Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 24, 11 June 1898 — Page 5

Page PDF (879.02 KB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Historical Society

KE ALOHA AINA

 

KE  ALOHA  AINA,  POAONO,   IUNE   11,  1898        5

 

KAU  I  KAPUA  KA  AUWAA

PANANA  OLE.

 

Wehe o Uwahi i na Keiki

Sepania la lilo.

 

  Ua hoike ia ae maluna o ka papahele o na Ahaolelo o na Aupuni Kana o Sepania a me Amerika, na papa kuhikuhi no ke au o ka hoonee no na wai o Manila

  A wahi a na loea kalaiaina o Amerika i hoike ae ai, o ka manao mai Kapalakiko a Manila ma ke ala pololei he 6,100 mile, aole nae e hiki na mokukaua o Amerika ke holo pololei ma ia alahele, me ka ole e kipa ma Hawaii e hoopiha ai i lanahu a me lako ai, a no ka mea, o na Paemoku o Hawaii, oia ke oioina mawaena konu o keia alahele.

  Oia kahi kumu moowini a na poe alakai hoohuiaina e onou la i ka Ahaolelo e lawe ae ia Hawaii.

  Ko Sepania papa kuhikuhi he okoa ae ia i ka Amerika.

  Eia ka Sepania, he 8,000 a oi mile ka mamao o Manila mai Sepania mai, a e lawe ana na mokukaua e holo ana no Manila, he mau moku lawe lanahu a me na lako ai, e hele pu ana keia mau moku i piha me na lako e lawa ai na aumokukana o Sepania me ke kipa ole ma kekahi awae hoopiha lanahu ai.

  Ko makou manao iho, ma ka lawe ana ne a kaana i na papa kuhikuhi hoonee kaua a keia mau Aupuni, na maopopo o Sepania ka mea i oi aku o ka loea ma kana papa kuhikuhi, a no ka mea he alahele loihi kona he 8,000 mile, i ko Amerika he 6,100 mile, a ma ko Amerika kipa ana mai ma Hawaii nei e hoopiha lanahu ai, ua hooi hou ia ae na mile ma kona alahele mai ka 6,100 a i ka 7,000 mile, i aneane e like aku no me ko Sepania alahele ka loihi, a o ka oi ae keia, e hala ana he mau la e ku ai na moku no ka hooili lanahu ana maanei, nolaila, he hoike no keia no ko Sepania holomua, a malia paha o lilo na hana hoeepa a kahi Repubalika Hawaii i mea e kono ia ai na aumokukana o Sepania e komo mai ma ko kakou awa nei, alaila, ao'eia he komo ana mai no kona nele i ka papa kuhikuhi kupono ole e holopono ai kona kulana hoonee kaua, aka, he komo ana mai no ia e haawi mai i kekahi mau ao ana i ka nui o ka lalau o ka poe e uwauwa nei na waha no na koa Amerika i hoea mai noi a hoea hou mai ana, a oia ka makou i olelo ae nei. Kau i kapua ka Auwaa pauana ole.

 

  Papale Sela no ka la heihei he 25 keneta wale no ma kahi o N. S. Sachs.

 

NA  LONO  TELEGARAPA.

 

Kai Huluhuluia ka Hoohui

Aina.

 

Kiai paa na Elele a ka Lahui.

 

  Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Dorika ma ke ahiahi Poalima nei loaa mai ai ia makou mai na Elele mai a ka lahui na mea hou auo nui i pili i ke kulana o ka ninau hoohuiaina, e paialewa ia mai la e ka noonoo like ole o @a loea Kalaiaina o Amerika, e hoike ana;

  Aia na aoao @a o ka ninau hoohuiaina k@paio la elike me ka ikaika @ o@a ia laua, a e komo pu ana me na Elele a ka lahui iloko oia mau hakoko ana, o Konela J. Rikikini, ka Moiwahine Liliuokalani a me J. Heleluhe, ma ka aoao o ka lahui e kue ana, a o Haki a me Kakina ma ka ao@o hoohuiaina.

  Aia o Kakina ma, ke noke la i ke kue i na palapala hoopii kue hoohuiaina a ke Aloha Aina, aia hoi ka Moiwahine, Col. J. Rikikini a me J. Heleluhe ke haawi la i na hoakaka piha ana, no ka manao kupaa o ka lahui mahope o kona Moiwahine, a e hoike ana hoi i ka maka welawela loa o ka lahui Hawaii i ke komo ana aku malalo o Amerika.

  I ka wa i loaa mai ai na lono aia o Kakina ke luai la i na hua awahia e poino ai o Hawaii, oia ka wa a ka Elele Lahui Col. J. Rikikini i hiki aku ai a ku ana imua o ke kahua o ka hana, a ua paio aku oia me kona lolo no ke ola o Hawaii, a hiki i kona hoomaopopo ana aku, na hookaakaa ia ae na noonoo pohihihi o na hoa o na Hale Ahaolelo elua.

  Ua lawe ae ka Aha Senate i ka noonoo ana i ka olelo hoohuiaina a uhi-puia e ka hoopahu ia ana o ka Maine.

  Ua kukala kana ae o Amerika ia Sepania, a ke hoolewa hele ia mai nei na koa mao a maanei, ke hele huli mai nei na manuwa Amerika i wahi no lakou e hoomoana ai, i hiki ke ulele kaua aku ia Sepania, a oiai e hoolewa, hele ia ana na mea kaua moana a me aina, ke onou mai nei na Lunamakaainana, ka Peresidena, ka Aha Kuhina a me Kakina ma, o ka olelo hooholo hoohui aina, imua o ke Komite o na Aina E, o ka Hale Lunamakaainana, a ma ka la 17 iho nei o Mei, ua waiho ia ne na hoike a na Komite, o ka hapanui he 11, lakou ma ka apono e hoohui, a o ka hapa nuku he 4 lakou ma ke kue (puali no nae ka hau nui i ka hau iki), he nui ka hanwana ana no ka lawe ae o Amerika a hoohui ia Hawaii, mai muli o keia kulana kaua me Sepania, aka, aole i hoemiia na manaolana o na Elele no ko ka lahui lanakila.

  Mai ka la 4 mai o Mei, ka hoomaka ana o na paio hahana ana o @a aoao a elua no ka ninau @oohuian@.

  Ma ka la 20 o Mei, ua hiki ae imua o ka Peresidena Makinile keka i o na pualikoa o hoouoaia ana no Cuba, nona ka huina he 2000, ia lakou e kai ana ma ua alanui o Wasinetona nei, aia na makuahine, wahine, kaikuahine a me na keiki e uwe ana, a e hahai ana ma na alanui, aia hoi na kane iloko o ka pualikoa, e hiolo makawalu mai ana na waimaka, a he ku i ka ehaeha ka uhane ke hoomanao ae, i ke kaawale ana aku o ke keiki mai ka makua aku, a o ke kane mai ka poli aku o kana wahine, a waiho iho i ka ohana mahope nei e hoauanaia ana e na wiliau o ka noonoo, e hoomanao aka ai no ka hoi ai me ka lanakila a ike hou i na maka aloha o ka ohana.

 

UA  HALA  AKU  NO  MANILA.

 

  Ua hala aku la ka mokukaua Kaletona me na moku lawekoa ekolu no Manila, ma ka hora 9:30 o ke kakahiaka Poaono nei, Mamua o ka hiki ana ae i ka manawa e haalele iho ai o na mokulawekoa na hoopihaia ae na uwapo me na poe makaikai, a pela pu no hoi o luna o na moku ua hele a le-i Kohala i ka nuku na kanaka.

  O ka mokuahi Pekina kai hemo mua aku no waho o ka nuku o Mamala i ukali ia aku e ka mokukana Kaletona, a mawaho o laila i kali mai ai laua no ka hoohemo aku o na mokuahi elua i koe iho iloko nei e ke awa, oia ke Kulanakauhale o Kikane a me ka Auseteralia.

  I ka wa a ke Kikane a me ka Auseteralia e makaukau ana no ka haalele ana mai i ka uwapo, oia no ka wa o na aliikoa me na koa i haawi mai ai i na leo huro no na poe Honolulu nei, ua panai aku na poe o luna o ka uwapo, ma ka haawi ana aku i na huro ana no lakou, malaila ae ka bana aupuni kahi i hoonanea ai i na koa, a o na bana o luna o na mokuahi ua haawi pu mai laua i mele aloha hope loa, a ia wa no i hoohuli ae ai ko laua ihu a niau aku la no waho o ka moana.

  O ke Kikane kai hemo mua aku a mahope aku oua i ukali aku ai ka Auseteralia, i ko laua huipu ana me na moku e kali ana ia laua, oia no ko lakou wa i holo like aku ai no Manila ka pahu hopu, no ka huipu ana aku me na mokukaua o Duwe.

 

KOKOKE  KA  POINO  I  NA  IPUKA

O  HAWAII.

 

Kue o Farani a me Geremania

i na Kokua a Dole.

 

E Paniku la ana paha ke Awa o

Honolulu  nei.

 

  Wasinetona, Mei 26. O na hooponopono ana no ka mea e pili ana ia Hawaii, ua hoea mai ia. I ka wa a ka mokukaua Kaletona e hoea aku ai i Honolulu a hoomaka e hooili i ka nauahu no ka hoomau ana aku i kana huakai no Manila, e hookomo ia aku ana e na Kanikela Farani a me Geremania i manaoia maanei, he kue ikaika loa ia mau pono i haawi ia aku e ke Aupuni o Dole ia Amerika Huipuia. He wikani ke kulana e lawe ia ae ain e na aupuni o Europa, a me he mea ia, o ka hoopena, oia no ke pani ia ana o ke awa o Honolulu i na mokukana o Amerika Huipuia, a he hoonawaliwali ana aku hoi ia i na huakai e holo ana no ka huipu ana aku me Duwe.

  O ka mea oiaio eia na lahui o Europa ke nana mai nei me ke apono ole i na hooponopono ole ana o Hawaii e ku kaokoa oia, ua hoomaopopo loala ia maanei. Eia he manao inaina ma ka aoao o na luna aupuni o na aupuni i hoike ia ae la no ka hoopoino ana aku ia Hawii e like me ka hiki. Aohe mau hoolala maikai e ae e huli aku ai mamua o na mea i noonoo ia i keia wa. O ke awa o Hawaii he waiwai nui oia no ka palekaua o na mokukana a me na moku lawe koa e hoouna ia ana no Pilipine. E hopiha nanaha hou ana lakou a pau, a he hana keia aole e emi iho malalo o elua la, a i ole, oi aku paha.

  O na luna aupuni o Europa, ina o Hawaii e hoike akea ana i kona kumu kokua ia Amerika Huipuia, e kupaa ana lakou ma ke ku kaokoa ana, a ua olelo ae o na hoike ana ae i ke ano hoaloha he hooi loa ana aku ia i ko Sepania manao e lioolei mai i kekahi puupuu ikaika ma kahi e hoeha ai, he haawi ana aku keia i wa no kekahi mokukaua holomama e komo mai ai a lele aku maluna o Hawaii me ka hoopoino ana i na moku malaila, a e kipoka pu aku hoi i ke kulanakauhala. O ke kulana kue kanawai o Hawaii, he makia maikai loa ia no ke koa ana aku e waiho ku kaawale ia mau mokupuni. Mai ka wa a ke Senate i waiho aku ai i ke kuikahi hoohuiaiua, na hoikeia mai maanei, o kekahi mau lahui e ma Honolulu, ua hooulu he lakou he mokuahana mawaena o na Hawaii, naua i wawahi aku'i ka manao alakai o Amerika Huipuia maloko o ka mokupuni Repubalika.

  O ka ike ana aku e hana ana o Dole ia Hawaii e launa pu mai me keia aupuni, o ka hopena nae oia ka lawe ana mai o Geremania a me na Farani a onou mai la ma o ko lakou mau Kanikela la e lawe koke ia keia hana. O na kanaka me na waiwai i manao e hoopoinoia ana ia ma ke kipoka ia ana, ua lakou e alakai nei i keia mau hoonee ana, a oiai, he uuku loa na hopohopo ana no ko Sepania kaua ana maloko o ka Pakipika, eia no nae ke hoao ia nei me ka ikaika e ku kaokoa o Hawii nona iho.

  O Farani a me Geremania ua hooholo laua no ka hoopilikia ana aku, maloko o kela hoike i pahola ae, o na luna aupuni o ia mau lahui, ua ana ia e laua ke k@kuono a me na papu pale, ua pau na mea a pau i ka hana ia no ka manaoia ina he mea naauao ka lawe ana ia awa malalo o ka hoomalu ana a ko laua mana kaua. Ua hopohopo loa ia maanei i ka wa e oili mua loa ae ai o ka haunaele ma Honolulu, e kahea ana na poe Europa no ke kiai ana mai o ko lakou mau aupuni, a oia ko lakou wa e huii mai ai a hoike mai e malamaia o Hawaii e like me

Samoa.

  O ke kuhikuhi ana no ia hana, ua loaa mai ianei, a aohe he ninau, aka, o ka aha eia lakou ke noonoo hohonu nei no keia ninau Aole he makemake o ka Peresidena e kaili ae ia mau mokupuni no ke kumu o ike mai o Europa a hooili mai i ka hewa maluna o Amerika Huipuia no ka hao aina.

  O Lunahoomalu Hitt o ke Komite o na aina e a me Kenerala Grosvenor ua kuka ae laua me ka Peresidena i keia la no ka onou hou ana aku i ka hoohulaina maloko o ka Hale. Oiai na Senate e upu nei he elua wale no pule i koe a hoomaha ka Ahaolelo, ua manaoia, e waihoia ana ka ninau o Hawaii a hiki i keia kau hou aku.

 

HOOKAPUIA  KA  HOOUNA  ANA

I  NA  MEA  KAUA.

 

Hongkong, Mei 26. E hana no ko aupuni o Beritania, o Kiaaina Sir Henry A. Blake, ua hoopuka ae la oia maloko o ke Gazette he kanawai hookapu ana no eono mahina, e hoomaka ana mai Mei 28, i ka hoopuka ana iwaao o na pu, poka, pauda. a i ole, na lako kana moana, a i ole aina e ai, koe wale no a ae ia aku.

  Ua like loa keia kuahaua me kela Novemaba aku nei, mamali o ka hoouna ia ana o kekahi mau lako kaua iloko o Kina no kekamau hui malu. Aole e pilikia o Sepania no keia mea, aka, o na poe kipi o Pilipine e hoonele ia ana lakou me na lako kaua.