Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 30, 23 July 1898 — Page 2

KE ALOHA AINA

POAONO  IULAI  23  1898

 

2

 

Ke – Aloha – Aina

   Hookumuia no ka

homaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa ae ka Lahui Hawaii

 

EDWARD  L.  LIKE.

Lunahooponopono

 

EMMA  A.  NAWAHI.

Puuka o  KE  ALOHA  AINA

 

HONOLULU ... IULAI 23, 1898

 

   E  HOEA  IO  MAI  ANA   NO .

 

   Maluna mai la o ka mokuahi Alameda i liooa mai la ka lono hope loa, ia makou, maloko o ke aiai o ke kanana, a i ka kakau pono ia mai hoi ia makou no ka pono o ka lahui Hawaii i hoopilikia ia ma ka la 8 o keia mahina ma ka Ebbitt House, Wasinetona e hoike mai ana, e haalele ana lakou i ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona, ma ka la Sabati, Iulai 17, a e hoea ae ana i Kapalakiko, i ka Poalima, Iulai 22.  E hookaulua iki iho ana malaila no kekahi mau la ekolu a eha paha, a kau mai la maluna o ka mokuahi Gaelic i ka la 26 o keia mahina, a e hoea mai ana i Honolulu nei i ka Poalua, Augate 2.

   O ke kumu o ka hookaulua iki ana, aole no ia i maopopo ia makou, aka, elike me na ouli manawa e oni nei iloko o makou, pela no paha i haule ai na manao i upu mua ia e hoea mai ana Oia i keia la 20   Iulai.

   He maikai mau ke ola kino o Kalani Aimoku, a o Kona mau mauao ulumahiehie no Kona aina aloha, aia no ia ke pili mau ala me ia i na wa a pau.  O Kala i pahola mai ai na makou e hoike aku, mai hopohopo a kanalua no na lono hoohui aina.

   Ua haawi pu mai Oia i ke aloha i Kona mau makaainana a pau mai Hawaii a Kauai, a e hoike mai ana hoi, e hui hou ana kakou he alo a he alo, maluna o ka lepo o ka aina Ana i hooikaika wahine aku la i na Aina E.  Aloha no.

 

E  KUOKOA  ANA  ANEI  O  CUBA.

 

   He ninau keia no ka manawa e nee nei, a oiai hoi oia ke kumu i ulu mai ai o keia kakua mawaena o Amerika a me Sepania a ke lilo nei keia he kumuhana ano nui no ke ola a me ka make mawaena o keia mau aupuni elua e hakoko mai nei i keia mau la, ma ke ano, aumeume ke ana laua i kekahi pauku iwi i hoomomoa ia ma kahi maemae.

   Ke olelo ia nei he aloha hoa kanaka ko Amerika kumu o ke komo ana e hakaka no ka poe o Cuba ka aina a Sepania i noho hooponopono ai no kekahi manawa loihi me ka loaa ole o kona hoa paonioni.  Aka, i ka ike ana o ka poe Amerika e noho ana ma Cuba ua hiki ia lakou ke hoao e imi i kumu e maliu mai ai na kanaka i ka lakou mau olelo ua ulu koke mai la ka hakaka a me ka hookahe koko weliweli ana maluna o ka lepo o ka aina i upu ole ia e hoea mai ana ia mau hana.

   O ka Amerika ia e kukala akea nei he makemake oia e loaa ke kuokoa ia Cuba, a e pau hoi kona noho hoomalu ia ana malalo o Sepania, a no ia kumu keia aa hakaka o Amerika ia Sepania, oi ai hoi o kekahi poe Amerika, aia no lakou i Cuba kahi i noho ai e hoonauene ana i ka noho ana aupuni Moi o Sepania.

   He oiaio anei e loaa ana ia Cuba ka noho ana kuokoa no ka wa mau loa?  O ka makou e pane nei, aole, no ka mea, he aupuni o Amerika ua piha i ka maalea, oiai, o na poe kuonoono maluna o ka lepo o Cuba, o ka hapanui o lakou he poe Amerika wale no, a malalo oia kumu, ua nhi ia manao kaili o Amerika i keia wa no kekahi manawa loihoi aku, aole hoi no ka lawe kaokoa ae elike me ke ano ana e kukala nei i keia wa, e hoopalaka ia aku ana ka poe o Cuba, a hiki i ko lakou wa e nanea loa ai, me ka noonoo ole ae no ka hopena, a ia wa e puka kaokoa mai ai o Amerika, a olelo mai, “ua lawa ko makou hoomanawanui ana no ko oukou pomaikai, a eia makou ke lawe nei ia oukou ma ke ano Panalaau.”

   Aole keia he manao koho wale aka, he mea oiaio no, oiai, ina kakou e kaana pono iho ana i kana mau hana maluna o lahui Hawaii, e ike koke no kakou he mau uhiuhi lau mamana wale no keia a Amerika i ka poe o Cuba, a pono a pau ka pilikia o ka aina, oia ko lakou wa e kaili maoli ae ai i ka aina, elike me ka lakou hana ia Hawaii nei, he kuokoa hoomeamea a nanea, alaila kaili ae me ka nana ole iho i na leo kumakena o ka pooe e nonoi aku ana.

   Nolaila, o ka makou e ike nei, a e hoomaopopo maoii nei hoi, aole loa e loaa ana ia Cuba ka noho ana kuokoa elike me ka mea i makemake ia, oiai, ua ao ia kaou a ua malamalama, a nolaila o ko kakou kamaaina ia mau haua, oia ka kakou mea e hooia aku ai, aole io no e loaa ana ia Cuba ke kuokoa maoli o ko lakou aina makuahine.  No ka mea, he aina kela i noho ia e na poe huikau like ole o ke ao nei.  Apiki no ka hoi ka hooikaika ana o kela poe, a pela e pamai ia aku ko lakou luhi.

 

 

E  PAU  ANA  ANEI  NA  LIMA  LAWELAWE  O  KE  AUPUNI?

 

   He mea maopopo loa i keia mau la, eia na lima lawelawe o ke aupuni ke ku nei ma kekahi pali nihinihi loa, i hiki ke ike ia aku, e pau loa aku ana lakou a pau ilalo o kekahi awaawa kuhohonu, e hiki ole ai ia lakou ke pii hou mai a kau iluna, elike me ka wa a lakou e kiei ana ilalo o ke awawa a e nana ana hoi me ka maau weliweli mamua o ko lakou helelei ana aku ilalo.

   He mea keia na ike maoli ia i keia mau la, ma ke ano o na helehelena o na poe Luna Aupuni i uku nui ia a me ko lakou poe mai malalo.   Aole ka makou mau olelo he mea haku wale iho mamuli o ko makou manao iho, aka, he ike maoli no mamua o ka hooko ia ana mai o ka hana maluna o ka lehulehu.

   Malalo o keia mau kahoaka e ku mai nei, eia na poe a pau i minamina i ko lakou mau uku hana kiekie, ke kaniuhu nei no ka lawe ia aku oia haawina mai ia lakou aku.  He mea oiaio loa keia, a ua lilo iho nei na hauoli hoomeamea o na la i hoea mai ai ka lono hoohui aina, i mea kaumaha maloko o ko lakou naau, aka, aole nae e hiki, no ka mea, he mea ia na ka lakou poai i makemake ai, a i hooikaika nui ai, i wahi e hooko ia ai ka makemake o ka poe naau haakei maluna o ka lahuikanaka malama maluhia o Hawaii.

   Nolaila, o ka hauoli a lakou i lealwa ai i na ia i hooko ole ia ai oia mau hana, eia lakou iloko o kekahi haawe o ke kakumaha i keia mau  la, no ka mea, ua ike lakou, eia ke koi o ka hoopau oihana, ua kokoke loa ma ko lakou mau alo, a no ia mea, ua ulu ae na manao minamina ilok o kekahi poe, no ka nele i ka hana, a e lilo aku ana hoi ia mau hana iloko o ka lima o ka mea okoa, aole hoi iloko o lakou ponoi iho, elike me ke kuko hewa ana a ko lakou mau naau puni dala a ake kaili aina.

   Nolaila, o ka hopena o ko lakou hauoli ana, aia ma kona makalua he kaumaha kahi i hookokoke loa mai ai, a o kakou hoi, ka poe i nai make ia no ka wa mau loa, eia no kakou ke ku nei me na manao pihoihoi ole no ia mau mea, oiai, he poe no kakou na hoonele ia i na pono a me na pomaikai o ko kakou aina makuahine, a me ia ano no hoi kakou e ku aku nei a nana i ko lakou uwouwo ana, me he mea la, aia lakou iloko o kekahi muliwai akea loa e hiki ole ai ke au a pae ma kekahai aoaoa.

   Ua hiki, no ka mea, he manawa keia no ko ke Akua hoolawa like ana i kona kiaha maluna o ka poe hookaumaha a hoopilikia hoi ia kakou ka poe ilihune, a ma ia ano i panai ia mai la ma kahi o ka maikai he ino, a o ke ino hoi i mea maikai.  He olelo hala ole keia a Karisto i wanana kahiko loa ai ana hoi i puana ae ai: “Ie ke ana a oukou e ana aku ai, pela no hoi e ana ia mai ai oukou.”  Pololei a kekee ole ia mau olelo, a ua hooko ia i keia mau la.

 

HE  POE  KUEWA  KAKOU

   I ka wa i poha mai ai o ka leo e hoike ana, ua hui o Hawaii me Amerika o ko kakoa la ia i hoolilo ia ai i poe kuewa maluna o ka honua aina o Hawaii.  E lilo ana pana keia mau wahi olelo a makou i hoike ae la maluna, i mea e ehaeha ai o ka manao o ko makou mau makama i apono i ka noho ana malalo o keia haku aina hou me ka olelo mai o oukou no ka lilo i poe kuewa, a o makou no ke noho lanakila ana, mamuli o ko makou kokua ana i keia hana nui a ko makou mau makamaka haole.

   He oiaio loa ua kani ka oukou aka no na wahi hana a oukou e paa nei ma ko oukou lima i keia ia, me ko oukou kuhihewa mau nae, o oukou no na poe nana e hana aku ana ia mau hana ma keia mua aku, aole loa pela.  No ka mea ma ka la iho la i hoea mai ai o ka lono ua hui kakou he la ia no ke kanaka naanao i ike mua loa ai i ke alahele o ka poino e hoea mai ana maluna o ka lahuikanaka o Hawaii.

   E hoomanaoia no hoi mamuli o ko kekahi mau Hawaii kakaikahi kakoo ana i na hana a ka poe kaili aina, i hiki mai la kakou i ke kiekiena o ka pilikia a makou i wanana kahiko loa ai, a i hoopuukahua ia mai no hoi e kekahi poe Hawaii i pipili me ka hanohano a me ka waiwai.

   E pono no paha ia makou ke hoakaka piha aku i ke kumu o ko makou olelo ana pela, a i koikoi ai hoi ka mana oia mau huaolelo hoomakue i ka wa o ka hooko ia aku ma keia hope aku, a penei e maopopo loa ai.

   Eia ka mana o Amerika ke haha mai nei ma na wahi a pau o keia Paeaina, a i ka la e pii io ai o ka hae Amerika a kau iluna o ka piko o ka pahu hae o ka halealii ua pau iho la ka lanakila loaa ia kakou i ka nalowale o ko kakou kuokoa, aole ia e loaa hou ana, a o ke ea aloha o ka aina, a me kona hae, ua kaomiia aku la oia i lalo o ka lua po no ka wa mau loa, a o ka lanakila a kakou i kaena ai i na la i hala, aole Pueo nana e poi, ua hoea mai la ia me ka awiwi, a hoolaula ae la i kona mana imua o ko kakou mau alo, a o ko kakou wa iho la no ia i komo pono ai iloko o ka poai o ka poe kuewa, a ma keia mua aku, e pono no e kapa ia kakou he poe no kahi e mai aole hoi no ka aina ponoi nei.

   O na hana makai e paa ia nei e na kanaka Hawaii, ka hana hoi a keia aupuni i haawi aku ai i wahi uku makana hoohoihoi no ko lakou luhi i hakalia wale no ko kakou nee ana, i ka hoea ole mai o na poe koa Amerika me ka lakou mau pu raifela a pupanapana pu hoi, ma na kihi alanui o ke kulanakauhale o Honollu nei, a ke hana io ia mai pela, heaha ka na makai e olelo ae ai no ka makou olelo aole anei e apono mai ana lakou no ka liaio o ka makou mea e hoike nei, mamuli o ko lakou paakiki kuhihewa e loaa ana ia lakou ka pomaikai a hiki i ke kau ana i ka lakou mau mamo.

  

   EIA  KE  NUI  NEI

 

   Eea na naau makona o ka poe ake i ka hoohuiana, ke kali nui nei o ka wa e huki ia ae ai o ka hae hoku o Amerika iluna, ka la i manao ia ai ka Hae Hawaii e onou ia aku ilalo i ka lepo no ka wa mau loa.  He mea oiaio no paha, aole e kala ko kakou hae i upu ia ai e kamake loa, mamuli no ia o na Lunamakaainana a me na alii Ahaolelo i ka wa e ku ana o ko kakou aupuni moi, amaua loa aku o ka hookahuli ia ana o ke aupuni.

   I keia la, ua nee ae nei ka poe i aahu me na koloka huluhipa o ka hookamani imua o ke alo o na alii a me na makaainana, ka poe hoi i komo huikau mai iloko o keia aina, malalo o hana imi loaa hoopunipuni o ka oihana malamalama i ko ka uhane a me ko ke kino pu, a iloko oia mau hana, i pau  loa ai keia lahui Hawaii i ka hihia iloko o ka umiumi o ka popilikia, me he kai hoee la e pahola ana maluna o na Alii Aimoku e noho maluna o ka pane poo o ka hanohano, na alii hanau o ka aina, a me ko lakou mau makaainana aloha, i komo pu iloko o ke kuhihewa malalo o na hana hoomalimali, a o ka hopena i hoea mai la maluna o kakou oia ka hoopau loa ia ana o ka welo ana o ko kakou Hae Hawaii, mai kona welo haaheo ana ina welelau makani maluna o na pahu hae pili aupuni o ko kakou aina hanau.

   Aka hoi, ina o keia kali hae ana, a e hoea mai ana he mau hooponopono kaokoa mawaho ae o na mea a lakou nei e upu nei, e hana ia mai ana maluna o kakou aiaila, he hooko ana ia o ka makou mea i hoike mua aku ai i ola honua, ina nae hoi oia na kokoia e kapalili nei iloko o ko makou honpo, e hoike ae ana he hana kaokoa ia na ko ke Akua lokomaikai, a ma o na la hoi makou e hilinai nei, o kona makemake wale no ke hanaia a haule mai na lana.