Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 32, 6 August 1898 — Page 6
| This text was transcribed by: | Diane Blue |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 6, 1898
OEHU PAHA AUANEI O GEREMANIA
Ma na lono hope loa nei i loaa mai nei ia kakou ma ka moku lawakoa mai o ke kakahiaka Poaha nei, i hoomaopopo loa ia ai, na kamailio aku la na mokukana Amerika me ka waha o ka lakou man pukuniahi me ka mokukana Irene o Geremani, a i kue ia mai hoi keia hana e ka Adimarala Geremania e ku kiai la ma ia mau wahi, me ka hoike pu ia mai o ko lakou mau manaopaa, e hele imua a hiki i ka wa e ike ia ai, owai ia o laua ke rula ana i na kapaki o Pilipine.
E hoomaopopoia hoi , o Geremania, oia ka helu elua o na aupuni ikaika loa, a lawa pono hoi me na makaukau kana i ka wa maluhia a kaua paha, a e loaa no ka huina nui i kona mau koa i ka wa e ku nei o Geremania me ka hakaka ole me kekahi aupuni okoa aku, oia hoi he 580,000 koa a ipa hoi ua kukala ia mai la ke kaua mawaena o Geremania a me Amerika, alaila, ua hiki no ke hoomahuahua ia keia heluna koa a hiki i ka 4,500,000, a oiai nae, o ko Amerika mau wahi koa kupono wale no i keia wa o ke kana e lawelawe ia mai la, he 200,000 wale no a oiai, na pau mai nei kekahi poe i ka lukuia , a me ka noke a ka mai fiva lenalena, me he mea ia, e koe iho ana ka huina 175,000 koa wale no i lawe pono me na mea kaua, e hiki ke kue aku i keia hoa paiohou ona.
Ua hoomaopopoia, i na aole he mau aiaiai e ae, aiaia, aia o Manila ke kilowaena o keia hakaka aua a ka poe Amerika, he kuehu la me na aumoku kaua Geremania mawaho ae hoi o Cuba, ke kumu nui i ala mai ai o keia hakaka mawaena o Sepania me Amerika, a oia hoi, ma ua moolelo o keia au hou o Geremania, ke aupuni holomua loa ma na mea kaua ano hou loa o keia au naauao e nee nei, a mailoko ae hoi o kekahi o kona mau mahele aina i hoea ae ai kela pu kauana loa, mawaena o ke kaua o Farani me Geremania i ka M.H. 1875-76, naua i hoonawaliwali i ka ike kaua o na Kenerala kaulana o Farani, oia hoi kela pu kuikelo kani alapine a ka poe Perusia.
He mea oiaio no hoi, o ka manao kalai aupuni o ka Emepera opio o Geremaneia, he mea hiki ole i kekahi o kana mau punahele ke hoolohioli ae i kana mea i koho ai, a oia hoi, he opio oia maluna o ka noho kalaunu, aka, o kona mau manao nae, i na ia he mea i ku i ka pono a me ka hanohano o kona aina, aole loa e hiki iaia ke hoi hope ae.
O keia no hoi ka makou mea i hoikoike ai mamua aku nei, oia hoi ka holo ana o na waapa mokuahi ma na awa o na mokupuni Plilpine, no ka hoolako ana i ka ai na kona poe kanaka Geremania e noho ana ma ia man, wahi a oia hoi ke kumu o ka mokukana Irene holo ana ma Subig ma ka akau o ke kulanakauhale o Manila, no ka hoolele ana i mau kalo ai na laila poe, a o ka oi loa aku paha, na ka poe Sepania, a na kue pa no hoi keia poe Geremania ina poe kipi kuloko iho e ka aina, ka poe hoi e uhalaholo ia mahope o na Aerika, a malalo oia kumu i aia mai la keia mau paonioni mawaena o keia mau aupuni keikikane o ka honua.
NA PUALIKOA O KEAO NEI
Ma ka hoikeike helu o ka nui o na paalikoa o na aupuni o Europa i ka wa maluhia a kaua ole, a i keia wa hoi ano e nee nei, ua hiki aku no ka huina nui i ka 2,500,000, he poe Lae uia wale no ma ka oihana kaua, ae loaa no hoi pualikoa o kela a me keia aina like ole iloko o Europa, elike meia malalo iho.
KA WA MALUHIA
Serevia 20,000
Hoiani 22,000
Helene 25,000
Potugala 36,000
Roumania 47,000
Belegiuma 52,000
Sukdena me Norewai 57,000
Sepania 80,000
Helevitia 125,000
Tureke 180,000
Beritania Nui 200,000
Italia 240,000
Auseturia 360,000
Farani 570,000
Geremania 58,000
Rusia 896,000
A iloko o keia huina koa ma keia mau aupuni like ole, e komo pu ana he mau pualikoa kaua lio, a no lakou hoi ka huina i oi aku maluna o ka 550,000 ho e hoohana ia ana iloko o ka wa okaikai ole o keia mau aina.
KA WA KAUA.
Eia ku nei me ka makaukau loa kekahi mau aina e ae o ka honua nei, mawaho ae o Europa, elike me Asia, Amerika akau a me ka hema, no lakou ka huina koa i hiki aku i ka 4,010,000, a me na lio kaua o 700,000, a no kakou hoi keia mau huahelu malalo iho.
Rusia 5,000,000
Geremania 4,500,000
Farani 4,380,000
Italia 3,000,000
Auseturia 2,000,000
Kina 850,000
Uureke 700,000
Enelani @60,000
Na Repubalika o Amerika Hema 800,000
Iapana 500,000
Norewai me Suedena 470,000
Serivia 210,000
Amerika Huipuia 200,000
Sepania 190,000
Beregiuma 167,000
Roomania 100,000
Denamaka 60,000
O keia iho la ka ikaika kaua o na aupuni keikikane ma na wahi like ole o ke ao nei a kakou hoi e hiki ai ke ike iho, he lalo loa o Amerika na kekahi mau aupuni keikikane o Europa, elike ma ia ana i hoonahoa aku la ia Geremania. Aka, oia nae ka mea o ike ia ai ke oolea, aole ma ke kamailio wale iho no.
O KA OIAIO KO'U ALAHELE.
Ua hoohikilele ia aekekahi poe lawe pepa kakaikahi o "Kaloaa Kalaiaina" ma ka Poaono nei, i ko lakou heluhelu ana iho i kekahi hunahuna i hookauhihi wale ia mai no maluna o KE ALOHA AINA, e plili ana no ka inoa o Kalani Aimoku ana e hooikaika mau nei mai kinohi mai a hiki i kela la, me ka olelo pu ana iho me keia mau hualelo ku i ka ma-kona a me ka ehaeha o ka naau: "Ua paupauaho KE ALOHA AINA, a ua hailiili i ka Moiwahine," ma kahi e olelo ana, "Aole i makemake ia ka malamalama ma kahi o ka poeleele" -- "Heahu hoi keia?"
Mamuli o keia mau hana, @hoopunipuni, a ku i ke kulana haahaa loa o ke kalai manao ana, ke hoike aku nei au me ka oiaio, aole hoi malalo o na uhiuhi lau mamane ana, he mau hana imi epa wale no keia a "Ka Lo@a Kalaiaina", mamuli o kona ike ana iho aia oia ma ke alahele o Ka Ahailono i moe aku la no ka wa mau loa.
I ko'u nana pono ana iho i na huaolelo a lakou i kuhikuhi mai ai, i kehi a makou i hailiili ai i ke Ali, ua akaka loa ka pili na-ke-ke-ke o ke pili i hookauhihi wale ia wai ai maluna o KE ALOHA AINA, a oia hoi ka'u i makemakr nui ai e hoakaka aku maluna o ke kalua lauia o keia kukulu manao ana o ka makamaka, oiai hoi au o noho ana ma ke ano he Hope Lunahooponopono no keia nupepa i ohohia nui ia mai Hawaii a Kauai, no elua makahiki a oi, a no'u ponoi ka manao pepa e pili ana ia mea, malalo o ka makee a me ke aloha, Alii oiaio, a Nona hoi au mai kinohi mai, i keia la, a hiki i ka hopena o ko'u mau la ma keia ilihonua, aole ma ka mohai, a aole hoi ma ka lehelehe, elike me ko kakahi poe. Aka, mailoko lilo mai o ka waihona pumeana o ka puuwai, a mailaila mai la haawina nani e kau nei maluna o ko'u kino, a hiki i ka hopena o na la a ke Akua i hookaawale ai, a elike no hoi me Kana i hoike ai, "he lepo no oe , a e hoi hou aku no oe ilaila."
Mamuli o keia mau manao uluahawa a ano opulepule o ka makamaka ke kono aku nei au i na makamaka e lawe ana i ka makou pepa puka la, o ka Poaha, Iulai 28, 1898, a me ka pepa puka pule, Iulai 30, a e heluhelu iho me ke akahele malalo o ke poomanao: O ke Alii wale no ka makou makemake.
Aia ma kekahi wahi a'u i kakau ai, a i lawe hakina ia ae hoi a ka Lunahooponpono o Ka Loea Kalaiaina: "Aohe makamaka ia o ka malamalama ma kahi o ka poeleele." I ku ai ka KE ALOHA AINA ma ke kulana o ka hailiili, wahi ana. Nani ka hupo e ka Lunahooponpono i akenui kona naau, e hoolilo i ka oiaio i mea wahahee, a i ka malamalama hoi o ka naauoa, i ala poeleele no ka iapuwale. Aole anei i ulu mai keia anoano o ka wahahee mamuli o ka manao lili, oiai KE ALOHA AINA, ua puni ka hene o na moku, me he mea la, oia maoli no, a pela io no.
E wehewhehe pono ae au i pau ke poluea pohiki o ke kanaka i kupono ole, e noho Kapena ma ke ano Lunahooponpono no kekahi nupepa, i hilinai ia, koe wale no na pupepa, i piha i kaopala a me ka hoihoi oleia, elike ma "Ka Loea Kalaiana." "Aohe i makemake ia ka malamalama ma kahi o ka poeleele." Ua hoomaieike aku au ma na mahele mamua iho, e pili ana no ko ka Moiwahine haalele ana iho i Kona aina, no ka imi ana i ka pono o Kona lahui i kupaa mahope Oua, no ka manawa o aneane elua makahiki e noi ana ia Amerika e hoihoi hou mai i ka pono o kona lahui pu, aka, oia nae ka Amerika i hoole ai, a hoolilo mai la i ka oiaio ana i hoike ai, oia hoi ka malamalama a'u i hoike ai, oia hoi ka malamalama a'u i kakau ai he poeleeie, a Ka Loea Kalaiaina i hailiili mai nei ua paupawaho ku ALOHA AINA.
E ka makamaka, i piha na manao i ka uluahewa o ka lalau, e hoike ae ne i kou ano Keonimana maikai, ma kou anamo ana iho ina koikoi a pau o kela manao ano ole i ulu ae maloko o kou hoohoo, e mihi ana imua o ke akea, i ka hewa loa oia mea au i hana ai, a oiai hoi, eia ma kahi nihinihi loa kahi i ku ai, eia ka wa pono, a hookahi o kakou alahele e alualu like ai, o ka pono ke hena ia a haule mai na lani.
Owau iho no me ka haahaa.
S.P. Kanoa
Honolulu, Augate 1, 1898
He nui a lehulehu na kamaaina i huli hoi mai la no Honolulu nei maluna o ka mokuahi Gaelic mai na kapakai mai o Amerika.
O KA MEA PEPEIAO LOHE E HOOLOHE IA.
Oiai he mamawa wale no, a hoea mai na lono i hoike mua ia mai no kau ae o ka Hae Amerika mallluna o Hawaii, mai ka mana mai o ke aupuni Repubalika o Amerika, a no ia mea ke hoike @a aku nei ka lohe i kuu lahui Aloha Aina.
KUAMAUA LAHUI
O na poe Aloha Aina a pau, ke Ka o ia aku nei, aole e kipa ae a e hookokoke ae ma kahi e kau ia ai o ka Hae Amerika, a noho kela a me keia ma kona Hale iho. e peiu na kuli a o leha aku na maka i ka moa kiekie loa, e nonoi aku no kona kokua mai, ia Hawaii lahui, Hawaii Aina, Hawaii Aupuni Moi.
Ka kauoha pu ia aku noi na luna a me na alakai o na Ahahui Aloha aina kane Wahine a me Kalaiaina, e hooloho i keia.
Jas K. Kaulia
Peresidena Nui
HE KUAHAUA AKEA.
Ke hoikeia, aku nei ka lohe i na poe a pau i kakau iho nei malalo o ka palapala kue i ka hukiia ana o ka Hao Amerika maluna o ka Hale Mana Hooko me ka manao kuhihewa, a na poe hoohuiaina e lawe he le nei, e hoike ae i ko lakou manao kueimua o ke akea, ua ke ano aole maoli ia o ke lakou manao. A ke kauoha ia aku nei hoi na kane, wahine a me na keiki e noho ma ko lakou mau home me ka haawi aku i ua manao kaniuha i ka Mea Mana Loa me ka hookeai ana, no ka mea, he ia ehaeha ia no ka lahui Hawaii, ka la e hukiia ai o ka Hae Amerika iluna, e mai hoopiha walo hoi i na huinaalanui.
Ma ke kauoha,
ENOCH JOHHON,
Kakauolelo o ka Hui Aloha Aina,
Honolulu, Aug@te 1, 1898,
UA HOEA MAI LA KA RIO JANEIRO,
Ua hoea mai la ka mokuahi Rio Janeiro me na koa Amerika e holo ana no Manila ma ke kekahiaka Sabati nei, a no lalou hoi ka huina 878, mai Kapalakiko. Ua haalele aku ia ma ka ia 23 aku nei o Iulai. He nui a lehulehu na poe i hiki ne a ua johi loa hoi ka hana aupuni i ka hiki ana ae makai o ka uwapo, a nolaila, ua hoonelela na keiki aukai o Amerika i ka lohe ana i ka leo o ka hana o ka Repubalika Hawaii.
Maluna o ka @kuahi Aorangi e holo aku ai o Mrs. Kuaihelani Campbell, ka Pereidena o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine no Amerika Huipuia, no ka hoihoi ana i kana mau kaikamahine no kahi imi naauao . O ka makou e upu ae @, ukaliia kana huakai e na noma@kai he nui.