Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 15, 9 April 1898 — Page 2

Page PDF (748.23 KB)

This text was transcribed by:  Hartwig Hermann
This work is dedicated to:  to Cynthia, she's a really nice woman

KE ALOHA AINA

 

2                      KE ALOHA AINA POAONO. APERILA 9, 1898            

 

KE ALOHA AINA

Hookumuia no ka

Po maikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.

---

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

---

HONOLULU APR. 9 1898

 

IHEA KA IKAIKA E KU AI?

---

  Ae, nani ke kamahao o ka pa-e ana mai o keia ninau, me he leo hanehane la no ka wai iloko o ka po lai, e imi ana i kona wahi e ku iho ai kona mau kaina wawae, a hookahua pono  iho. A oiai hoi, ua liuliu ae nei na la i hala, o ka ike ia ana o ka liuliu ana o ka poe ikaika i ko lakou mau makaukau kaua, no ka hoonee ana aku me na lako i hele a hihimana imua o ke alo o ko lakou mau enemi, e laa na makaukau ano hou o keia mau la e nee nei, i loaa ole i ko na au kahiko i hala loa.

  Ua hiki no keia ke lawe ia ae a hoohalike me ke aupuni Repubalika Hawaii e ku nei i keia la, ka mea nona ka ikaika a me ka mana e hoohana nei maluna o ka lahuikanaka o Hawaii ka lahui hoi no lakou ka hemahema i ike ia ma ko lakou mau alo a me na kua, e hiki ole ai ke kue aku i ka lakou mau enemi me ko lakou mau puupuu lima, aole hoi me na laau hahau, aka e pahaohao ana nae paha ka lehulehu me ka ninau pu iho: I hea la ka hoi e ku ai ka ikaika o ka poe ikaika, a e hoopaaia ai ka mana o ka lakou mau mea kaua, mai ka makaukau ae a lakou i paulele ai?

  He oiaio, ke ku nei keia ninau, a ke kikeke aku nei iloko o ka naau o ka poe aloha aina oiaio, iloko o na poe makee alii, a o ka oi loa aku hoi iloko o ka pohai o ka lahui Hawaii nawaliwali, ka poe hoi i nele me na haawina hoopomaikai makamae ma na hana o ko lakou aina oiwi; ku aku lakou mawaho o ka pahipa o ka pomaikai, a nana aku i ko lakou mau hoa'loha, e ai kehakeha ana, e lu ana io a ia nei me ka nana ole mai, i ke kaakaa aku o na maka o ka poe nona ke kuleana, a lakou i manao ai o lakou ka oi, ke pookela a me ka ikaika ma na ano a pau.

  Mamuli o ko makou kaana pono ana, i ke koikoi o keia ninau i manaoia hoi, he mea pono no hoi ke wehe ae i ke pohihihi o na manao e kau nei me he ao omamalu la maluna o kakou, ua hiki no ia makou ke hoakaka piha aku malalo o na alakai ana a ka uhane noonoo iloko o ko makou kino, e like me na kuhikuhi i haawi ia mai e ka Mea Nana kakou i hana, a oia hoi keia: Ka ikaika a ka o ka poe i paulele i ko keia ao mau lako, a o ka lua, ka ikaika o ka poe nawaliwali iloko o ka mana o Iehova.

  Ka mua, ka ikaika o ka poe i paulele i ke ulakolako o na mea kana i hanaia e ka lima o ke kanaka, e laa ka pu, ka poka, ka pau@a, ka pahikaua a me na elau. Ua pili pono loa keia i na aupuni nui o ka honua, e like me Sepania, Enelani, Farani, Amerika a me kahi Repubalika Hawaii, a nona hoi kakou e nana aku ai he mau pualikoa kona, a ua lawa hoi me na makaukau kaua o keia au hou e nee nei, ua kaliki ia kona mau aoao a pau, me kona kumukanawai piha, a me kona mau kanawai e hooponopono ai i kona noho mana ana maluna o ka aina.

  Ua ike pono kakou i ko lakou ano, a aole paha hookahi mea iloko o ka lahui Hawaii i nele kona ike i na mea a pau i hanaia, oiai, ua hookamaainaia a ua piha hoi na makahiki elima o kona kuekaa ana iloko o na home Hawaii, me ka hookaawili pu ana, e ake ana, e omo aku ia kakou iloko p@ko lakou mana, me ka i pu mai, eia ka pono la a me ka pomaikai, e komo mai kakou, e hoohiki ae kakou, e lilo i mau makaainana no kahi Repubalika Hawaii i hui ai hoi kakou me Amerika, loaa ie kakou ke kuikahi hoohuiaina, loaa ka pomaikai ia oukou na kanaka Hawaii, ulu ke gulaa lau, opuu ke daimana a lala, a o ke dala hoi e hehi wale ia ana ia e ko oukou mau kapuai wawae, ke maliu mai oukou i ko makou mau leo, wahi a ka poe ikaika.

  Nani no na olelo a ka poe i kakooia me ka mana o na mea ikaika, hoopahee lakou i ko lakou mau alelo me ka aila, i wahi e puni aku ai kakou, aka, ua hoole mai ka Haku ia mea, a ua hoolilo i na olelo noeau i piha i ka momona e make ai ko kakou mau manaolana i mea ole. O keia ae la ka makou wehewehe ana no ke kulana o ka poe ikaika, ka poe hoi i piha me na manao alunu, ka pakaha, ka hao wale, a pela aku, a ua hoopaa aku ka Haku ia mau ikaika pau wale, me ka lanakila ole maluna o kakou ka lahui nawaliwali, oia hoi, aole i komo iloko o kakou na manao haunaele o ka mokuahana, ke kuee, na hana ino, e hoolilo ana i ko kakou noho ana kuikahi i mea ole, hamau kakou me he poe manu Nunu la, lanakila no kakou maluna o ka poe ikaika.

  O ka lua o na mahele o keia manao ka ikaika o ka poe nawaliwali iloko o ka mana o Iehowa.

  O keia ka kakou e ike nei, oia hoi, ua piha pono ka elima o na makahiki o ka noho mana ana o ko kakou mau hoa'loha ilikeokeo maluna o ka lahui kanaka holookoa o Hawaii, aka, o ka mea kupanaha nae, oia ka hoopahua ia ana o ka ikaika o ka poe lako, ka hooneleia ana o ko lakou mau manaolana, a me ka loaa ana ia kakou he lokahi iloko o ko kakou wa nawaliwali loa, he ilihune haalele loa, aka, ua nana pono mai la o Iehova i ka maka o ko kakou mau naau, aia hoi, na loaa iaia ka ike oi aku, ma o ko kakou kumukaia ole, makee ole i ka hanohano, makee ole i ka nani pau wale a kupaa me ka manao aloha i ka aina kahi ou i hanauia ai, i ka lahui, ke koko nana oe i hoopulapula, a me ke Alii i komo pu me kona mau makaainana iloko o na hooweliweli ia, na hookaumaha ia, na hoopilikia waleia ma ke kino, a pela aku; a oia mau mea a pau, oia ka ke kanaka Hawaii ilihune haahaa loa, i piha me na haawina makamae ekolu, oia hoi ke aloha aina, ke aloha lahui a me ke aloha alii, e haaheo loa nei maluna o ka lepo o kona aina makuahine a hiki i keia la.

  Ka mea hoi a makou i olelo nei me ke kilakila, aohe ona kumukuai olinolino me na waiwai pau wale o keia ao, e hiki ai ke kuai ia, ke uhauha ia a ke manao ia paha he mea hoopukapuka i wahi e loaa mai ai na pomaikai o keia noho ana, oiai, he haawina lani ia i makana ia mai e ka lokomaikai o ke Akua, a i malama ia hoi me ka punahele e kona mana iloko o ka naau pakahi o kela a me keia i hiki ole ai i kekahi mea ke uhaai ia waiwai laa ana i haawi mai ai. Nolaila, e ka lahui Hawaii ilihune, ka poe no lakou ka ikaika o ka manaolaua e ku nei a hiki i keia la, e hoihoi hou ia mai ana no ko kakou aupuni kumu i kamaaina ai, i haihaiolelo pu ai a i wae pono ia mamuli o ka lokahi o ka lahui kanaka, aole hoi malalo o na olelo hookikina. Nolaila, e manaolana mau, aia no he hoopakele kokoke loa nana e alai aku i ka mana o ka poe ikaika, e kokua ana ia kakou i ka poe hemahema, pilikia a nele, oia hoi o Iehova o na Kaua.

---

 

NA LEDE HAWAII MIKIALA HANA.

---

  He mea na makou e hauoli nei ka ike ana aku i kekahi mau Lede o ko kakou lahui ponoi e hapai ana i kekahi mau hana hiki i ko lakou ike a me ka makaukau ke lawelawe elike me na poe @ lakou na inoa Mrs. Caroline Sharratt, Mrs. Lilia Aholo a me Mrs. Lala Mahelona, i hoohui ae ia lakou malalo o ka oihana tela humuhumu lole wahine, eia ko lakou hale hana ma ke Alanui Moi e pili pu nei ma Ewa iho o ke Keena Pai Nupepa o KE ALOHA AINA, i kapaia ma ka inoa o Makalei, (ka laau ona a ka i'a).

  Ua lawa maoli no ia mau kaikamahine me ka makaukau a me ka eleu e hiki ai ke hana i na paikini like ole o na ano a pau i makemake ia no na lole wahine, holoku a me na pukiki, o ku ai ka liki i ka nuku o Nuuanu e like no me na tela wahine haole o Amerika a me Parisa na wahi kaulana i ka loli mau o na paikiui i na Kikina a pau, a pela no hoi keia poe lede Hawaii; aohe hewa o ka naue wale ae malaila i ike maka, he ole hoi ka lohe pepeiao, e kipa mua ai ilaila mamua o na wahi e ae; oiai ua lawa o Hawaii no na Hawaii. Eia iho ia lakou nei ka milolii a me ka mikioi o Halalii, "E ike hoi ia kakou hoakanaka, o kipa hewa ke aloha i ka ilio, ka mea nona ka olelo ia ana, aia kona ike i ka huelo."

  He mahalo makou i na poe o ko kakou lahui, e hooikaika ana ma na hana a pau e pono ai ka noho ana e like me na olelo noeau a Solomona e i ana, "O ka lima palaleha, e mea ia e ilihune ai. Aka, o ka lima hooikaika mau i ka hana, oia ka mea e pomaikai ai." E na Hawaii, e ala a e lawelawe na lima i ka hana ka mea e pono ai, mai kaukai na ka hana oe e imi mai, aka, o oe ke hoolalelale ia oe iho no ka hana, he mea hanohano ia, aka, o ka palaualelo a me ka molowa oia ka mea hilahila, a he mau mea hoopoino a hoopilikia nui ia i ka noho ana. Nolaial, ke paipai nei makou i na poe a pau o ko makou lahui, e hana i na hana a pau e hiki ana ia oukou ke lawelawe, e hoike ae ai i ka mea oiaio ole o na mea a ko kakou mau enemi i olelo ai, he lahui palaualelo io no ka lahui Hawaii, a e hahai i ka meheu o keia poe Hawaii o ka aoao palupalu e hana mai nei, a e hoohalike me lakou, oiai, he nui loa no na poe ike hana lima iwaena iho o kakou Hawaii, a mai huna ia momi makamae i loaa ia oukou, a mai hoopalaleha i na opio a kakou, a e kuhikuhi aku ia lakou, o ka hana oia ka mea i pono ai.

---

  Ua kipa mai ka moku okohola Andrew Hicks maloko o ke awa ike kakahiaka Poakahi nei he 14 la holo mai Kapalakiko mai no ka hoolako hou ana aku iaia me na lako ai, he mau keiki Hawaii kekahi maluna ona no laua na inoa o Mitchell a me G. Gillie, ua hoi mai o Mitchell e ike i kona ohana maanei, mahope o kona kaawale ana aku no elima makahiki, ia auina la no i hala loa aku ai ua moku la oia no ka lawaia kohola iwaho moana.

 

KA UKU O NA LUNA LETA A PUNI KA PAEAINA.

---

  Ua waiho ia aku e Kuhina Daimona iloko o ka Hale Ahaolelo na hoike e pili ana i ka uku ia ana o na Luna Leta a puni ka Paeaina, he pane hoi no kekahi ninau a W. C. Achi, kekahi o na Lunamakainana, a malalo iho nei e ike ia ai kekahi mau uku haahaa loa i haawi ia aku i kekahi mau Luna Leta, e pono e hoomahuahua iki hou ia ae ko lakou uku penei:

  He kankakolu ka nui o na hale leta ma Hawaii apuni, a penei ka uku mahina o kela a me keia Luna Leta.

  Hilo $100, Olaa $10, Kalapana $3.33, Kohala $75, Mahukona $20, Waimea $20, Kawaihae $7.50, Waiohinu $25, Paauilo $20, Kealakekua $20, Pahala $20, Punaluu $5, Honokaa $35, Laupahoehoe $20, Kukuihaele $20, Waipio $5, Ookala $15, Kailua $15, Hookena $20, Napoopoo $7.50, Keauhou $7.50, Hoopalua $5, Naalehu $20, Hilea $5, Pohoiki $10, Hakalau $10, Honuapo $10, Honomu $10, Papaikou $10, Holualoa $10.

  O Maui he iwakaluakumamalua ka nui o na Luna Leta, a penei ko lakou uku mahina:

  Wailuku $75, Kahului $40, Paia $35, Peahi $5, Huelo $5, Keanae $5, Makawao $20, Waikea $5, Keokea $5, Lahaina $75, Honokawai $5, Honokohau $5, Hamakuapoko $20, Pauwela $5, Hana $25, Kaupo $5, Sprecklesville $20, Kipahulu $15, Hamoa $15, Ulupalakua $7.50, Makena $7.50, Waihee aole.

  O Kauai he umi Luna Leta, a penei ko lakou uku mahina:

  Lihue $60, Koloa $25, Kilauea $20, Waimea $20, Kealia $20, Hanalei $25, Makaweli $25, Kekaha $15, Mana $20, Hanapepe $15.

  O Oahu nei, he umikumamaha aole nae i komo pu ko Honolulu nei, a penei ua uku mahina i haawi ia i na Luna Leta.

  Waialua $15, Waianae $20, Laie $5, Ewa $5, Waikane $5, Kaneohe $5, Punaluu $5, Honouliuli $15, Kahuku $15, Heeia $10, Waipahu $20, Peninsula $3.33, Waimanalo aole.

  He ekolu wale no Luna Leta o Molokai a me Lanai e uku ia nei penei:

  Kaunakakai $30, Kamalo $15, Pukoo $5, Lanai $5.

---

  Ua hoopii koi poho ia ka nupepa Hoku no ka hoopuka ana i kekahi mau olelo oiaio ole e pili ana no Harry Saylor, ua hoopaa ia oia ma halepaahao no ka aihue ana i ka umeke laau, he $5000 ke koi poho, o C. Creighton me W. A. Henshall kona mau loio.