Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 34, 20 August 1898 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2        KE  ALOHA  AINA,  POAONO,   AUGATE  20,  1898

 

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka

homaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa ai ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

EMMA A. NAWAHI.

Pauku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU . . . . . . . AUG.  20, 1898

 

EIA  MAI  A  HOEA  AKU.

 

  Eia me kakou iloko o keia mau la na Komisina i wae ia ai no ka hana a hooponopono ana i ke kulana aupuni o keia nee ana aku o ka aina, a oiai hoi, ua pau akoakoa mai la na Komisina i kali ia ai no keia hana nui, a elike no hoi me ka makou i hoike aku ai ma ka pepa o ka Poakolu nei, ua hiki io mai la o Senetoa Cullom ka Lunahoomalu o keia puali Komisina, me Mogana a me Lunamakaainana Hitts, o ko Amerika poe keia i wae ia ai e ka Peresidena Makinile, a o Dole a me Lunakanawai Kiekie Frear no Hawaii nei laua.

  I keia kakahiaka Poaha lakou e hai mua loa ai ma ka home noho o Frear, ma Punahou, mamuli o kopa onawaliwali ma'i, a na hoolawa ia hoi kekahi rumi nui o kona hale no na lala eha o ke Komisina mawaho ao ona, mamua hoi o ka noho ana maloko o ka Rumi Kalaunu, iloko o ka Hale Mana Hooko, maloko o Iolani Hale, kahi hoi a lakou e malama aku ai i na hana ma keia mua aku.

  Ua ike iho no hoi makou, e hele maoli aku ana keia poe Komisina e nana i ke ano o ke kalana o ka aina, a me ka noho ana o ka lahui, maloko o ka nupepa puka alaula o keia la, a e olelo ana, e holo mua aku ana lakou no ka mokupuni o Hawaii i keia pule ae, no eono a ehiku la paha a lakou e hele maoli ai e nana pono i ka manao a me ka noho ana o na kanaka oia mokupuni nui, a ke pau o laila, e hoiae ana lakou a lele ma ka mokupuni o Maui, a elike no paha me ka lakou hana i ka mokupuni o Keawe, pela ana no paha lakou i ka moku o Kama, a mai laila mai, e huili hoi mai ai lakou, a holo aku no ka mokupuni o Kauai, a mahope aku no Molokai Nui a Hina.

  O keia mau kaahele ana a na Komisina, e hele maoli ana lakou e hakilo pono i ke kulana o ka aina, a malia paha, o hookomo ia i ho ka manao iloko o lakou pak@ahi na poe malihini mai na aina a mai, e ninau pono i ko kakou manao no keia hana hoohui aina, oia a@arei ka wa e poha like aku ai ke kakou mau leo, me ka heike pu aku i ko kakou kue i keia mau hana haawi aina a Peresidena Dole ma, ka poe na lakou keia mau hana kumakaia i ka luhui Hawaii.

  O ka makou wale no nae e hoike aku ai, e hoike i ko oukou ano Hawaii oiaio, ma ka pulama a heahea ana mai hoi ia lakou, a malia paha, o loli ano e ae ko lakou mau noonoo i onoonou ia aku e ko onei poe, a he mea ia e loaa ai ia kakou ka lanakila kamahao mai luna mai. O ka makou e kalokalo ae nei, e hoopakele ia ae kakou mailoko ae o ka waha o ka Aeto.

 

OIA  NO  ANEI  KA  PERESIDENA.

 

  He hoohuahualau keia na ko makou makamaka nupepa haole puka kakahiaka o ke kakahiaka Poakolu nei, e u-i a e ninau ana eia no anei me Peresidena Dole kona kulana, kahi i paa ai, ma ke ano he Peresidena no oia i keia wa, o ka noho kuikawa ana o ke aupuni malalo o ka Amerika hooponopono ana, a i ole, ua nele paha oia ia kuleana, a ke noho nei paha oia ma ke ano he ohua noho aku malalo o hai, a o ko hai leo ka mana maluna ona, elike me ka puaialewa o ka noho ana.

  Ua ulu mai keia noonoo iloko o makou, ma ke ano, ke imi nei kona mau hoaloha, e hoikeike aka ia Amerika, o ke kumu keia o ka lilo o ke aupuni Hawaii, nolaila, e kamau iki iho no hoi keia no keia mau la, a aia hoi a pau ka ua Komisina hana, alaila hoi, hoi pono aku na waiwai o hai ana i haawi kuleana ole aku la, iloko o ko lakou poholima.

  Ma ko makou manao hoi, i ka wa i haule ai o ka Hae Hawaii ilalo, o kona la no ia i pau ai o kona kuleana Mana Hooko no ke aupuni, ua pau pu me konha inoa Peresidena, a ua nee ae la ia inoa a kau maluna o ke Kuhina Noho Amerika, ina ia he mea hiki ke hanaia pela, aka, oiai he kulana kuikawa wale no kona i hoomana ia mai ai e kona aupuni, a malia no paha, o pii hou ae no oia a lilo oia ka mana piha holookoa ma'una o ka aina.

  O ka oleio ana ae oia no ka Peresidena, he hawawa ia a me ka hupo' no ka mea, ua haawi a lilo aku oia i kona kuleana maluna o na mea apau e pili ana i ke aupuni, a ma ua hooliio maoli aku no oia i kona kuleana, heaha ke kohu o ka olelo ana ae, he Peresidena oia, a owai hoi kai ike iaia. He mea moakaka lea loa keia, no ka mea, o kana mau olelo kuhikuhi a wehewehe piha i ke ano'o kona hoolilo ana i ke aupuni Hawaii iloko o ko Amerika lima, aole ia he mea uuku, aka, oia kekahi o na mea ano nui loa iloko o na la hope o kona noho mana ana, a hoi hou mai la oia i ke e hu me he moi la, pau kona kiekie ana o ka umauma iluna, aka, e pono no na kakou o ike aohe ona wahi pilikana i koe malalo o kela inoa, a o kona kulana, ua hoi hou mai oia ilalo, elike me ko kakou nei ano.

  Nolaila, o ka makou pane ma keia hooninole olelo a ka nupepa Avalataisa, ua nele oia me kela inoa Peresidena, mamuli o ka make ana o ke aupuni Repubalika Hawaii, kona kuleana o hiki ai ke noho hoomalu, a i keia la, na like kakou a pau loa me la, no ka mea, ua pau a ua lele loa ke aho o ke aupuni a lakou i kukulu ai. Kahi no ka hoi ka neo la.

 

HE  OIA  MAU  NO  KAKOU

 

  I ko makou pana a hakilo ana mao a maanei o ka aina, ua nana aku ma na hoailona o ka manao, a me ke ano hoi o na hana e lawelawe ia nei e na kanaka ponoi o ka aina iloko o keia mau la o ka ehaeha, ua hoomaopopo iho, o ke kulana aloha aina mau no o ke kanaka, aole ia i loli ae; o ko lakou manaolana mau no ka pono o ko lakou aina. he oia mau no ia i ke alopali, aole i hoololi ia ae.

  O na hana maa mau no a lakou i kue ai mai kinohi mai, oia no ia i keia la, a pela no i ka la apopo, a pela no i na wa a pau o ko kakou ola ana. He mea kamahao ka loaa ana oia haawina kupanaha maluna o ka lahui Hawaii holookoa, ko lakou aa ana e noho me ka hoomanawanui, me ka nana ole i na ulaleo a ka poe i kipehi mai i ka lakou mau olelo hoino maluna o kakou, me ka hoike pu mai, ua lawa ka manawa o ka hoomanawauui ana, a e hoohuli ae i ko kakou manao no ke kakoo ana mahope o na hooponopono aupuni ano hoi o keia mau la.

  A pehea, ua loli anei ka manao o ka lahui Hawaii kupaa, ua paupauaho anei ko lakou mau puuwai, a kaniuhu ko lakou mau lunaikehala no keia mau olelo a ko lakou mau enemi? Aole! Aole loa!! Ua nana mai lakou ia mau mea, me ka haawi ole mai i hookahi huaolelo e apono ana no ia mea. Ku lakou me he mau pualikoa oiaio no ko lakou aina, a kukulu paa iho la maluna o ke kahua onipaa o ke aloha aina oiaio, e hoike ana, maluna lakou o ko lakou manaopaa a hiki i ka lanakila ana.

  Pela makou i lawe mai ai i keia mau olelo, a hooia aku imua o ka akea, he oia mau no ko kakou kulana, a o ko kakou mau manao hoi ke holo maikai nei no ia me ka malie, me ka hiki ole ke hoano e ia a o na kaomi pumehana ana o ka manao, eia no ia ke lana malie nei, me he mea la. aohe mea i hana ia a i hookuu ia mai maluna o kakou ka lahui Hawaii.

  O ko makou mau Ahahui Kuwaena Aloha Aina a ,me Kalaiaina a me na Ahahui lala a puni ka Paeaina, eia no lakou ke hoomau nei ma ka lakou hana kue i keia elepani nui, oia hoi ka hoohui aina me ka hiamoe ole o ko lakou mau lihilihi maka i ka po a me ke ao, me ke akenui, e hoea mai ana no hoi he wa e hooponopono ia ai keia mau hana kekee a e hoopololei ia ae ai hoi mai kona kulana mua a i ke kulana ano hou.

  Nolaila, i nu ke aho, mai hoi hope, mai kuemi, a mai hopohopo hoi no ka pii ana ae o ka Hae Amerika, ka hae Aoto hoi e welo haaheo nei maluna o ka piko o Halealii iloko o keia mau la, ke nana aku nei kakou me na manao i hoololi ole ia, me he mea, la o ko kakou noho hoomalu ia ana, na like no ia me na la o ke Aupuni Pi-Gi e hooponopono ia ana ka maikai mau o ko kakou manao i na wa a pau.

 

KE AU HOU E NEE AKU AI

 

  Ua pau ke kamailio ana no na mea e pili ana i ke aupuni Repubalika Hawaii, a me kona mau Luna Aupuni, a e nee aku ana ko kakou kamailio ana maluna o ke aupuni hou o keia mau la, oia hoi, ke aupuni Amerika kuikawa, ko kakou mea hoi nana e hoomalu a e rula mai ia kakou i keia mau la, o ka omaka mua ana ae o kona ku ana, ka mea hoi a kakou e ake aku nei e ike, heaha la na hua mua e hoea mai ana mailoko mai o keia kihapai aupuni hou.

  Aka, o ka hoonee ana nae o la pohaku kihi o ka hale, eia ia ke hoea liilii mai nei iloko o keia mau la, pau no ke aupuni Repubalika Hawaii a make, ua hoea koke mai la no kona panai me ka hakalia ole, a o ka hopena aku o keia, he aupuni iloko o ke kaumaha a me ehaeha, no ka mea, e noho wale aku ana na wahine me ka lakou mau keiki, elike me ka noho ana o kela poe Amerika a me na aupuni nui e ae, mamuli o ka ohi ia ana o ka lakou mau kane i poe koa no ka hele ana e kue i na enemi o hai, ka poe hoi aohe o kakou kuleana ilaila, aole ma ke koko a ano e ae paha, a aole no hoi ma ke kuka pu ana, elike me ka makemake o ko kakou lahui aloha.

  I ke ku ana iho nae a nana aku ua hiki no ia kakou a pau ka olelo ae, he oi aku ana paha keia o ko kakou wa pilikia loa, no ka ma@ o ka hamama io ana ae la o ka ipuka e komo mai ai na ano lahui like ole malalo o ka Amerika hookele ana, he hooiaio ana mai ia i ka lohe a me na ike o kakou maloko o na nupepa kii o na aina e, i ke ano o ka powa ana ka pepehi ana a me ka aihue ana, aa mea hoi a makou e olelo nei, na nee ka maluhia mai ka aina vku, a mai na home aku hoi o na kanaka Hawaii, a i keia la, ke moo nei kakou me ka nana aku o ko kakou mau maka i na hopena ehaeha e hekau mai ana maluna o kakou ka Iahuikanaka.

  O ka makou keia e aloha ae nei, i ke au o ko kakou noho hoomalu ia ana malalo o ko kakou mau Alii Aimoku, ua ihiihi ka malama ia ana o na lahui e iloko o kakou aina, na kapu ko lakou mau kino, he oi loa aku hoi ma ko lakou mau waiwai, no ka mea, ua like ko lakou noho ana me na alii hanau o ka aina, he poe nui imua o ko alo o na alii. he punahele, a pela aku. Aka, iloko o keia la, ua mamao ia ano mai lakou ae, oiai, ua ike ke Alii Aimoku e noho nei i keia mau la, ha mea hoopilikia ka haole, nolaila, malalo ke aloha oiaio o Kona lahui i hoopilikia ia, a pela Oia i malin ai i ka leo o Kona mau makaainana, e noho ana me ka hoomanawanui i na wa a pau.

  Oiai nae makou e ku ana e kamailio akea no keia mea, aole makou i manao, o ke koho wale aku no me ke akaka ole o ka oiaio ka makou e pahola aku ai imua o ko makou mau makamaka heluhelu, aka, he mea ua hana ia a e hana ia aku ana ma keia mua aku, a ma ia mea, ua kohu ka makou kamailio ana, no ka mea, aohe Pueo nana e po'i iho i ka makou mau kamailio akea ana no ka pono o ka lehulehu, a pela mau aku ana ko makou alahele ma keia mua aku, e kiai ana no ka pono a me ka pomaikai o ko makou lahui aloha.

 

UA HOEA MAI LA NA

KOMISINA.

 

  Maluna mai la o ka mokuahi Mariposa o ke kakahiaka Poakolu i hoea mai ai na Komisina Amerika no ka hooponopono ai a i nomea e pili ana i ke aupuni Hawaii i lilo aku la i Panalaau no Amerika.

  O na Komisina i hoea mai la oia no Senetoa Mogana, Senetoa Cullom a me Lunamakaainana Hitts. Aole he maopopo o ka mea e noho mai ana i Kiaaina no Hawaii nei, a noho ana no hoi o Dole ma ke ano hoomalu a hiki i ka maopopo loa ana o ka mea e naho kiaaina ae ana.