Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 32, 6 August 1898 — Page 2

Page PDF (818.07 KB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 6, 1898.

 

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU…..AUGATE 4, 1898

 

MAHIEHIE KE OLA O KE ALII.

          Ua kipa aku makou e ike i ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani a na ike kumaka aku hoi Iaia, me he mea la, aia no Oia iluna o Kona nohoalii kahi i noho ai, a o Kana mau kamailio ana, me he mea la, e rula ana no Oia i ka pono o Kona lahuikanaka Ana i aloha ai. He oia mau no Kona kulana kapukapu alii, a aole loa e hiki ke hoololi ia ae ia mea mai Iaia ae, a hiki i na la hope o Kona ola ana.

 

KA IKE ALII NUI.

 

Pumehana ke aloha o na Makaainana

          He oiaio, elike no me ka makou i hoike mua aku ai, e malama ia ana he ike alii maloko o Wakinekona Hale, ma ka hora 10 a oi o ke kakahiaka Poaha, a ua hewa ole hoi makou ke keha ae, hewa i ka wai ka nui o na makaainana i kipa aku e ike ia Kalani Aimoku, ka wahine hee pu'e hau o Wakinekona, a i ka makou koho aku, aole no ia i emi iho malalo ka ehiku a ewalu tausani kanaka, e hoike maoli ana no hoi i ko ka lahui makee Nona.

          Ua ike ia aku na kane, na wahine a me na kaiki e kamoe ana noloko o ka rumi nui ma ka aoao hikina-hema o Wakinekona Hale kahi hoi i ke Alii e kali mai ana i Kona mau makaainana o ke komo aku a hui kino pu me na makaainana i hele a piha a huko lakou mau puuwai i ke aloha Nona, a me ko lakou mau waimaka e hiolo ana, i honi ihi ai lakou i na luna o ke Alii me ka walania o ka naau; aole hoi Oia wale, aka, o ka Hooiliua Alii no hoi kekahi, ka mea e ku pu ana me Kona makuahine alii me ka naau hoomanawanui o ka paupauaho ole.

          I ka aneane ana e kani ka hora 12, oia no ka wa i puka mai ai o ke Alii ma ka lanai ma ka aoao Waikiki o Wakinekona Hale, a o ka wa no ia o ka Bana Lahui i mele mai ai ia Hawaii Ponoi. I ka pau ana, ua poha mai la ka leo Alii penei:

 

KA HAIOLELO ALII.

E na makaainana Aloha a makee Alii,

          Aloha oukou:

          Ia'u i haalele iho ai ia oukou e Kuu lahui a me Kuu aina aloha, a au aku Au i ke kai no ka aina malihini. O ka mea nui wale no iloko o Kuu puuwai oia ke aloha i Kuu lahui a me Kuu aina, he uwila hemo ole ia i sila ia iloko o Kuu puuwai, ua noho Au i ka aina malihini, e hoomanawanui ana i ke anu a me ka wela kikiki o kela aina malihini, a e NA'I ana hoi i loaa ka pono no Kuu lahui a me Kuu aina aloha, a oiai Au e ku hana ana, Owau a me Mr. a me Mrs. Heleluhe, ua hoouna ae oukou e ka lahui i na Elele a ua huipu me A'u, oiai na Elele a ka lahui i hiki ae ai, ua ku hana lakou a hiki i ke ko ana o ka lakou hana i hele ae ai, oia ke kulai ana i ke Kuikahi a ke Aupuni Republika, a no ka haule ana oia mea i na Elele i hoea ae ai, na hoi mai ekolu o na Elele, a hoonoho ia ae hookahi me A'u, oia o John Richardson, iaia i noho ae ai, oia ka wa i ala mai ai kekahi hana i moeuhane mua oleia e na Elele i hoi mua mai ai, a no ia hana, ua lilo ka nui o ke anu oiai ka hau e uhipaa ana i na alanui i mea ole ia Elele J. Richardson, e hana ana ka po hana ke ao, a me ia ikaika hana o na Elele, a hiki i ka hopena, oia ka kakou e ike nei i keia la, a me keia huaolelo pokole, ke haawi aku nei Au i Ko'u aloha, aloha oukou.

          Mahope iho o ka pau ana o ka haiolelo Alii, ua hoolaunaia mai o Peresidena Kaulia ia Elele Keoni Rikekini, a wahi a ua Elele ala:

E o'u mau hoa makaainana,

          Aloha oukou:

          Owau kekahi o na Elele i haalele ia ae e ko'u mau hoa mahope, ua hana au elike me kahi ikaika i laa ia'u a hiki i ka minute hope loa, oiai makou eha e akoakoa like ana, ua hoomama ia na hana, a i ka hoi ana mai o ko'u mau hoa Elele, ua ili iho ke koikoi o na koana hana i koe maluna o'u, a'u no olelo aku nei, i na aole ke kaua mawaena o Amerika me Sepania, aole no lawe o Amerika ia kakou, aka, ua hao maoliia kakou e Amerika mamuli o ka ninau o Kupa e koi ana i aupuni kuokoa, a oia ka Amerika i kokua aku ai, a i lilo ai hoi i kaua mawaena ona a me Sepania, aole no i pau ka kakou oni ana a hiki i ka minute hope loa, aole o keia hoohui ia ana mai la, he mea ia e hoema ia ai ko kakou hoomau ana aku i ke kue me keia mau olelo pokole, aloha oukou.

          I ka pau ana o kana ua ku mai o Peresidena Kaulia, a hoike mai la, wahi ana, ua hiki iho la kakou i ka pahu hopu o na hana o keia la, elike me ka papa kuhikuhi o na hana, nolaila, ua hookuu ia ke anaina ike Alii me ke aloha. Aloha oukou.

          Ia wa i mele mai ai ka bana lahui ia Hawaii Ponoi, a hookuu ia na hana.

 

UA PAU ANEI KO KAKOU MANAOLANA?

          Ke ku nei keia ninau me he pali pohaku paakiki la mawaena o na aoao elua, oia hoi, ke aloha i ka aina a me ke kumakaia aina, me he mea la, e oe-oe mau ana i ka iwihilo o kela a me keia, i loaa iaia ka noonoo maikai, me ke kikeke mau ana iho me keia mau huaolelo: Ua pau anei ko kakou manaolana? Ianei ka ike a me ka loea o ka mea kakau a haku manao o na nupepa, i kapili ia lakou iho me ka aahu, "he aloha au i ka aina, ke alii a me ko'u lahui," a pela aku.

          Ua maopopo, i keia la a makou e hoopuka nei i keia manao, ua ike o Hawaii moku o Keawe, ua ahuwale o Maui o Kama, ua kuhao o Molokai Nui a Hina me Lanai a Kaululaau, ua okia e ke kai Oahu o Kakuhihewa, a ua pulama pu mai hoi o Kauai o Mano ua lawe maoli ae la o Amerika ia Hawaii Aupuni, me ka nana ole iho i ka pono a me ka oiaio a kakou i waiho aku ai nana e hooponopono, me ka manao hoi, he lunakanawai kupono oia no ka lehulehu e noho ai e hooholo no ia hihia.

          He mea hewa ole no makou ke olelo ae, o ka lunakanawai a kakou i hookohu aku ai nana e hookolokolo i ko kakou hihia, he mea ia i kupono ole ke noho ma ia Aha, a oiai hoi, o ko kakou hihia i waiho ia aku ai no ka hoihoi hou ana mai i ko kakou mau pono, he Aha Apana wale no ia, e hiki ai ke Alii Aimoku a me Kona lahui ponoi ke na'i hou aku i wahi e loaa ai ko kakou mau pono i kaili ia, koe wale no, ina aia he mau hana e ae kekahi a Amerika e hana mai ai maluna o kakou, a makou no hoi e olelo nei, aole i pau ka manaolana no ka loaa ia kakou o na keehina hana no ka hooko ia o ko kakou makemake.

          E hoohenehene ia mai ana paha makou malalo o ko makou hoike ana i keia manao, aka, i na o ko ke Akua makemake ia e hookomo mai nei iloko o ko makou uhane noonoo, e hoike aku me ka wiwo ole imua o ke akea, e hana ia ana no ka pono a haule mai na lani, pela no makou e pahola aku nei i keia manao, ma na manaolana hana, e hooikaika paupauaho ole ana no ka pono o ka aina a hiki i ka hooko ia ana.

          Nolaila, e ko makou lahui aloha, ka poe no lakou na manaopaa i kukulu ia maluna o ka pohaku paa o ka manaoio, aia no he kokua no kakou ma kahi mehameha ia kakou e mohai ana i ka kakou mau leo pule, aia no oia ke hoolohe mai la me ke akahele, me ka haawi pu mai he mau hooluolu ana no ka ehaeha ana o ko kakou mau naau, a pela hoi makou e hoike aku nei, he wahi manaolana no, no ka loaa hou o ka pono o ko kakou aina hanau.

 

E UKU PIHA IA ANA ANEI?

          Mai ka la i hooholo ia ai o ka hoohui aina a hiki i ka la 31 o Iulai, 1898, ua ulu ae iloko o makou na manao, ua ku anei malalo o na kanawai o Amerika Huipuia ka uku ia ana o na Luna Aupuni a pau mai ke kiekie a ka haahaa, e noho ana malalo o ka Repubalika o ko Hawaii Paeaina, oiai hoi oia he aupuni make, i kona la i hoopau ia mai la kona mana iloko o ka Hale Ahaolelo Senate o Amerika.

          Ina he aupuni oia ua nele i ke kuleana hooponopono, alaila, ke manao nei no hoi makoui he aupuni oia i nele i ka unuhi ana ae i hookahi keneta mailoko ae o ka waihona dala o ka lehulehu, oiai, ua kaa aku la na hai e rula maluna o kakou a pau, a e noho aku ana hoi kakou e nana me na manao, i pau ole ka manaolana, aia no he wa e hana ia ae ai ka pono ma kahi o ka hewa.

          I ulu mai keia mau manao iloko o makou, ma o ko ke Kuhina Noho Haki la hoihoi ana aku i kona kulana oihana, a oiai hoi ma ke alahele huli hoi i ka home, ua maopopo mua iaia, ua nele oia me ua pomaikai uku oihana malalo o ka Repubalika Hawaii, a oia ka makou e hoike nei imua o ke akea me ka hookamani ole, ua loaa anei hoi he mana uku oihana mai keia aupuni aku, mahope iho o ka hooholo ia ana o ka hoohui. Ke manao nei makou, malalo o ke alakai ana a ko makou mau lunaikehala, ua kupono ole ke uku piha ia oia, a e uku ia hoi oia no na la wale no mamua iho o ka hooholo ia ana mai la o ke kuikahi hoohui ma ke ano olelo hooholo.

 

HE ELUA MOKU I HALA AKU LA.

          Ma ka hora 5 o ke kakahiaka Poakolu i holo aku ai na moku lawekoa Rio Janeiro a me Penesalevania. A o Puebla a me ka Peru, ua haule iho la laua no ke kali ana i na kuhikuhi ana i manaoia e loaa mai ana maluna mai o ka Peledelapia, ai ole ma ka St. Paul mai, mai ke Keena Kaua mai ma Wasinetona.

          Ua hoohemo like aku ka Rio Janeiro a me ka Penesalevania no waho o ke awa, a e hoomau aku ana no hoi laua i ka holo pu ana a hil@ ia Manila.

 

E AHA ANA E PULIKI NEI KA OMOLE.

          Mai ka lohe ia ana mai o ka lono hoohui aina, o Hawaii me Amerika, a hiki i ka hehi hou ana mai o na kapuai o ke Kuhina Noho Hawaii ma Wasinetona i na kapakai o Hawaii nei, aole loa hookahi Luna Aupuni kiekie i haalele a hoihoi aku paha i kona kulana oihana aupuni ana e paa ana ma kona llima, elike me na Kuhina o ka Repubalika Hawaii, na Lunakanawai Kiekie, Kaapuni a me na Luna Aupuni no a pau i hookohuia e ka Ripubalika komohewa mawaho ae o Amerika Huipuia.

          E hoomaopopoia o ke Kuhina Hawaii ma Wasinatona, ka mua loa o na Luna Aupuni i hoihoi aku i kona kulana oihana, malalo o ka ike ana o kona puniu i noonoo ai, ua Isaboda ke kulana aupuni o kahi Repubalika, a oiai hoi, he mea makehewa wale no ka paa ana iho i ke kulana inoa, na lele mua ka manu mai ka punana aku, nolaila, o ka hana naauao wale no a ke kanaka ike e hana ai e haalele mua aku oia i ka waa i nele me ka hoe ole, ke ama, a me ke ka-liu, na makaukau kupono hoi mawaho ae o ka ipu hokeo Aho a ka kawaia a me ka makau hoi.

          I ko makou ike ana aku i keia lawaia luu leli o kala-loa, e haalele ana i ka waa hemahema na ka mea nona ka waa e hooponopono, ua hiki ke haawi ia aku na kaulona kupono ana, he lawaia naauao ia, e noho hou aku ai ma kekahi waa makaukau hou aku, i oi ae ka pono mamua o keia.

          I keia la ua hakahaka ke kahua i ku ai o ka Repubalika Hawaii, mai ke poo o ka Mana Hooko, oia hoi o Peresidena Dole, a hala aku ilalo i kona mau lala, ka poe hoi e noho hoo-pu nei me ka manao, e kali aku no ka Amerika mau hooponopono ana, e hoopau ana anei oia i ko lakou noho ana lawelawe ana maluna o na oihana o ke aupuni aole paha. Me keia mau manao e puliki nei keia poe i ko lakou hoihoi ana aku i ko lakou mau hookohu oihana, mamua hoi o ka hoihoi e ana aku me ka loaa ole, he mau uku piha no keia mau la noho wale.

          E manaoia paha, aohe he kuleana e hiki ai ke hoihoi aku, aia no a pau ka Amerika hooponopono ana, alaila, haalele iho.

          O ko makou manao, i ko lakou wa i haawi hilahila ole ai i ke aupuni Hawaii, iloko o Amerika a aponoia, oia ko lakou wa e haalele koke ai me ka hakalia ole, me ka nana ole i ko lakou mau inoa nui maluna o na oihana a lakou e paa nei a oiai hoi, na lawa o Amerika no ka hoomalu ana, aka oia nae ka kakou e ike nei, ke puliki nei no lakou nei i ka nuku o ka huewai, i ole e komo ka wai iloko, Nui no ka ike, he popopo nae.