Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 23, 4 June 1898 — Page 3

Page PDF (843.74 KB)

This text was transcribed by:  Kumu ?Aina Badua
This work is dedicated to:  Kupuna Kāne(Granpa) Kaeo, Lawaiʻa (fisherman) ame ʻAha Kākau (court recorder) ʻoia

KE ALOHA AINA

                                                                                               

                                                                                                       POAONO, JUNE 4, 1898

 

 

 

                                                            KA BUKE MOOLELO HAWAII

 

                                                                        I HAKUIA E KA

 

                                                Moiwahine Liliuokalani, ma Wasineton.

                       

                        Pai a hoopua ia e Li a me Shepord e Bosetona, Amerika Huipula.

 

                        (Unuhia no ka pomaikai o na poe heluhelu o KE ALOHA AINA)   MOKUNA VI.

 

                                                                        KAMEHAMEHA V.

 

            I ko makou manawa e noho ana malaila ua hoea mau ae na kiu mai Honolulu ke nei, e koi ikaika ana i ka moi e koho ia kona hooiluna, a i ole e noi ana iaia e hoi aku i ke kapitala no ka noonoo ana i keia kumuhana, a oia mau manao a pau ua hoike mai i kona makemake ole, ina aole he kue maopopo loa.  He mea oiaio, wahi ana i kamailio akea ae ai, ua ale oia i kona hoailona moi i na kanaka, a aole oia i ike no keaha na kanaka e koho ole ai i hooiluna nona.  O ko ʻ u manao, aole ia he mea hana malu, aka, he kumuhana ia e hoopuka ia ana maloko o na moolelo, a o ka mea maoli i manao ia no ka pii ana aku ma kona wahi e rula mai ai, no ka lahui Hawaii, oia no o Ema ka wahine kanemake a Alexander Liholiho, Kamehameha IV.  Oia a me kona mau ukali he lehulehu wale, ua noho pa iho me makou, aka, ua noho aku nae oia ma kekahi Hale okoa aku, no kona makemake e hele aku ma kekahi wahi koke malaila.  A mawaena o keia mau huakai a ʻ u e kamailio nei, oia no kona pii ana iluna o ka mana o Hualalai.  no ka hele ana aku e makaikai i ka heiau o Ahuanui, O keia wahi e hoomanao i ka wa mamua he ahua pohaku ia, i kukuluia e kekahi moi o na keneturia i Lala aku la, a o kona kukulu ia ana no ka manawa pokole wale no ia, a o kela a me keia pohaku pakahi ua hapaiia ia e kekahi mau lima oolea he lehulehi wale, a mai kahi wahi aku a hike i ko lakou hoea ana i ko lakou kahua i kukuluia ai, a o keia hale i kukuluia ai, na Umi ia no na akua, a e hoohana pu ia ana hoi no na nana hoano.  Ua hoea aku na poe makaikai, ilaila, ina lakou e kokoke ma keia wahi, aka, he mea kaumaha nae no ʻ u ka olelo ana ae, aia he poe ma ia wahi kokoke he manao aloha ole ko lakou no keia mau mea hoano o ke au kahiko, no ka mea, he helena nui o keia mau pohaku i kukulu ia ai me ka hana nui, i wawahi ia aku, a mai ia lakou mai i kukuluia ai he pa kao.

 

            Aole i loihi na wa mahope mai, aole e hiki i kekahi o makou ke hooluolu ma ka lealea ana, no ka mea o ka emi hikiwawe ana o kona ola, he mea ia e hiki ole ai i kekahi o makou ke haalele aku i ke kiai ana aku iaia.  I ka wa i hoea mai ai o ko ka Moiwahine Ema manawa na koi aku oia me ka ikai, i e koho la oia no ka lawe ana ae i ke kaulawahi o ke aupuni i kona wa e make ai, aka, o kona manao no nae e hoike mai ai, aole oia i hoololi ae, e waiho ana no na na kanaka e koho i ka lakou mea i makemake ai.

            A i ko ʻ u wa no ma ka aoao o ka moe, e hana ana i ka ʻ u hana, oia hoi ke ku kiai ana i kona mau hora e hookokoke aku ana i ka make.  Aole ka Moiwahine Ema i hoopau ae i kona manao, aka, ua hoike hou aku nae oia i ke kumuh ana no ka pii ana ae i ka nohoalii, a me ke kamailio ana aku i ka moi he mea nui i na kanaka kona koho ana aku i hooilina no ke kalaunu.  Aole oia i pane mai, aka, ua huli aku nae oia maluna o kona wahi moe ma kahi e.  Ua hooholo koke ia he mea maikai ka hoihoi hou ana iaia i Honolulu, a ua ae koke mai no hoi oia, nolaila, i ukali ia e na alii a me ka lakou poe lawelawe, ua hoi like mai makou me ia no ka home.  E like me ka loihi o kona noonoo maikai ana, ua hoopuka ae oia e waiho ia no ke koho ana i hooilina nona i na kanaka, a pela no me kona aha kuhina ua hike ole ia lakou ke hoololi ae i kona manao.  A me ka manao piha e hookuu ana ma ka balota e koho ai i kona hooilina mamua o ke koho ana e like me ka mana o ke kanawai, ua haalele iho la oia i keia ola ana me ka ike ole i na ehaeha.  He mea oiaio, ua make oia me ko maluhia, a ua hoike mua mai no hoi na hoailona o ka make.  mamuli o ke kuhihewa o ka ilamuku ua make ka moi, ua uhi ae la oia i ka haleahi me na lole kanika, a i ka wa i kekoke loa ai e puni ka hale, ua ike ia iho la e ola ana no ka moi.  Ua manaola aole he mea pono e wehe ae ai i keia mau kanikau, no ka mea, he wa wale no nona e make ai, nolaila, ua hoao ia iho la kekahi mea no ka hana aku ia mau mea, he elua la o ke kau ana o keia mau kahakahana mamua o ka hoea ana o ai o kona wa i make ai.

 

            A oiai, aole i koho mai ka moi i ka Moiwahine Ema i hooilina nona, aka, ua ike ia no nae ua hoomanao iho no oia iaia ma kona palapala hoolina i kona mau waiwai.  A o ka mea oi loa no nae ana i waiho iho ai i kona waihona oia.  no ka hookahua ana i ka Home Lunaliko no na poe oo loa a me na poe ilihune o ka lahui Hawaii.  Ua hookau ia na kane a me na wahine maloko o laila, a ua hookaawale ia no nae kona kane keena a pela no me ko na wahine.

 

            Ua malama pono ia lakou, a o na poe malalo laila ua hoohauoli ia lakou e like me na opio o ka wai hala, a ma o ka luana pinepine ana me na hoa, ua hoike maoli ae no ko lakou iini e hoohui ia lakou ma ka materomoni o ka mare.  Ua ae ia ko lakou n@ao manao ana o keia ano me ke keakoa ole ia aku, a ua hookaawale ia no hoi he rumi no na poe i hoohoio like e noho lokahi no ka hopena o na I o ke ola ana.

 

                                                                                    MOKUNA VII.

 

                                                                        KA MOIWAHINE EMA.

 

            O ka hopena no ka paio ana no ka mea e pii ae ana ma ka nohoalii.  ua lilo mai la i ko ʻ u ohana ka laina o Keaweahulu.  Mai ka wa mai i hoole ai o ka moi i ke koho la ana o kona hooilina, ua lilo aku la ia na ka ahaolelo e koho.  Aole e hiki ke hoonoina ia, ke kumukanawai o Hawaii nei i kakau ole ia o ke alii kiekie, a i ole o ka mea e hookokoke aku ana i ke kalaunu oia ke rula mai.  Aole e hiki i ka ahaolelo ke koho mai na poe he lehulehu wale, aka, mai waena mai ia o na mea e paio ana i kokoke loa e like ko laua kulana ohana alii no ke kalaunu.

            O ko ka Moiwahine koi ana no ka nohoalii aole ia i hoea mai mailoko mai o kona ohana, aka, ma ke ano he wahine kanemake oia a Liholiho kekahi o na Kamehameha.  Ma kekahi aoao o ka makuakane o ke kupunakane o Kalakaua a me Kamehameha I, he mau hoa hanau laua, a e like me ka ʻ u i hoike mua aku ai, mai na makua mai o ko makou mau kupuna i aie ai ka mea i make aku la i ka nohoalii, a me ka hoohui ia ana o na mokupuni alii o Hawaii malalo o hookahi aupuni.

            I keia wa, aole e hiki ke hooleia ko ka Moiwahine Ema kuleana holo ina no keia kulana.  Maanei i ike ia ai ua hookaulua iho ka moi i ke koho ana i hooilina nona mawaena o Ema a me ko ʻ u ohana.  I keia wa aia ka mana o ka noonoo ana i keia naau maloko o ka ahaolelo.

 

 

                                                                        KUU PINE UMAUMA UA HALA

 

                                                                        Ka Nupepa Ke Aloha Aina,

                                                                       

                                                                                                                        Aloha oe:

 

            Ke hai aku nei au i ka lohe i na plikana a pau o ka ʻ u wahine aloha o Haliaka Kauwe, wahine mare ia a Jos. Maikaaloa Kauhi, e noho ana ma Kalaoa, Hilo, Hawaii.  Ua make o Haliaka, Kauwe M Kauhi ma ka po Poakahi, hora 8:15 p.m., o ka la 23 o Mei, he ma ʻ i Naaonia (ma ʻ i poina).       

            He 11 la kona kaa ma ʻ i ana a make aku la, he waine maikai, oluolu akahai, haahaa, heahea i na makamaka a me na hoaloha, he hookipa me ke aloha i na hoa launa, ka ohana a pola aku.  Ua loaa mai ko maua puhaka mai he 9 keiki, 8 e ola nei, a ha hookahi i make.

            Ua hanau ia oia e Kanaka w ma Kohala, Hawaii, me Kaueiakama k.  a holo pu no me na makua ia manawa, a noho i Waikiki-kai, e pili pu la i ka muliwai o Apuakehau, malaila oia i hanai ia ai a pui, a lawe hanai ia e Nailipelapela, mahope noho i ke kula o Kawaiahao no 9 makahiki, a hoopalau me Joseph  Maikaaloa Kauhi o Kauakanilehua o Hilo i Se t. 1G, 187G, mare ia e Rev. H.H. Pahio o Onomea, ma ka home noho o Mr. & Mrs. Coleman ma Papaikeo, Hilo Hawaii ma ka la 30 o Dekemaba, 1878 a noho me ka malama i ka maluhia oia berita no 19 makahiki, 5 mahina a u o 22 la.

 

            He kula kuokoa kana i kukulu mea loa ai ma ko laua home noho pono imua Hanawi, elua makahiki mahopo iho, he hope kumu ku ʻ a olelo haole no ka hale kula aupuni o Onomea no 7 mahina a waiho aku oiae e nui ana ke kaumaha i na keiki lehulehu e hoea mai ana mai kona pohaka mai, mahope iho, noho ma ka home a hiki i kona hooluolu ana aku la.

 

            He wahine manao ohana, na ai kane a me ka lehulehu, a i na hana pono a ke Akua, he lala ikaika no ka Hui Aloha Aina o Kalaoa a hiki i kona make ana, aia ko maua wahi home kokoke i ke alanui aupuni, he hookahi anana wale no ka mamao mai ke alanui aupuni mai.

 

            Ua hea wale ia no eia na poe i kamaaina iaia a me na poe malihini hele a pau e maalo ae ana ma kona ipuka hale, mai kona lahui ponoi a na haole, nolaila , i kona make ana ua nui na waimaka helelei nona a me na palapala iloko o ka wa pokole.

            Nolaila, ua hala kuu wahine aloha kuu Pine Umauma a ʻ u i lei haaheo ai iloko o o na makahiki he 19 a oi, me ka mohala ana mai mailoko mai o kla pua o kuu pine umauma. he 8 pua nani a maemae, oia no na keiki 8 a maua e ola maikai ana maluna o ka lepo a ʻ oha o ke one oiwi.

            Me kuu aloha nui nona kuu aloha poina ole.

 

                                                                                                JOSEPH M. KAUHI.

                                                                                    Kalaoa, Hilo Waena, Me 25, 1898

 

                                    KA HOALOHALOHA A KA HUI ALOHA AINA O KALAOA, HILO,

                                                NO MRS. HATTIE KAUWE KAUHI.

 

            O makou o na lala a pau o ka Hui Aloha Aina o Kalaoa, ma o ko makou mau komite, ke waiho aku nei i ko makou olelo hooholo hui.

           

            Mamuli o ka make ana o ka wahine a ko makou hoaloha oiai, J.M. Kaui, kekahi makuahine aloha aina ciaio a ka lahui, Mrs, Hattie Kauwe Kauhi, ma ko laua home aloha ponoi ma ka po Poakahi, hora 8:15 p.m., o ka la 22 o Mei, 1898.  Nolaila, ke hooholo nei makou;

 

            Akahi.  O ka haawina kaumaha, luuluu a minamina i loaa ia oe no kau wahine i make me ke aloha nui ia e ka lehulehu;  Ua oluolu i na lala a pau o ka Hui au i noho hookele ai, ke komo pu ana aku me oe e kaana puunaue, hoolawa like, lawe malie ae, a auamo iu iho i na kaumaha a pau e like me ka nui o ke kaumaha i loaa ia oe.

 

            Alua.  Ke noi nei makou i ko ke Akua mau kokua ana mai, me kona aloha kiekie e hoolauna mai i kou naau kaumaha, a e lawe aku i ua kaumaha a pau mai kou uhane aku a e waiho iho i kona aloha poina ole.

 

            Akolu.  Ke noi nei makou i ko ke Akua malama ana mai ia oe, i kau mau kiekie  noho ana ma kou alo ponoi, a ma Honolulu, Oahu, a i ka ohana a pau o kau wahine a me oe pu, e noho ana a puni ka Paeaina, e (o) o hi aku i ko oukou mau ola.  a me no la make ia ili honua, i hooulu a mai a hoolaha ia ne pa oluna lehulehu, a ulu ka @ahui, a piha la ai ia, ola Hawaii.

            Na ka Hui Aloha Aina o Kaliula, ma o ko makou mau komo ae.

 

                        S.W. WAILONO                               Peresidena

                        M. KALIULA.}

                        W.I. KAPULE}       Na Komite.

                        DAVID MALO}

 

                                               

                                                                                    HE AHAMELE NUI.

 

 

            Ua malama ia ne he ahamele nui e na haumaua o ke kula o

Sana Anaru ma ka po Poakahi nei, maloko o ko lakou halekula ua hoea ae ke Kakaliiwahine Kaiulani ma keia ahamele a pela pu no hoi me kekahi poe e ae o ke kulanakauhale nei.

            He maikai na mele i himeni ia e na kaikamahine opio oia kula a me na hana hoomakeaka hoi i panee ia mai e kekahi poe kaikamahine.  Eia iho ka papa kuhikuhi o na hana oia po.**

                        Duett--                        Les Frilliants. . .

                        Miss Koehing me Miss Richardson.

                        Song--             Where shall we find our Home

                        Miss E. Mossman, Miss Nawahi.        acompanied by Wald

 

 

                                                HANA HOOMAKE AKA.

                                                            Up--to-- Date.

 

                        Timoty Trotter                         Miss P. Jones

                        Alphonso                                 Miss Kauka

                        Zachrie Titparch                      Miss F@ u tain

                        Susie Satchell                          Miss Richardson

                        Angelina                                  Miss E. Christina

                        Sophonisba Smith                   Miss M. May

                        Herald                                     Miss Christina

 

                                                NURSEY RHYME.

 

                        Little Jack Horner.                  Mother Hubbard

                        Georgie Porgie                        Little Po Peep

                        Baker ʻ s Man                            Mary Had a Little Lamb

                        Jack and Jill.

                                                Chorus

 

 

            Ma ka hookuku kinipopo i malama ia mawaena o na hui kinipopo Honolulu a me ka Regimana, ma ka auina la Poaono nei, ua kaa ka lanakila i ka inoa mua ma o ka loaa ana iaia he 8 puni, a o kona hoa hoi he 7 puni.**

 

            Huhewa ka oihana kinaialii ma ka Poakolu nei, ua kani ae ke oeoe hoailoha pauahi, e hoike ana aia ke ahi ma ke kihio o Alanui Waina a me alanui kahawai o Nuuanu, a i na kaa kinaiahi i puka-ka ae ai ma ke alanui kahawai o Nuuanu, ua ike ia aku la he imu puaa e a mai ana iloko o kekahi pa, a huli hoi mai la na kaa wai, o ka mea akaaka loa ia aole i hiki aku i kahi o ke ahi e ai ana iluna pahu lole mauka koke aku no oia wahi I ka lohe ana no o na lio e huki ana i ke kaawai i ka uwe mai a Kamapuaa o ka puiwa no ia o na lio a hoi nele mai Ia.