Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 39, 24 September 1898 — Page 3

KE ALOHA AINA

 

POAONO, SEPATEMABA 24, 1898

 

 

 

KA MEMORIALA A NA WAHINE.

 

Ua kakali nui makou, me ka manao e loaa mai ana la hoi la makou ke kope o ka Memoriala a ka Aha Kuwaena a na Wahine, i lawe aku ai imua o na Komisina, ma ka auina la Poalua nei, Sept. 20, 1898, elike me ke ka ua a ke Kakauolelo oia Ahahui ia makou, me ka hoike pu ia mai, e loaa io mai ana ia makou, a elike hoi me ka makou i hoike mua aku ai, e hoolaha piha aku ana makou ma na kolamu o KE ALOHA AINA ia mea ano nui, no ka pono o ko makou aina makuahine a hiki mai la nae i keia la, aole loa i haawi ia mai ua kope la iloko o ko makou lima, a elike no me ka makou i olelo ai, aole loa loa e hiki ia makou ke hoihoi hope i ka makou mea i olelo ai.

A nolaila, i wahi e ike mai ai ka lahui i ka like ole o ka ka Aha Elele Lahui i hana ai me ka keia Aha Kuwaena o na Wahine, nolaila, e pono no makou e hoike aku, elike me ka hoike a ka nupepa Buletina o ka Poalua nei, Sept. 20, he noi mana koho pu kekahi iloko oia Memoriala, a o ka na kane hoi, aole, o ke kumuhana kahiko no, a ma ia ano hoi makou i olelo ai, aohe mana o keia Aha Kuwaena o na Wahine Aloha Aina ma Honolulu nei e hana ai pela, oiai, ua kukuluia ia Ahahui no ke kakoo ana i ka manao o ka hapanui o na wahine Aloha Aina a puni ka Paeaina, aole i ka makemake o ka hapa uuku o na wahine e noho ana iloko o keia Aha Kuwaena ma Honolulu nei; a oiai hoi, aole a makou kamailio ana, ina i kulike me na palapala noi mua a ka lahui i hooko ia aku la hoi e ka Aha Elele Lahui o na kane a me na wahine aloha aina a puni ka Paeaina, ka poe hoi nona mau makou e olelo nei, aole loa ko lakou mau uhane aloha aina e hiki ke kuai ia me na waiwai makamae o keia noho ana, a oia nae ka keia poe e lawe nei a haawi aku iloko o ka lima o ka poe puni hanohano, a ake loaa.

No makou iho, ka poe hoi e kulike nei he poohiwi a he poohiwi me ko makou lahui aloha, ka poe nona ko makou ola ana e hana nei ma ka pono o ko makou aina, ke ku nei makou e paio no ka pono o ka hapanui loa o ka lahui, a hiki i ke sekona hope loa o ka Ninau o Hawaii, ka wa hoi a kakou a pau e ike ai, heaha la na hopena e loaa mai ana ia kakou.  A oiai hoi, he poohiwi leo ole ko makou iloko o na hoino ia mai no ka pono o ka aina ka lahui a me ke alii, pela no hoi makou e ku nei a olelo aku, o kekahi keia o na hana hewa loa a kekahi poe e alakai nei i ko makou lahui, ma o ka okomo ana ae nei ma o kekahi koo ikaika la o na Ahahui Aloha Aina la o ko Hawaii Paeaina.

He mea nui keia i ko makou noonoo ana, a he hoike ana aku hoi i na Ahahui lala o na Wahine ma kekahi mau mokupuni aku aole ka i kulike ka noonoo o keia Aha Kuwaena, me ka manao o ka hapanui o ka lakou mau kane i noho ma ka Aha Elele Lahui, a oia auanei ka wa e hoi piha mai ai ia mau Ahahui, e wehe aku i ko lakou noho lala ana no keia Ahahui Kuwaena ma Honolulu nei, a na lakou ponoi no e hooponopono no lakou ponoi iho.

O ka makou keia e ike nei i keia la, a heaha ana la na hopena e hoea mai ana ma keia mua aku, na ka lehuleu ia e nana, oiai makou e ku ana ma ka hoeuli o na paio ana ma ko ka lahui aloha o Hawaii aoao, a nona mau makou e ku nei a hiki i keia la.  Ma ka pepa o keia pule e hoike piha aku ai makou i na inoa pakahi o ka poe nana i hoolala i keia Memoriala, a me ka poe i kakauinoa malalo.

 

Oiai, ua paa keia manao maluna ae, i ka hoonohoia e ko makou mau keiki, a loaa mai la ia makou ke kope nupepa “Kuokoa” namu, o ka Poakolu nei, kahi hoi i haawi ia aku ai o ua Memoriala ala, a no ia mea, ke awiwi nei makou e hoike aku i ke kope piha o ka Memoriala a me na inoa o ka poe nana i kakauinoa, oia keia malalo iho:

I ka Peresidena, ka Ahaolelo a me ka Lahui o Amerika Huipuia:

O makou o na poe nona na inoa malalo iho nei na Lunanui a me na Elele o ka Ahahui i ikeia ka Hui Aloha Aina o na Wahine Hawaii i hoopaa ia na inoa, ma keia ke waiho aku nei i keia mau manao penei.

Oiai ke Kumukanawai Lahui o ko makou Aupuni i aloha nui ia o Hawaii, ua hookaliuli ia iloko o Ianuari, 1893, ma o ka hoohana ia ana o na lako kaua me ke kokua hewa ana o ke Kuhina o Amerika uipuia e hono ana ia wa, L. L. Kivini, malalo o ka hoomalu ana a na pualikoa i hoolele ia mai, mai ka mokukaua Amerika Bosetona mai, a o keia hookahuli ia ana, aole loa ia a holopono i na aole i hana keia luna aupuni o Amerika Huipuia, a o ka hopena o ke aupuni i hoala ai ia haunaele, a i koho ia lakou iho he poe hoomalu, ua kapa iho la o ka Repubalika Hawaii, aole loa ia i kulike me ke kanawai, a aole no hoi i kokua ia e na poe o ka lahui Hawaii, aka, na kekahi poe kakaikahi no ia o na lahui kewaho.  O ka poe koho i kulile me ke kanawai o ka lahui i hana ino ia, a i lawe ia aku ko lakou pono kumukanawai me ke aloha ole, ole lakou i ike aku i ka Aupuni o ka Repulalika Hawaii, aole no hoi i launa aku me ia aupuni no ke kuke ana i ka hoohui ana aku i kekahi mana kuwaho.  O ke Kuikahi Hoohuiaina i waiho ia aku iloko o ka Ahaolelo o Amerika Huipuia he hana wale no la na kekahi poe kakaikahi i kohola i hana ole i ka makemake o na kanaka Hawaii, i iini a e makemake nei no i ke ola mau o ko lakou aina ma ke ano he Lahui Kuokoa.

Ma ka nana ana ae i na mea oiaio maluna ae, ua ike makou o na lala o ka Aholelo o Amerika Huipuia, ua alakai hewa ia ma o na hoike pololei ole a me na kanawai kulike ole i lawelawe ia, a na hana mai i kekahi hewa koikoi loa i kekahi lahui nawaliwali, ma ka noonoo oiaio ana ae i ka Hoohuiaina i hanaia he hana aloha oleia a me ka pakaha, i like me ka lawe wale ana aku i kekahi waiwai aihue, a he kohu mau loa i hoolei ia aku maluna o ka hanohano a me ka maemae o Amerika.

Nolaila, o makou na poe nona na inoa malalo iho nei ke noi aku nei me ka haahaa, aka, ke kue aku nei i ka hoohui ia ana o ko makou aina elike me ka mea i noonoo ia.  Ke nonoi aku nei makou ma ka hoopi ana i ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, a i ka hanohano, kaulike a me ke aloha o ka lahui Amerika, a ke noi haahaa aku nei makou:

AKAHI:  O ka ninau hoohuiaina e haawi ia mai ia ma ke koho balota laula i na poe koho a pau i like me na hoakaka a ke kanawai, elike me ia e ku ana malalo o ko makou Aupuni Lahui.

ELUA:  A i ka wa e kue ai o keia koho balota laula i ka hoohuiaina, e ae ia mai na kanaka o ka lahui Hawaii e hoko elike me ke Kumukanawai i ko lakou ano Aupuni Kuokoa, malalo o ke ano hoomalu ana mai a Amerika Huipuia.

Aka, i ka wa o keia hoohui aina pololei ole e hoopuka ia ae ai ua paa loa ia, me ke noi ole mai hoi i ka lahui, alaila, O makou na wahine o na Paemoku o Hawaii, ke noi aku nei me ka haahaa a me ka oiaio i ka lahui o Amerika Huipuia, nona ke aupuni i hanaia no ka lehulehu, a ma o ka lehulehu la, a maloko o ka hanaia ana mai o na kanawai hou no ko makou aina e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, e haawiia mai ka mana piha o ka noho kupa Amreika ana o ko makou mau Makuakane, Kaikunane, a me na Kane.  A ke manaolana nei makou no ka hauohano o na poe Amerika aole lakou e hookuu mai ana i kekahi lahui i hoonaauao ia e ua Misionari Amerika, e lilo i poe lahui okoa a i poe kuewa mai ko lakou aina ponoi aku, a e hapala e like me kekahi lahuikanaka i lawepioia me ke kanawai kaua pololei ole.

A i ka makou pula ana, o ke aloha o ke Akua a makou i paulele ai, me na kanaka o Amerika, e olino mai ia maluna o ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, a me ka lahui Amerika.

M keia ke kakau nei makou i ko makou mau inoa.

Like K. Peabody, Kahalewai Keoni Kamaki, Mele Likimana, Lilia Aholo, Minewa Fernandez, Haliaka Hairama, Lala Mahelona, Kini Kalaka, Keluia Kainoa, Wahineikaili, Meleana Lemona, Kini Miles, Kahele Nahaolelua, Kaikioewa Ulukou, Lahela Ahio, Amalia Joy, Carrie Sharratt a me Mele Alapai.

 

 

 

KA MANAO O LIEUT. COL. E GORTON O NU KILANI.

 

Ua lawe mai makou i ka manao o keia kanaka kaulana o na Panalaau o ka Hema, no ka pomaikai o ko makou makamaka heluhelu oia keia malalo iho nei penei:

He oiaio, elike me kau olelo, o ka waiwai malia aia maluna o kekahi kahua paa.  He umi a hiki i ka umikumamakahi tona kopaa o ka eka e hoopuka ia nei ma Ewa a me Pahala he mea i ike nui ole ia.  I ka wa o Cuba e hoomaka hou e hoopuka i ke kopaa a me na mokupuni o Pilipine, e emi loa iho ana ke kumukuai o ke kopaa.  A o na hui ma Europa e haalele loa ia aku ana, he nui ke kopaa uala e mahi ia la maloko o Amerika Huipuia.

O ke kopaa e mau aku ana ia, he oihana nu ma Hawaii.  No ka hooi ana aku i pomaikai, e hoolilo ia ka hapanui o na @imahana i paele.  Aole hoi he hiki i kanaka ilikeokeo ke ku aku i ka wela o ka mahiko, O ka holehole ana i ke ko, he wela a he hana nui.

O ka hoohuiaina ka mea nana i hioke mai me ke kanalua ole i ka holomua i knoa wa mamua.  Aka, he manaoio nae ko’u o ke kulana hoomalu mai o Amarika Huipuia ka mea i oi loa aku o ka maikai.  Ua hiki ia oe ke hana i kou kanawai ponoi i kulike me ke kulana o ka aina.  A o kau wale no e hana ai o ka hoomalu mai o ka hae o kekahi mana ikaika, a me ia mea ano e loaa no ia ‘oe he aupuni kuokoa elike me na panalaau (colonies).  O ka malama ana mai o kekahi ma na ikaika ka mea kupono e hana ai, no ka mea, i na aole pela, i ka wa e ulu mai ai o kekahi kaua mawaena o kekahi mau lahui nui elua, he mea maopopo e lawe ana kekahi o laua i keia mau mokupuni.

O ko lakou kulana aina kekahi mea ikaika nanae hooholomua aku i ka mana e paa ana iaia.  A o Amerika Huipuia he ikaika kona i hoomalu ai ia lakou, mai na lahui mai a pau.

 

 

 

KA PALAPALA A KA HUI O LEAHI.

 

Maloko o ka nupepa Buletina o ka Poalua nei, i ike iho ai makou i ka manao o kekahi poe Komite o ka Hui Kaulana o Leahi, a no ka pono o ko makou mau makamaka heluhelu, oia keia malalo iho.

IA SENATOA S. M. CULLOM, LUNAHOOMALU O NA KOMISINA AMERIKA

                                                                                                               Aloha oe

Ma ke ano he Komite i kohoia e ka “Hui Kaulana o Leahi,” no ka waiho ana aku he memoriela i kou kino hanohano i keia la e pili ana no kekahi kue i ka hoohui ia ana o keia mau mokupuni me Amerika Huipuia, e ka Hui maluna ae o na kanaka aloha aina i komo ma ka haunaele e Ianuari, 1895, no ka hoihoi hou ana mai i ke kuokoa o ko lakou aina aloha.

A oiai, o ka makemake o keia Ahahui Hawaii, na alai ia mai e kou poe Komisina ma o S. B. Dole ponoi la i kamailio aku ia Mr. J.W. Bipikane (he lala no keia Komite ma keia kakahiaka, a o na Komisina eha, ua hooholo lakou aole e ike mai i ko makou Komite a me na Komite e ae e lawe aku ana i ka memoriala o keia ano.

A oiai, o Mr. Sanford B. Dole, kekahi o na poe i hana i ke Karaima o ka hoopoino ana i ke kuokoa o ko makou aina aloha ia Amerika Huipuia, me ka mana ole, nolaila, ke ninau nei makou ia oukou na Komisina, ma o ko oukou lunahoomalu la, ina he mea oiaio, ua lawe ae la kou poe Komisina i ua keehina, aole e hoolohe mai i ka leo o na kanaka Hawaii.

O makou me ka haahaa.

(Kakauinoa)         Jno. C. Lane

                            Robert W. Wilcox,

                            Lota K. Lane,

                            J. W. BZipikane,

John Mahuka.      Na Komite.

Honolulu , Sept. 20, 1898.

 

 

 

Ua laweia ae no ka halewai o Mrs. Parker no ke awaawa o Pauoa, no ka pepei hoomainoino ana i kaua kaikamahine uuku.

Eia ke haohao nei kekahi poe mai hea la i hoea mai ai na elele a ka aha Kuwaena o na Wahine i hookomo ai maloko o ka lakou memoriala i waiho aku ai imua o na Komisina.