i j oe pela, eiai hoi, i auwana mai hoi ! ! keia kino mahope ou, a pehea la oe ! ■ i hoao ai e hookomo i na manao o • ! ke ano hehena iloko o kon puuwai a 1 ' hoonuka mai hoi imua o'u. ka mea ' jl\ ' ■ j hoi i iini nu : , e H!o mni oe im'u, a ■ : owau hoi nau- 1 ('iiai hoi. ua amnao anei oe, i ko'u ; j.wa ike iho ai ua lilo oe na'r., a owau 1 ' hoi nau. ma o kou ae iiiaikai ana ' ■ mai imua u'a,i kela !a īu ī ike niua ' ! loa ai i ko'u ano. ma k* kae o kela \ ' ; 1

kaliawnī ft\i 'e ftna, eu hot t hele mai aij a hoopaa kaua i ka kauft mftu olelo ma ia waiū ? Ke laai aka nei au ia oe me ka oiftio, aole loa au © tioao e hana pela ft aole no hoi au e hoowale mni ana i ko'o noho aaa mai a oo mai, oia «ole o'u makemako e nalowAle aku oe mai ko'u iko ana akn 110 hookahi la, a nolaila, o hoopau kokeao i hou mau mauuo ana pola. Ia wa, ua hoopau ao la ku opio o ka ululaau i kona mau manao ano e, a hei o»fti la hoi na hoomanao ana lioko ooa 110 kona makuahine a rae kona maknakaue, oiai hoi, el<» lakou ke hookokoke loa aku ne> e komo i ka uluwehi o ke Kulanakauhale alii. Ma keia wahi, ua hoaxiau akn la ko lakou hele ana, oiai/ke hele aku U ka ia e lawe o Lehua, a he mau oaile hoi ka mamaoi koe, alaila, komo aku lakou iloko o ke hale, a ua hooma" aku no iakou 1 ka hele ana a hiki i ka n a pco ana aku o ka la Aka, ua hoomau uku ]a lakou i feo lakou heie aeia a hiki i ka mole- : hulehu loa aHa, oia ko na keiki opio wa i ninau aku ai ī ko laua oaau hea hele, ioa paha e hoaumoe iho ana , lakou ma ia wahi, a i ole, e heomau aku no paha lakou i ka lakou hua kai ia po. Oia lea ko laua mau lioa i pane like mai ai, e hoomau aku no lakōu i ko lakou hele ana ia po, oiai, aole no hoi he loihi i kon a komo aku kakou i ke kulanakauhale alii, a he aba hoi ko kakou mea e hoaumoe iho ai ma keia wahi. TJa lilo no hoi iaoaau olelo ia laua i mea maikai, a hoomau aku la no hoi lakou i ko lakou hele ana ia po f a hiki kolakou komo ana iloko o ke kulanakauhale, a ma ka hora 12 oia po, ua kaalo aku la ka huakai mawaho o ka pa alii, a ua hoopuiwa ia hoi na koa k ai o na puka pa o ka i pa aiii. Ia wa, ua holo aku la kekahi koa kiai a hoike aku la i ko lakou poo | ae, no k> ia huakai eui o ke kuluau- ! moe, a ua hoohikilole ia ae la kona J manao no keia mea. a uahaawi aku ! !a oia i ke kauoha ī ka puali holoo- | koa no ka makaukau ana, he mana|wa ole. ua makaukau ae la na mea j a pau, a e ku ana hoi ka laina holo- | okoa me ka makaukau piha no ka j hana e ia aku ana. iioko o kei.i wa a ka pualikoa i makaukau nī, ua hoopuiwa ia aku la ke ke.kialii A]abati a me ka TJi Madslina n keia mau halulu auoe e halulu nei, a hele aku la hoi j luua e nana uja ka puka aniani, ia I wa, ua :ko koke aku la laua i ka pu , ahkoa e k.i laina ana me ko lakou I mau u.;»«oa piha, a ua hoanee ia I hoi ko laua noonoo nokeia mau mea j a lnu.l e ike nei. | Oiai hoi ka haie : <hi epioo nei, oia | no ka wa o kn opio i kikbke akn ai 1 ma ka puka ps. a oia no ka wa o ' kahi koa kiai i ninan koie aku ai '.e like no hoi nie ko lakou ftno [mnn ■ he mahma mahihia. i

o*t?»iAWat)ō, a he&ha. īt%-l3Sīke~ ' mjfcke q kn Jjiki ana mai o ke aumoa » : «a % «®5 «..%#•»?»• 1 tna lis lioaloha, e BoTfce t&ai 1 KOtir lnoa,aioleo ka mea paha nana I kāmih* *kq « hifci tn«i i keia maa ii9ra tub'poJipo olea po. ' A oia Va ka opio i pane alku al nie" 11 ka hoohakalia hou oie iho 3 o Alaferede koia, ka opio o na ntn!āau e k« oka waokele a mo kona mau lioa > iieie, a Qa ke aloha makua hoi au i, kono ao nei e lielo mai 1 ke kafahft-' " kftnh«le a!n nel, a na makemāko'W " «ike ia laua i keia manawa m» naa ia lie meahiki. * ** r * T -1. ,