Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 35, 27 August 1898 — Page 7

Page PDF (900.67 KB)

This text was transcribed by:  Rose Richard
This work is dedicated to:  President Harry Truman

KE ALOHA AINA

 

HE MOOLELO WALOHIA

 

-:NO:-

 

ALANADELA

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu KeoKeo.

 

-A I OLE:-

 

Ka Loea Hookani Pila o Ke Kuln Aumoe.

 

            He wahine!  he wahine no oe, wahi a Kaisa i hooho ae ai, no ka mea, o na hiohiona kahekau ana maluna oo i na min@te i hala aku la, aole ia maluna ou i keia wa ano, ake, he ui i oi paumi aku i ka nani o ko’u haku wahine.

 

            E hamau iho, wahi a ka kaua Alanadela i panai mai ai me na minoaka hooh@e, a mai walaau nui ae hoi o@ o ike l@hi ia mai kaua, a o ka poho mau w@le @ ka hoi ia o ko kaua luhi.

 

            Aole i hooul@loni iho o Alanadela i kona komo ana iho i kona mau aahu e hele aku ai ia po a ka huihui nui wale, a i ka paa ana o kona mau kahiko, oia no ka wa i alawa aku ai i kahi pila hapa a haawi ae la i na kaloka o aloha ana maluna oua i ka @ ana aku.

 

            Ano e kahi e pila hapa e waih@ oni ole mai nei luna o ka papahele o keia rumi i piha me ke kaumaha a me ka ehaeha, me na kaula keleawe i makaukau mau no ka hoouuauna ana aku i na wa a pau, ke poni aku nei au i hoahele oe no ke ola a me ka make, a na kuu make wale no e hookaawale ae ia kaua, a nola@ta, eia ke hoomakaukau aku nei kaua e n@e mu@ aku no kekahi hu@kai mua ilok@ o ka ehaeha, o ka’u wale no e @pu ae nei e hahai la ka kaua huakai e na @omaikai he nui wale.

 

            Mahope o ke kuu ana iho o kana kanaenae ana, oia no kona manawa i lalau aku ai i ka pila hapa, a paa ae la ma kona lima me ka haliu pu ana aku o kona mau maka muluna o ka lunapaahao Kais@.

 

            E Alanadela, ua makaukau anei oe no ka kaua huakai o keia kulu aumoe?  wahi a ka elemakule i ni@au mai ai.

 

            Ae, ua makaukau au a i hakalia wale no ia oe, i pane aku ai (ia me ka leo hauoli.

 

            I kela manawa i haalel@ iho ai ka elemakule i kana wahi e ku ana, a hele aku la no ke kihi akau o ua rumi la a i kona hiki p no ana ma na wahi la, oia no ka wa i @ale ae ai o ka wawae o ka elemukule i na iwi kanaka e ahu mokaki ana, a i keia manawa no i @keia iho ia o kek@hi puka ki uuku e paa aua malana o ka papahel@, aole o Kais@ i hoaha@ali iho, ika ua lalau koke ino la oia i kekahi ki o loko o ka huhui ki ana e pa@ ana, a me ia ki i wehe aku ai oia i kekahi pani hao mauoa noa.

 

            Ma keia wahi i huli mai ai ka elemakule a pane mai la ia Alanadela.

 

            O ko kaua alahele keia e hele aku ai, he alahele i piha me na ea polopolona like ole, aka, he hiki no nae ia mea ia ko@a ke hoomanawanui o keia alahele he alahele huna loa ia, aohe mea i ike mawaho ae o’u a me kuu haku wahine.

 

            Ae, e ki u alakai he mea ole wale no ia, aka, o ka mea nui wale no o ko kaua hiki maalahi aku i ka pahu hopu o ka kaua huakai e hele nei.

 

            I ka hemo ana ae o ke pani o ua luahuna la, oia no ka wa o ka elemaku’e i hoomalamalama aku ai ia lalo me ke kukui helepo a hoahu wale ia ae ia hoi i na paia o ua alahele huna la, a maluna hoi o kekahi alahaka laau i iho aku ai oia no lalo me ka ukali pu ia aku no e ka kaua Alanadela.

 

            I ko laua hiki pono ana aku ilalo he pouli wale no o mua o ka Iaua alahele, aka, na ka malamalama nae o ka @pukukui helepo e pailaia ana ia laua mai ka nalowale ana aku iloko o ka pouli.

 

            A he mea oiaio iloko o keia wa, ua mapu mai la na ea polopoi na like ole o kekahi mea hanu ola e hiki ole ai ke noho loihi maloko o laila, aka, oia mau ea ino a pau, ua lilo wale no ia i ka kaua mau eueu he mea ole.

 

            No kekahi mau minute loihi keia h-le ana a laua, aia hoi, ua hoea aku la laua ma kekahi o kekahi pohaku nui e waiho ana ma kekahi koono o ua alahele la, a ma keia wahi no hoi i huli mai ai ka elemakule @ pane mai la.

 

            E kuu hoahele, ano eia kaua ma kahi he mau anana wale no ke kaawale mai ka hiki loa ana aku iwaho e ka akea, @ nolaila, mamua o ko k@na hiki loa ana aku iwaho, ke noi aku nei au ia oe, mai hoike wale aka hoi i kekahi mea okoa aku no na mea e pili i keia a lahele huna.

 

            E kuu Kaisa maikai mai hopohopo iki nookahi no’u, aole, aole loa a@ e hana i kekahi hana aloha ole oia ano, no ka mea, ua lawe ae au ia oe i hoaloha no’u no ka wa pau ole a na ka m@ke wale no e hookaawale ae ia kaua.

 

            Ae, ua pau ae la ko’u hopohopo nou, wahi a ka elemakule me ka @eo hauoli, a e oluolu mai hoi oe e haawi mai i na kokua ana no ka ho mea ana aku i keia pohaku nui e waino nei, oiai,, aia malaila ko kana alahele e hem i aku ai.

 

            @ Iloao no o keia manawa i huawi aku ai ka kaua aloha i na kokua ana i ka elemakule, a kakaa aku la hoi ua p@haku la mai kona wahi i waih@ ai me ka hamama ana @e o keka@i lua a koma mai la na ea huihui.

 

 

 

MOOLEOLO KAHIKO

 

(Hoomauia.)

 

            Ala ae la oia iluna a paipai iho le i ke kua me ka huaolelo pa no m@ ka ninau o Kamehameha, pehea kaua i keia la hu ae la ka puaa.  Ninau hou o Kamehameha, e hee ana ke kaua o Hilo ia kaua.  Hu ae la me ka ala puu ae o ka hulu a me ka onioni pu ana o kona kino.

 

            I keia manawa i oili mai ai na koa o Kamehameha o Kaoo, Keaweluao e a me Kuauamoa, ua hele aku la lakou no ke kahua kaua o Puukiki.  Ua pani paa ia mai la o Puukiki e ke kaua o Hilo.  Hopu aku la o Kaoo i kana kanaka mua a paa ma kona lima h@awi mai la ia Kea weluaole no ka hoihoi ana aku e hai mai ke Alii Kamehameha i ke kanaka i ka heiau o Kalamanamana, ua hoole aku o Keaweluaole me ka olelo pu aku.  E hoihoi aku no na iawaia i kau ia, a i poo maunu a ku hoi paha nei lawaia nau.  Hele aku la ke koa Keaweluaole no mua a hopu aku la he koa o Hilo, a lawe aku la @mua o Kamehameha.  Iaia i hoea aku ai imua o ke Alii Aimoku Kamehamahe me kana wahi l@o mele kaulana e o nei a hiki keia la, oia keia malalo iho:

 

            Moku Kaula i ho-a ia me Niihau,

            I kaulua ia Kawaihoa a Kane,

            O kaulana a ka la I Halalii,

            Hala ka la kau ma Lehus,

            Kau e no ka molehulehu o ke ahiahi,

            Moe e no Kauai iluna ka la e,

            Ke ao la no o Lehua i ke kai.

 

            Kahea aku la oia ia Kamehameha penei:  E Ka@ani e, eia na ia a ke akua o Hekanaka hai ia, hee aku la ke kaua o Hilo i kela man wa, a mahope o P@kiki m@la@la i ki pololei aku ai o Kuauamoe i kana pu papapanaa ku nia ka oloolo wawae o Ihaiau ke alii, a lilo nui aku la na makaainana o Hilo i ke auamo ana i ko lakou alii ma ke kuahiwi o Ohiakea a hiki mauka o Hilo.

 

             I keia nanawa ke luku la na aoao elua, o Hilo aku nae ka oi aku o ke nui o ka make.  No ka nui o ka make a p@ha kela lua nui i kapa ia kona inoa ia la: Na-ha Kane ke o-la nei ka wai.

 

            O ka mea i kapaia ai keia inoa no ke auhee mai o ka poe o mua holo ihope, ninau mai ka poe hope e hele aku ana imua, pehea ke kaua ma Pukiki, a pehea ke kaua ma ko ka kou aoao?  Eia ka haina, aohe paha kela he kaua, he ahi, oa-ha ka hue o-la nei ka wai.

 

J. D. B. KUAKAHELA.

                                                Honolulu, Aug. 8, 1898.

 

            UA LAWE LO IA AKU LA HE PUKUNIAHI.

 

            Ua lawe ia aku la no hilo, kekahi o na pukuniahi o ke aupuni i waiho iho nei maloko o ka haleko maluna o ke Kinau o ka Poalua nei.  Ua hookau ia aka he mau liko poka me ia.  Ua hooun@ ia aku keia pu ma ka ino @o M@k@i Nui Auar@, a na kea h@nau koa kumau i lawe aku i u@ pu la no luna o ke Kinau.

 

WALOHIA WALE KE ALOHA

 

            O ka maua keiki i aloha nui ia, Mr. Paul Kalaukoa, ua make oia i ke ahiahi Poakolu, Aug. 17, hora 5 me 30, mamuli o ka hoomailo loihi ana a ka mai Akepau, a na Kauka Hapaki i lawelawe no 2 makahiki, aole nae he loaa mai o ka oluoiu, a haule a make aku la oia ma Kaoawai, Honolulu, kona wahi hoi i noho ai a hala wale aku la no.

 

            Ua hanau ia oia i ka la 24 o Maraki, 1874, ma Kaohe, Kona Hema, Hawaii, na Kalaukoa k me Nahoalil w.  O ka nui o kona mau makahiki o kona hauu ana i na ea inea o keia noho ana, 24 makahiki, 4 malama, 17 hora 30 minute.

 

            He keiki hoolohe, oluolu, he mikia@a ma ka hana, a ua hoonaauao maikai la oia oia ma ke kula o Kahehuna, malaila oia i ao ia ai no 9 makahiki.  Ia wa no n@e e hele la i ke kula, he lawe nupepa kana wahi hana, a hemo mai oia mai ke kula mai, loaa iaia ka hana he humu ila ae ka haoie, elua ona haku i noho ai ma ia hana, a na loaa no iaia ka aku maikai, a ma ia hana no oia a haule aku la.

 

            He keiki hoopono ma na mea a pau, a haalele iho la oia na maua kona mau makua hanai, me na kaikuaana, na kaikuahine, me na ohana a @ au e paiauma aku ma keia aoao.  Aloha ino.

 

                                                                                    G. N. KAWAIKI.

                                                            K@oawai, Honolulul, Aug. 22 1898

 

UA LOAA AKU HE OPIUMA ILOKO O KA POHAKU.

 

            Ua hopu ia e Charles Chillingworth ma ka auina la o ka Poakahi nei,he elua p@ke i hoao e hoopae malu i kekahi mau poana opi@ma maka nona ke kaumaha o 30 paona maloko o kekahi pohaku hoomaemae @aiki nui, ma kai o Kahakaaulana.

 

            Aole he mea i maopopo he opiuma ko loko o keia pohaku, a ua waiho wale no hoi keia pohaku imua o ke a@ea me he pohaku waiwai nui ole la, a maluna ona i noho iho ai poe kiai e paina me ka mahui mua ole he opiuma ko loko ona.

 

            Ua hoike aku he pake ia Charles Chillingworth, aia he opiuma iloko o keia pohaku, a maialo o keia h@ike i hooko aku ai oia, ua iho k ke aku oia no kai o ka pa hoomalu, a loaa aku la ua pohaku la iloko o ka malu o na pake, ma ke kekua ana a luna nui McVeigh, ua wawahi koke ia iho la ua pohaku la a loaa iho la he 30 paena opiuma.

 

            O na pake i olelo ai na laua ua pohaku la, ua hopu koke ia iho la l@@a a lawe ia mai l@ no ka halewai.  O kekahi o na pake i hopu ia iho @ he kamaaina oia ma Hawaii nei, a o Moe Kong Sing kona inoa, he ak@ lauoho a me ke kahi umiu@@ k ua oih@a i hiki mua mai ai i Hawaii nei, ma alinui Hotele.  A mahope o ka pauahi nui o ka 1886, ua n@e aku kona hale oihana ma ke alanui Maunakea.

 

            He ekolu makahiki i hala ae nei, ua hopu ia keia pake no ka hoopae opiuma malu mamuli o ka loaa ana aku o ka opiuma iloko o kekahi kain a wahine, ua hoopaiia oia he $500 me eono mahina hoopaahao, a o ka 3lua iho la keia o ko Moe Kong Sing paa ana.

 

Nuhou Kuloko.

 

            E loaa no na ko oka maikai loa ma ka Heiau o na Paikini no ka $3.50 mamua $5.60.

 

            Eia makai i Iwilei e hoolulu nei na koa Amerika i hoea mai nei maluna o ka mokupea Tacoma.

 

            Ua hoopanee ia aku la ka hihia lapaau laikini ole a A@apaki a hiki i ke Kau Kiure se nei o Novemaba.

 

            He 1,000 paona @ipi a na koa o Nu Ioka a me ua bataliona eneginia e ai nei i kela a me keia la.  Nui no.

 

            E hoomaka ana o McCandless i ka eli ana i mau lua wai ma na apana aina o Gear a me Lansing, mawaho o Waikiki.

 

            Ua olelo ae Manuel Perry, he kalaiwa kaapio, ua naa ia oia e kekahi mea ma ke alanui Pali, ma ka po Poakahi nei, a ua li@o aku i ke kolohe kekahi huina dala uuku.

 

            Ua h@puia o Kalakahuna no ka aihue nanahu ma k@hi hoolulu kaaahi o Dilinahaina, a o keia iho ia ka elinua o kona manawa i hopu ia ai no keia hihia hookahi no.

 

            Eia no na haole ilikeokeo a ka mokuahi D@rika i lawe mai nei ke hoaa mai nei i ka hana ole, a me he mea la, e hoea loa aku ana kekahi poe no H@lo no ka huli hana ana.

 

            Ua hoikaia mai ia W. G. Iwin ma e holo hou aku ana ka mokuahi Auseteralia no Manila, aka, o ka Zealandia e hoomau ana no oia i kona holoholo mawaena o ke a awa a me Kapalakiko.

 

            Ma ka po Sabati nei, ua hoao ae kekahi kanaka e hooweliweli i na poe e noho nei ma Puowaina me kekahi pu, ua hoouna koke ia mai ka lohe i ka halewai a i ka wa i hoea aku ai o na makai, nalowale oia.

 

            Ua i aa aku kekahi kaa huki lima i piha me na wai momona i kela mau la aku nei, mawaho o kahi hoomoana o na koa Amerika ma Kapioiana Paka, he suaipa kekahi i huna ia, no ka manao kuai malu aku i na koa.

 

            He nui na poe hana suaipa ma Iwilei i loheia mai, ua hookokoke aku i kahi a na koa Amerika e hoolulu nei, aka, i ka hoea ana aku o Charles Chillingworth ma ka po Poalua nei, ua pau e i ka nalowale.

 

            Ua loaa mai nei he lono mai Kapalakiko mai, ua hoea aku ka mokukuna Tahiti Tetautua i Papee@ta ma ka la 18 o Iulai, malalo o ka hookele ana a Kapena John w. Cook, o keia kahi moku poino i hoea mai ai ma Kona Hema, a i iaawe ia mai ai e Hope Makai Nui Lazaro i Honolulu nei, he mau mahine i nala ae nei.

 

            Ma ka al 19 o keia mahina, ma Lunalilo Home, ua hoea mai la i keia ao malamalama mai ka pukaka mai o Mrs. Becky R. W. Llunahana he kaikamahine nui maikai, kekahi hoi o na limahana oloko oia nome ma ke ano ku@ne.  Ka h@k@mu@ iho la ia oia haawina nani i loaa ia la ua malalo o ka noho ohana ana.  He pomaikai laui ia mailuna mai.

 

            Ua makemakeia na l@ a pa i o na Ahanui Euan-ho o ka mooupuni o Hawaii, e akoakoa ae ma Liupahoehoe, Hilo Akau, i ka Puaha ekolu o Sepatemaba, @ 15, hora 10 a.m., 1898,

                                                                                                D. KAHOOIO.

                                                                                                            Kakauolelo.

            Aug 18, 1898.