Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 15, 9 April 1898 — Page 7

Page PDF (891.18 KB)

This text was transcribed by:  Kyla Kariger
This work is dedicated to:  Aunty Mapu

KE ALOHA AINA, POANO, APERILA 9,1898                                                            7

 

HE MOOLELO WALOHIA.

-:NO:-

Ka Wahine Heopahaohao o ka

Aahu KeoKeo.

- A I OLE:-

Ka Loea Hookani Pila o ke Kulu Aumoe.

            I ka pau ana ae o kona mau aahu i ka uhaeuhaeia, a ku o‘ohelolohe iho la kona kino oia no ka wa i loheia aku ai o ka leo o ua Alanadela nei i ka pae ana mai me ke kaumaha nui, me na waimaka e hoomau ana i ka hiolo ana ma kona mau papalina menei:

            E ke kanaka puuwai lokoino, no ke ana la oe i aa ai e hana mai ia ia‘u e like me keia, no kou ike anei, aole he kokua ma ko‘u aoao i keia manawa pela anei oe i hana hoomaewaewa mai ai ia‘u e like me keia? O! Ke  kalokalo ae nei au i na Mana Lani, e haawi mai  oia ia oe i na haawina popilikia i uku hoopai no kau mau hana hoomainono i hana mai ai maluna o‘u.

            I ke kou ana iho o kaleo o ua Alanadel nei, oia no ka wa i huila ne ai o na maka o Rodufa me ka piha inaina, a ike pu ia aku la hoi ka pii ana aoe o ka nanaina nanakea ma kona mau helehelena me ke aki paa ana o kona mau kui.

            E ka wahine lapuwale, wahi a Rodufa i pane a@u ai me ka leo kakana e hamau koke kau hoopuka ana i na olelo e pii loa ai o ko‘u inaina o hahau ia aku oe e a‘u me keia pahikana. O kau hana kupono wale no i keia wa oia kou hoolohe ana amai i ka‘u mau olelo, e komo koke oe i kela mau aahu kane  a‘uia oe o auwana he‘e maloko o keia mau ululaau kanaka ole no ka hopena o kou mau la o ke ola ana ma keia ilihonua.

            Aole mae he leo i pae aku o ai ko Alanadela waha aku, aka lalau aku la oia i kona mau aahu weluwelu e waiho mokaki ana , me ka manao ana e  huna iho kahi olohelohe o kona kino, aka ia mau sekona koke no ua loaa pono mai la kona lima i ke kuau o ka pahikaua o Rodufa, a koka ae la oia i  kona lima i ka  eha, oiali, ua loaa pono aku ka iwi o kona puupuu lima.

            E ka wahine hookiuli e lalau ko ke kou mau lima i kela paalole kane ano, a mai hoohakalia hou aku hoi.

            I ka hooki ana iho o Rodufa ke kanaka puuwai lokoino i kana kamailio ana, oia no kona wahine ana i iuaina loa ai, a okioki iho la hoi iloko o na apana he lehulehu wale.

            Aka, aole nae i pau ae kana hana lapuwale ana maluna o ka aahu o ka kaua Alanadela, ua lalau koke iho la ola iloko o kona pakeke a unuhi ae la he kukaepele, a me ia mea oia hoolilo aku ni oia i ua mau aaho i hoolilo aku ni oia i ua mau aahu  la i pau lehu.

I keia iake ana  o Alanadela, aole ona pono aahu i koe oiai, na alelo ana ole o ke ahi e hamu ana me ka hikiwawaem akahi no oia a hooholo iho iloko ona e hooko oia i ka makemake o kon enemi, nolaila lalau aku la oia i ka paaalole kane a me ke ano pahemahema komo iho la oia i ua  mau aahu la.

            I ka paa ana i kona mau aahu kane, oia koke no ka wa i loli ai ai o kona nananina i keikikane opie ui, a o kona oiwi kino wahine, ua nalowale aku la ia.

            A ike ae la ua Rodufa nei, ua hookoia kaon makemake, oia no kona wa i kau koke ae ai maluna o kona lie, a me ka leo pahenehene mpane mai la oia;

            E Mr. Alanadela ke haalele uei au ia oe maanei, o ka‘u wale no i  ake nui ai e lohe e mare oe me kekahi kaukaualii o Sekotia nei.

           

            A pau ae la ne hoomaewae ana a Rudofa i ka kakou Alanadela oia no kona wa i haalele iho ai iaia e noho maloko o na ului au mehameha kanaka ole la a nalowale aku la i ka hihipea o na laau.

            I ka nalo ana aku o ke kanaka puuwai lokoina oia no ka  o  ko kaua Alanadela i hoopiha ia mai ai me ka ehaeha, no kamea, aole he maopopo iaia o ke aiahele ana e hele aku ai e hoea aku ai oia i kahi a ke kanaka e noho ana.

            No kekahi mau minute loihi keia uwe haalipo ana a ka wahike opio, holoi ae la oia i na waimaka e kiheahea ana maluin o kona mau papaiina me ke kulou ana iho ana o kona poo ilalo, me he mea la e kuko ana oia i kekahi mea, a kaahope ae la he mau minute o kona kulou ana aea ae la kone poo iluna, a alawa ae la ma a maanei me ka manao ana he hoopakele kekahi ua hoea mai ana mia i na kokua ana iaia.

            aAka, oia mau manaolana ana a pau ua nalohia aku ia, a i keia wa i komo mai ai o ma noonoo ao kanaka iloko ona he mea makehewa loa ka hoomau ana iho oi ka noho ana malaila.

            Nolaila, me ka hoohakakia hou ole iho lalau iho la oia i kona mau owili lauoho e waiho mokaki ana iluna o k alepo, a hookomo iho la iloko o ka pakeke o kona  pakeke mahope o kona puana ana i kekahi mau huaolelo ku i ka walohia penie:

            He mea e mokumokuahua o ka naau i ka ike ana iho io‘u mau oho nani  hoi e kuuwelu ana ma ko‘u mau kipoohiwi, aka, ua pau nae ko lakou hoowehiwehi ana i  kuu kino. Mai ike ole no paha au i keia mau ehaeha ina no paha i  noho aku i ko‘u aupuni, aka ua ko ia mai la nae au e  ke au  miki o ka makemake me ka mahui mua ole ae he paino kekahi e halawai ana me a‘u. E na ahe lau makani e pa kolonahe nei, e lawe aku i ko‘u aloha hope loa a haawi aku i na kaiaulu o Italia, a hoike aku  hoi i ko‘u ohana alii eia au ua poino. Aloha, aloha wale oukou, a he manaolana ko‘u e hoi kino waiina aku ana au imua o oukou.

            I ka pau ana ae o ke kanaenae a Alanadela oia no kona wa i ku koke ae ai iluna a hoomaka aku la e heie ma ke alahele ana i maopopo ole, e naku hele ana iloko o ka jijipea o na laau e pii ana maluna e kolo ana malalo o na iala laau maloo, a hoomaka mai la kona aahu e nahaehae mamuli o ke kihele ia e na lala l aau.

            A no kekahi mau hora keia kuoe hele ana ana, ua hiki hou ole iaia ke nee aku imuam oiai, ka  maluhiluhi ka pololi a me ka makewai, e hoalii ana maluna o kona nui kinem nolaila maluna o kekahi puha laau hoomaha iho oia, aka aole nae oia i makemake e hooluolu iho i kona pauku kine, oiai, ka ono o ka wai e hana mao ole ana i kona puu.

            Na ka ono o ka wai i kono mai iaia a heelele koke iho i kona wahi e hoomaha ana no ka huli ana aku i kahi e hooma- u ia ai o kona makewai, a i ke kua iki iho ana o kona nae, oia no kona wa i ku koke ae ai iluna me na waimaka e hiolo makawalu ana, mamuli o kona hoomaopopo ana ae ihea la oia e hoaa aku ai.

            Naku hele hou aku la oia iloko o ua ulu laau mehameha la e  huli ana hoi i kahi e hooma-u ia ai o kona puu i hele a maloo, e hoolono ana ma kekahi mau manawa me ka manao kekahi mau manawa me ka manao kekahi mau manawa me ka manao kuhihewa ana i  ka owe mai o ma lau laau o hooniia ana e ka makani e kahe ana.

            A i kona wa i ike ai, aole he wai i loaa iaia mahope o kona huli hele ana no kakahi amu mile loihi oai no kona wa i noho ilalo me ke helelei ana iho o kona mau waimaka i kaua mea he makewai, a i ka hope loa o kona uwe ana, ua hooholo iho la oia ma ia wahi oia e make ai i ai na na holoholona o ke kula a me na mani o k alewa.

            Nolaila me nu mamnolana poho no k a palekana o kona ole mai ka make a ka wai, oia no kone wa i hina aku ai iluna o na lau Iaau maloo, e waiho mokaki ana no ka hooluolu ana malaila a hiki i ka wa o na lima puauanu a k a ma ke  e ki koo mai ai.

            Aole i liuliu keia upoi ana a kona mau lihilihi maka, a mamua ae o ka pau ana o na waimaka ma kona mau paplina e kiheahea ana i ka maloe, ua koke aku la oia iloko o kekahi hiamoe kulipolipo, a i keia a na hiolani nei, oia no kona wa i halawai aku ai me kekahi moeuhane a penei ke ano nui o ua moe la.

            EW ku ana oia maluna o kekahi kiekiena e hahu ana i ke kai, a oiai kona uhane a nana nei i ke poi mai a ke kai i kumupali, oia no kona wa i lohe ae ai kekahi halulu kapuai wawe lio mahope o kona kua huli ae la kona uhane i kahi o ka halulu ana i lohe ai, a ike aku la oia i kekahi lio eleele e ahai ana me ka ikaika a maluna hio ona w noho aua kekahi kanaka opio ui, i ke kaalo ana ae o ua lio la oia kona wa i ike aku ai i ka haule ana iho o kekahi owui pepa ua puhi koke ia mai ua pepa la imua o kona alo e ka makani, a oia nokona manawa i lalau iho a mawehwehe ae la, a ike iho la i kekahi mau huaolelo i like ka ulaula me ke koko, a penie ka malao i kakama:

            E hoolana i ka manao, a mai pau pauaho.

            Ma keia wahi ua puiwa ae la ka kaua Alanadela me ka ano kunahiki a alaalawa ae la ma o maanei, eia ka he moeuhane a iho la oia iloko ona.

            Heaha hoi ke ano o keia moeuhane i loaa iho la ia‘u, he pomaikai anei, a i ole ne poimo pahja aka aole mae, a i ole he poino paha, aka aole nae he mea i ike ma keia ao i na mea e hoea mai ana memua ona, he paipai anei keia ia‘u he pomaikai anei, a i ole poino paha aole nae he mea i ike ma keia ao i na mea e hoea mai anan mamua ona, he paipai anei keia ia‘u e hoomau lou aku i ka huli ana i kahi e kena ai o ko‘u makewai.

            Haliu ae la kona mau onohi maka no kahi a ka la e kau ana a ike iho la ua nalowale loa aku ia mahope o na lala laau loloa e ulu ana, a ua ano ikaika hou mai la hoi oia mahope  o kona hooluolu ana iho la, a nolaila, me ke ano kanalua o kona hooluolo ana iho la, a nolaila, me ke ano kanalua o kona mapaolana no kona palekane, ku hou ae la oia iluna a hoomau aku la no kahi e loa aku kona pilikia i ka loaa wai ole mamu o ka pololi ai.

            A kaahope ae la he mau mile o keia hele ana, aia hoi ua hoomaka mai la ka uhi ana o ka pouli e uhi maluna o ua ululaau la.

MAKE I ALOHA NUI IA.

MR. LUNAHOOPONOPONO,

                                    Aloha oe:

            Ma ka hora 3:15 o ke ahiahi la pule la 6 o Maraki i hala, ua haalele mai la i keia ola ana o Kanakaonae a haalele pu iho la i kana mau keiki ekolu keikamahine me hookahi keiki kane, kona mau kaikuahine, na ke kaumaha a me ke minamine paumako i ke aloha mahope aku nei nona.

            Ua hanau ia oia i ka la 23 o Dekemaba. 1846, mai ka puhaka mai o Kohoehu e, a me Kuaana k, a ua piha paha iaia no makahiki he 51, okona hanu ana i na ea oleole o kona aina hanau a kuu aku la kon luhi, ma Makeanehu. Kapaliuka,  Kahuwa, Kohala, kona wahi i hanau ia ai, a malaila no hoi oia a hiki i kona nui ana,a komo wale oia i ke kula hele la o Kaipuhaa.

            A mahope iho o ka pau ana o ka hooponopono ana a Kohoehu i ke kino puanuano o koua makua i aloha nui ia, i hoike ia ae ka lohe i ka ohapa a me na hoaloha o ka nea i haalele mai la keia ola ana, ua akoakoa mai la i keia ola ana, ua akoakoa mai la ka ohana, ne makua a me na hoaloha e kie hope i ke kino o ka mea i aloha nui ia.

            He oia mau ka piha a hiki wale i ka hora 2 a oi o ka Poakahi, i kai aku ai ka huakai hoolewa iwaho o Huelua ko lakou ilina kupapua e waiho pu ai me kona mau pokii i moe mua ia ilina a na ka Rey M.M. Kealoha i malama ke anaina hoomanao hope loa m ak ailina.

            Ke komo pu aku nei ko ouko meakaku me  oukou me na keiki i hoonele ia i ka makua ole i ke aloha nona, a na ke Akua e malama a luai mai i ko  oukou noho ana.

            Kou OIaia,

G.W.K. KAAINONI,

Hawi, Kohala, April 5, 1898.

HE HOALOHALOHA NO D.

HOAKIMOA.

            O makou o na haumana kula sahati o Laupahoehoe ma ka apana o Hila Akau, ma o ka lono i loaa mai ia makou no ka nalohia anan aku o o kekahi o ko makou makua a hoa paaua pu hoi iloko o ka ke Akua hana;

            Nolaila, ua ili iho maluna o makou na kipona a ke aloha ie, a ke komo pu akunei makou me kona kaikuaana i hoonele ia i ka poki i ole na keiki i hoonale ia i ka makua kana wahine aloha i hoonele mau loa ia i kona kokoolua ole a me kona mau pilikana a pau loa i hoonele ia ko lakou hui pu ana me ia.

            Nolaila, me ka luuluu paumako a me na hoomanao walohia ana nona, ke komo pu aku nei kekkula sabai holookoa ma o ko makou mau komite la, e auamo pu i mau noonoo a me na manaolana poho ole me o kana mau hana maikai o na wa i hala aia oia ke akoakoa pu  ala me na puali anela o kela aupuni amu lea, a oie ka makou e hoomanao ae nei.  " O ka mea noho iho ma kahi malu ke aka o ka mea Mana Loa."

            Me neia mau poloai ana ke komo pu aku nei makou a pau e auamo pu ia mau ehaeha a ana ke Akua kahi kolu iloko o kona maikai palena ole e hoomaha mai.

                                                REV. D. KAHOOIO,

                                                H.N.BAKER,

                                                W.K.FORBYTH,

                                                J.L. PAOO,

                                                E.K. SIMMONS,

            Komite;                       OLIVER KAHIPO,

                                                DANIEL P. HOOLAPA,

                                                S.S.P. PAAHAO

                                                W. K. KITTEL

                                                M. PACHECO,

                                                JOHN PAAPU,

                                                NAHAKUELUA.

Laupahoehoe, Mar. 31, 1898.

            KEIA KAU KINIPOPO.

                        Ma ka halawai ana a ka hui kinipopo ma ka Poalua nei, ua hooholo e hoopaneeia ka paani ana o keia kau kinipopo a hiki i keia Poanao aku, Aperila 16, o na hui kinipopo e ulele mua aua mawaho o Makiki ia auina la, oia no o Honolulu a me Uniona, eia na hui kiuipopo e komo ana ma keia  kau kinipopo ke hoomaomaa mau mai nei i keia mau ahiahi.