Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 31, 30 July 1898 — Page 7

Page PDF (881.55 KB)

This text was transcribed by:  Roy A Newton
This work is dedicated to:  Violet Mershon, Mother

KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 30, 1898.

 

HE MOOLELO WALOHIA NO ALANADELA

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu keokeo.  A I OLE. 

Ka Loea Hookani Pila o ke Kulu Aumoe.

            He mau aahu keokeo anei kekahi au, i hoomau hou aku ai ka kaua Alanadela, no ka mea, malia he mea ia nana e hoouluhua iaia o ka leo hoene o ka pila a kukala hoi iwaena o ka olua mau koa e huli i keia hookani pila, a oia no auanei ka wa kupono a`u i manao ai he manawa kupono loa ia no kaua e mahuka ai.

            O ka`u mau hoolala ana au e kamailio mai la, ua ae aku au me kuu naau a pau, a no ka aahu keokeo mai hopohopo ia, oiai, he nui loa ia mea ia`u.  O ka`u e iini loa nei, aole no anei e hiki ia kaua ke hana koke aku i keia wa ano, wahi a Magarita i pane mai ai me ka leo hauoli.

            Aole, aole e hiki ia kaua ke ahana i keia mea i keia wa, oiai, ua kokoke loa kaua i na hora o ke ao, aka, e kali hoomanawanui kaua no ka po o ka la a popo e hiki mai ana.

            Ae, ina pela ua pono, alaila, e hookuu kaua ano, wahi a Magarita, aka, pehea au e hiki ai ke hookuu aku ia oa e noho hookahi, oiai, kuu puuwai ua we@a i ke aloha nou.

            Mai hookaumaha no`u, no ka mea aole au e kaawale aku ana mai kela wahi aku, a e loaa mai no au ia oe iloko nei i ka po o ka la apopo, a o ka`u wale no ia oe e hoouna malu mai i ka luna paahao i mau popo palaoa, i paa iki ko`u houpo lewalewa.

            E kuu aloha, aole oe e nele ana ia @ mea ai, a i kou wa e lohe ai i ke kani kapalili o ka ole kahea no ka paina kakahiaka e hoomanao iho oe oia no ka wa ka luna paahao e mai ai me na mea ai nau.  Nolaila, i keia wa e kaawale ana kaua a ma ka hora 8 o keia po e hiki hou mai ia au ianei.

            I ka hooki ana ae o ua Magarita nei i kana kamailio ana, oia no kona wa i lele mai ai maluna o ka kaua Alanadela, a haawi mai la i na muki hope loa ana me na waimaka e haloiloi mai ana mai kona mau lihilihi maka mai.

            No kekahi mau minute keia ku wiliwili ana o ka wahine me ka aahu ulaula maluna o kana ipo, akahi no oia a hookuu ae i ka pouli ana i ka a-i o ka kaua Alanadela, a haalele iho la i kana ipo ilo o ka rumi pouli.

            I ka wa i hala aku ai o Magarita ua noho iho la ka kaua Alanadela me ka hauoli nui no kana mau hoolala i hana ai me ka wahine maluhuia, a mahope o ka hala ana o ke kahi u au minute, ua moe iho la oia iluna o ka paahele no ka haawi ana aku i kona mau lihilihi maka no ka hooluolu ana.

            I keia wa ona i lilo aku ai i na kuia a ka hiamoe kulipolipo, ua poina ae la oia i kona mau eha a pau, a no kekahi mau hora loihi keia hiamoe ana, aia hoi, ua hoopuiwa ia ae la oia i kekahi mea e hooluliluli ana ma kona poo.

            Oia no ka wa i kaakaa ae ai o na maka o Alanadela, a ike ae la hoi, aole keia he mea okoa aku, aka, o ka elemakule luna paahao no ia a e paa aba oia he mau mea iloko o kona lima, maloko nae o kahi malamalama uuku e poha mai ana mai ka puka mai, ua hiki ke ike lihi ia aku kekahi mau helehelena kaumaha e hekau ana maluna o ka luna paahao.

            I ka ike ana mai o ka elemakule ua ala ka mea e hiamoe nei, oia no kona wa i hoopuka ae ai me ka leo hawanawana, penei:

            E ke kanaka opio malihini, e ala ae mai ka hiamoe ana, no ka mea, i lawe malu mai la au i mau mea ai nau malalo o ke kauoha a ko makou haku wahine.

            I keia manawa i ala koke ae ai o Alanadela, a me ka hookaulua ole iho lalau aku la oia ia mau mea ai a hoopiha iho la i kona houpo i hele a hakahaka i ke komo wahi ai ole i kona opu.

            Kaahope ae la he mau minute o kona hauoa ana, aia hoi, ua loheia aku la kona leo i ka ninau ana aku penei:

            E ka elemakule maikai, e hoike mai, auhea aku nei kou aliiwahine maikai?

            Aia oia iloko o kona rumi me na manao kaumaha, a ua papa ia hoi na mea a pau aole e komo aku ma ua rumi la, aka, owau wale no a me ko makou haku kane, wahi a ka elemakule i pane mai ai me ke ano kaumaha.

            No keaha kona kumu i hoehaeha ia ai, e hai mai ano, a mai huna hoi no ka mea, aole au e hoopoino aku ana ia oe, wahi a Alanadela.

            Aole i pane koke mai ua elemakule la, aka, ua noho hamau iho la oia me kona poo e kulou ana, a o kona mau manamanalima e kahakaha ana iluna o ka papahele, maluna o kona nanaina aia he manao ehaeha ke haakokohi la iloko ona, me ka ike pu ia ana o kona u au waimaka i ke kulu ana iho.

            He hookahi mea nana i hookaumaha i ka haku wahine, oia keia:  Ua lohe maopopo aku oia i kana kane ke alii o na powa e kuka ana me kona alihikaua nui, he ekolu la mai keia la aku, e hookau ia aku ai oe iluna o kekahi lio ahiu a hookuu ia hoi maluna o na kula laula o Sekotia nei, a hiki i kou haaklele ana mai i keia ola ana, aka, o ke kumu i hoea mai ai o keia mau kuko lapuwale ana, aole i maopopo ia ia`u.

 

NA PALAPALA.

            Aole e ili maluna o makou ke koiko e na ahewa ana no keia mau manao i hoopuka ia malalo o keia poo, aka e ili no ia maluna o ka poe na lakou i kakau mai.

 

HE KANALUA KUPONO

            Ua hookahaha nui ia ko`u manao mamuli o ka ike ana iho i ke kuahaua lahui a ka Lunahoomalu o ke Komite Waiwai, a Puuku hoi no na loaa e ohi ia mai ana mai kela a me keia apana mai o na mokupuni, mamuli o ke kauoha a na Hui Kuwaena o ke Aloha Aina a me Kalaiaina, e kau ana he auhau koikoi maluna o kela a me keia apana, a puni na mokupuni.

            I ko`u nana ana, a heluhelu ana iho maloko o ua kuahaua lahui la, i hoopukala ae maloko o ka nupepa “Kalaiaina” o ka Poaono nei, ua ike iho la au ina Komite lahui i hookohu ia aku nei e ka Lunahoomalu o ke Komite Waiwai a Puuku hoi no keia auhau lahui hou, a ua hookahaha nui ia ko`u manao mamuli o ka ike ana iho i ua papainoa la o na Komite i wae ia aku nei, aole lakou he poe hiki ke hilinai ia mai e ka lahui, a oiai hoi, ma keia koho ia ana o keia papainoa o na Komite lahui e komo mai ai na manao kanalua iloko o na Ahahui Aloha Aina a me Kalaiaina, ke kohoia ana o kekahi poe hoohuiaina i poe Komite no keia nani.

            I ko`u ike ana i kekahi poe inoa o keia pana Komite lahui e ohi ai i ke dala a ka lehulehu, ua ulu koke mai iloko o ko`u manao ka hilinai ole i keia pu leo nui i piha i ka makani aole nae he waiwai e loaa mai ana, oia hoi, ua hooheleia na Peresidena o na Ahahui Aloha Aina a me Kalaiaina o kela a me keia apana a puni ka Paeaina, ke poe i hiki ke hilinai ia, o lakou na makua o ka lehulehu, e kiai ana i ko lakou pono, mawaho aku o na Hui Kuwaena e noho ana ma Honolulu, a o ka nele ana o ko lakou mau inoa iloko e keia kuahaua lahui hoohiwahiwa alii, he hoonele ana mai ia i ka hilinai ia a me ka holomua o keia hana nui i puka ae nei i ke akea, aole o`u makemake e hoinoino wale aku no me ke kumu ole, aka, malalo o kekahi kumu, oia hoi, he poe inoa wale no keia i waena aa la, i hiki ole ke hilinai ia e ka lehulehu, oiai, o kekahi poe o lakou, he poe na ka lahui i hoowahawaha ai ma na mea pili kalaiaina, e pili ana i ko lakou aina hanau, a oia nae kekahi poe Komite a keia Lunahoomalu o ke Komite Waiwai i koho aku nei, i poe ohi dala maiwaena mai o ka lahui, a he kanalua ole ko`u ma ka hoike ana ae, he pomaikai ke hoolohe ia mai o keia kuahaua lahui ma ka oi palua ana o ka mana o keia Komite Waiwai ma o kona Lunahoomalu la, mamua o na Peresidena o na Ahahui Kuwaena elua iloko o ke kulanakauhale o Honolulu.

            Nolaila, ma keia kuahaua lahui, ke kanalua nei au i ka holopono o keia hana, me ka minamina pu hoi no keia mau hoolala ana, a ina o na hoolaa ana, a he kulike me ka ka Ahahui A A o na Wahine i hana ia mamua aku nei, e pili ana i ke ola o na Elele ma Wasinetona, aohe mea ohohia ole, a iloko o hookahi pule wale no, ku ke ahua o ke dala.

            Ke hooki nei au i keia me ke kanalua pu i ka holopono o keia hana.  Me ke aloha, MOSES KEAWE OPIO.  Honolulu, July 25, 1898.

Aole i kulike loa ko makou manao me ko ka makamaka, aka, o kona mano no ia, maluna iho no ona na ahewa ia mai, a oiai hoi, he wahaolelo keia no ka lehulehu, pela makou e haawi nei i kowa nona i keia pule, L.H.

 

UA NALOWALE AOLE I LOAA A HIKI I KEIA LA.

            E oluolu oe e hoike ae ma ke akea, i keia mau wahi hunahuna mea hou o makou nei.

            Ua nalowale hookahi keiki Pukiki ma Pahala ma ke 11 nei, he keiki hoi o ekolu makahiki a me eiwa mahina ua hele keia keiki me ka ike ole o kona makuahine, o ka hiki ana mai nei no ia ma keia moku mai nei o ka la 10, a nalowale koke no i ka Poakahi ae.  Ua hookuu aku ka Luna Nui o Pahala a me L. Chong i kekahi o kona mau limahana e huli i keia keiki i oi aku maluna o ka haneri ke hui pu ia ma na makamaka a me na poe okoa ae, hora ekolu keia me hapa aole no i loaa.

            Ke manao wale ia nei, ua huna ia e kekahi poe, me ka manao paha, aia a nui ke dala makana, alaila, hoike mai, pela ke koho a kou mea kakau, aka, ke haawi ia nei no ka uku makana he haneri dala i ka mea e loaa ai.  Aia no ka makuakane o keia keiki i Honolulu he Geremania, a no ka mare ana o kona kaikuahine i ke kane ianei, oia hoi ke kumu o ka hiki ana mai, eia ka hoi e poino ana.

            Ma ka la 4 o Iulai, he maluhia aohe o kaikai, aka, o ke kai nae i kumupali wale no e nounou ae ai, aohe no he mau hana lealea e ae, aka, o kahi Kinipopo wale no ma Naalehu, elua Hui Kinipopo, no Waiohinu a no Naalehu.  Ua lawe ae ka Uahaao i ka hanohano, i noho paa ia e N. Kauhane, a haule o Naalehu i muliwaa, malaila ae na mea hanohano J.H. Waipuilani, W.J. Yates, a me kekahi poe okoa ae he nui wale.

            Oia wale ae la no na wahi mea hou, he ma-u ia, o kahi Suaipa ae nui kela.

            Me ka mahalo ina keiki o ka huila wai o hanahana pono, a me ka Lunahooponopono kou welina nui.  Kou no a mau.  J. JOHN AHU.  Kau, Hawaii, Iulai 13, 1889.

 

Moiwahine Liliuokalani, ma Wasinetona.

Pai a hoopua ia e Li a me Shepord O Bosetona, Amerika Huipuia.

Unuhiia no ka pomuikai o na poe heluhelu o KE ALOHA AINA)  MOKUNA VIII.  MOI KALAKAUA.

            O na manao o na kanaka i kahi wa hookahua iaia maluna o ka oiaio a ua hooiaio ia hoi ia i keia wa, a o ka poe kakaikahi ua pololei ka lakou hooponopono ma keia haawi aina o Hawaii i ka 1875 i kekahi mana nui o na aina e.

            Ma ka la 16 o Okatoba, 1876, ma ka hale ma Alanui Ema, ua hanau ia mai la e ke Kama`liiwahine Miriama Likelike (Mrs. A.S. Cleghorn) he keiki i ikeia i ke ao holo okoa, ke Kama`liiwahine Kaiulani.  Ua ikeia aku oia ma ke ano oia ka manaolana o na kanaka Hawaii, no ka mea, oia wale no ka hooilina pololei ma ka hanau ana i kuleana i ka noho alii.

            He eono wale no mahina o ke Kama`liiwahine i ka wa o kuu kaikunane, Keikialii William Leleiohoku i make ai, a ua hoomaopopo ia e hoopiha koke ia kona hakahaka e ke Kuma`liiwahine Ruta, ke kaikamahine a Pauahi a me Kekuanaoa ka mea hoi nana i lawe hanai ia Leleiohoku, ua noi ponoi aku oia i ka moi, ina aole oia i kupono no ke kuahaua ia ana i hooilina moi, o keia manao ua waiho ia aku ia imua o ka ahakuka o ka Moi ma kekahi halawai ana a ka Aha Kuhina.  Aka, ua hoole ia mai nae ia, oiai, ina e ae ia ana kana noi, alaila, o Mrs. Pauahi Bishop ke lilo aku ana i hooilina mahope aku ona, no ka mea, he mau hoahanau mua laua.  Ma ke awakea o ka la 10 o Aperila, 1877, ua lohe ia aku la ke kani mai o ka leo o ka pukuniahi e kukala ana owau kai lilo ae la i hooilina no ka nohoalii o Hawaii.

 

MOKUNA IX.

KA HOOILINA MOI.

            Ma keia wa i kapa ia mai ko`u aupuni o Liliuokalani, a malalo oia inoa i kuahaua ia ai au he Kama`liiwahine a he hooilina no ka nohoalii o ko`u mau makua.  O keia kumuhana ano nui ua pau iho la i ka hooponopono ia, a he mea pono hoi no`u ke kaahele ana aku ma na mokupuni ma ka halawai ana me na kanaka a pau, mai ke kiekie a ka haahaa, a mai ke kanaka mahiai hoi a ke kanaka lawaia, no ka haawi ana aku i wa e launa pu ai, no ka mea, ma kekahi la e kahea ia mai ana no ka paa ana i ke keena hooko kiekie loa.