Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 39, 24 September 1898 — Page 6

Page PDF (758.54 KB)

This text was transcribed by:  Stephanie Kau
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

Ke Aloha Aina, Poaono, Sepatemaba 24, 1898.

 

O Ka Hale I Mokuahana Iaia Iho, Aole Ia E Mau.

            Aka @ae, o ko ke Akua aloha wale mai i ka lahui Hawaii, ke kumu onipaa o ke aloha aina iloko o ko lakou puuwai, a @like me ka noho lokahi pu ana o na hoahanau iloko o ke apo o ke kuikahi, pela no ka noho lokahi pu ana o na Ahahui Aloha Aina o na kane me na Wahine o na makahiki elima a oi kaahope aku la, a hiki mai la nae ilko o keia mau la e nune ia nei no ko kakou pono, oia iho la nae ka wa e kue ai kekahi i kekahi, ke kaikuahine i kona kaikuna@e, ka wahine i kana kane, ke keikikane i kona makuahine, a pela aku.

            Ma keia ae la i maopopo ai ka oiaio o ko kakou poomanao i keia la.  He oiaio, eai he ilio hae iwaena o ka lahui hipa puuwai palupalu iloko o keia mau la, e i mai ana i kahi mau lala o ka Ahahui Kuwaena Wahine penei.  E!  Auhea oe, o keia mau nani a pau au e ike ala nou ia, ke kukuli iho nae oe a hoomana mai ia'u.

            I keia la eia iwaena o na kaikuahine a me na wahine a kakou kahi mau hunahuna oia mau kanikaniaula ana, e kikeke ana i ko lakou puuwai me ka nihi malie ana, me ka alakai akahele ana i ko lakou mau noonoo, no ka mea, ua ike'a ma kekahi ano, o na wahine ka mea nana e hana i kahi hana ano nui, he palahe wale mai no kane, pela paha.

            He oiaio, o kane no i hou ia ka nuku, a i kumakaia no i kona makuahine honua no kahi ai pau wale o lakou no ke ai pu iluna o ka oukou papaaina hookahi, (koho palota) e na kaikuahine, aka, no ka poe he Iudaio oiaio ko loko o lakou aole e puni aku ia oukou e ka poe he Iudaio mawaho, ua like nae no kakou mai ko kakou wa liilii mai a kanaka makua wale, e hoomanawanui ana i ke anu a me ke koekoe, ka ua a me ka makani, nan la kiki wela noopu i ka La, he mea ole ia i ka hana a ke aloha, e aloha ana i ka aina, ka lahui a me ka nohoalii o Liliuokalani.  A hiki mai nae i na hora kakahiaka o kou mau manaolana hauoli, oia iho la ka hoi kou wa e wehe mai ai i ka pili hookoo ia loko, kaawale oe e ke kaikuahine me kau kumuhana koho balota, i hookahi no wahi omole gini e kipe ia mai ai koheoheo ana ko ia nei ma'i, auwe he-hene ku no hoi na kaikunane maluna o ko lakou kahua.  "Ke Aupuni Kumakanawai o Ianuari 16, A.D. 1893," heaha la hoi nana ia aku omua, a i na ua kuikahi pu ka ouko mea i hooholo iho la o oukou wale no me ke kahea ole ia o ko oukou mau Elele pakahi mai na mokupuni mai no keia kumuhana ano nui, a ia oukou iho la no a hooholo iho la no oukou ia oukou iho.

            Ea, he wahi mea ano e no i ko'u ana, aka, o ko oukou makemake no ke @na ia.  I ko'u kilohi ana aku i ka @ee ana o na iliili o ka poe i maalea i ke konane.  Ua ike aku ia au i kekahi pulima iluna o na iliili keokeo e kakau ana i nei mau hopuna olelo penei.

            Mene.  Mene.  Teke@a.  U[aresina.

            I ko'u kiei a halo hou ana aku i ua mau huaolelo ala, penei ka mahele ana.

            Mene.  Ua hoao mai la ke Akua i kou aloha aina oiaio, a ua ike ia, Aohe wahi koana i koe iloko o kou puuwai.

            Tekela, ua kaupaona ia kou aloha alii oiaio, a ua ikeia, aohe.

            Uparesina, ua mahele ia kou manao i an mahele elua.  O ke aloha aina oiaio, aole aenei.

            O ke aloha alii hoi, aohe wahi mea he osi-loa nolaila.  elike me ka la i ke awakea loa, pela no na mea i hoike i akau ia ma ko kakou epis@tole i keia la, a na ka Haku no e hookui ahi ia kakou i hookahi puuwai.  kookahi ke aloha, hookahi ka manao maluna o ke kumuhana hookahi no ka na'i ana i ka pono o kou aina, kou lahui a me ka nohoalii o kou aupuni.  A wahi a kekahi ninau hehena mai ka lua no mai.

            Manano oe e hoi hou mai ana ko kakou aupuni Moi ma keia hope aku.

            Ae, oia aku ka pane ma ko'u aoao.

            Ka!  Kuhihewa loa ae, naaupo, aole loa e hoi hou ana o Liliuokalani ma ka nohoalii, malia ana paha o Kaiulani ana.

            O keia na kukai olelo ana a na keiki o ka manaolana me na keiki a ka hoomaloka.

            I ka hookuu ana i ko kakou halawai i keia la, e oluolu e na hoahanau e maliu mai, e paa i ko oukou manaoio ma ka mana o ke Akua, aole ma ke akamai o kanaka, a e paa ke@a me keia i na haawina pomaikai i haawiia mai nona, a na ka lokomaikai o ke Akua a me ke aloha o Karisto, me ka launa pu ana mai o kona uhane Hemolele me oukou a pau e ka poe i aloha i kou aina hanau, Amene.  Kou haahaa, Samuel K. Kamakaia.

 

Na Komite Oka Hui Kalaiaina Imua O Na Komisina Amerika;

            Ma ka hora 9:30 A.M. o ka Poakahi, Sept. 19, 1898, ua akoakoa ae na Elele, ka Mana Hooko a me na lala o ka Hui Kalaiaina, ma kahi o ka Peresidena D. Kalauokalani, ma Maunakiekie.

            Ma ia halawai ana, ua kohoia 5 lala o ke Komite o na kane, a 3 lala Komite o na wahine, a o D. M. Kupihea ka Maheleolelo, no ka lawe ana i ka memoriala a ka Hui Kalaiaina imua ona Komisina o Amerika.

            Eia ka inoa o na Komite - David Kalauokalani, J. P. Kahahawai, H. Kauaihilo, J. B. Kaohi, P. Kauimakaole, Mrs. Kalua Kealoha, Makai@ina Kailiwai a me Miss Kaenaokalani Kealoha, a me D. M. Kupihea.

            I ka hiki ana i ka hora 10 A.M. ua haalele iho la na Komite i ka hale halawai o ka Ahahui, i ka hiki ana o na Komite imua o na Komisina ma Iolani Hale, ua hookipaia aku na Komite maluna o kekahi mau noho i hoomakaukau ia, iloko o ka @umi a na Komisina e noho ana, ua haawi mai na Komisina i ko lakou aloha pumehana i na Komite.

            I ke kuu ana iho o ka nae, ua heluhelu aku la o D. M. Kupihea i ka memoriala a ka Hui Kalaiaina a me ka Affidavit a D. Kalauokalani, imua o na Komisina ma ka olelo haole, i ka pau ana, ua ninau mai na Komisina penei:

            1 - O ke@a 17,287 o na kane me na wahine iloko o ka memoriala, he poe aloha aina anei lakou.

            Pane aku o D. Kalauokalani, aole o 17,287 oia ka huina o na kane, na wahine a me na keiki i komo i ka Hui Kalaiaina a puni ka Paeaina.

            2 - Pane hou mai ka Lunahoomalu o na Komisina.  Ke lawe nei makou i ka memoriala @ a ka Hui Kalaiaina, a haawi aku ma ka lima o ka Peresidena a me ka Hale Ahaolelo o Amerika.

            I ka pau ana o ka pane a na Komisina, ua haawi na aloha ana, a hoi mai la na Komite.

            Ua hookuuia na Komite me ka manaolana e ola o Hawaii i ke Akua  W, K. kaleihuia.  Hope kakauolelo Hui Kalaiaina.  Honolulu, Sept. 19, 1898.

 

Ka Haiolelo A Edward K. Lilikalani.

(Hoomauia)

            I aupuni Kuokoa ko na mokupuni o ko Hawaii Paeaina.

            A no keia oihana Alii a Hanohano o ke aupuni, he mea pono i ko ke alii manao, ua hookohu aku la oia ia Sir George Simpson, he kanaka Beritania ma ka hanau ana.

            A ua hookohu pu aku la oia ia William Rikeke, he Kumuao Misionari Amerika, a me Haalilio, he Hawaii Ponoi ma ka hanau ana; a o lakou na Elele Komisina ma keia huakai.

            A i ka mahina o Iulai, o ka makahiki 1842, ua hoouna aku la ka Moi Kauikeaouli i na inoa hope elua ma ke ala hikiwawe no ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona, ma Amerika Huipuia.

            Me ke kali malie malaila, a holo pono ka laua hana malaila, alaila, holo aku laua no Ladana ma Beritania Nui, a me ke aupuni o Farani ma Europa.

 

Ka Hiki Ana o na Elele Aupuni Hawaii ma Wasinetona, Amerika.

            I ko na Elele Hawaii hoea ana aku ma Wasinetona, i na mahina hope o ka makahiki 1842, o Haalilio a me Rikeke, me na hookohu Elele Mana Piha, mai ke aupuni Hawaii aku, ua apo aloha ia mai la laua, e na Luna Koikoi o ke aupuni o Amerika Huipuia, a o Peresidena Taylor, oia ka Peresidena o Amerika i keia wa.  A ua waiho aku la laua ma ke Koena o ko na Aina E, i ko laua mau hookohu Elele Aupuni mai Hawaii nei aku.

            A ua waiho pu aku ia hoi, i na palapala pili aupuni a pau, a ka  Moi Kamehameha III.  a me ke lahuikanaka o ko Hawaii Paeaina, imua o ke aupuni o Amerika Huipuia.

            E noi aku ana; E ike ia mai ke aupuni o ko Hawaii Paeaina:  He aupuni kuokoa, e noho kaulike ana, me na aupuni mana nui e ae, maluna o keia Poepoe Honua.

            Oia hoi keia:  E hele aku, a e hele mai na kanaka, e malu ke kino a me ka waiwai; a e wehe akea ia na awa-kumoku, e kukulu ia na oihana kalepa.  A e noho kuikahi like na aupuni o Hawaii, a me ko na Aina E, malalo o na aelike kuikahi, a me na kanawai lahui.  Aole hoi e lawe kekahi aupuni, a mana nui e ae ia Hawaii, a hoohui aku me ia aupuni.

            E@ke me ka manao lokahi, o ke Alii ka Moi, a me ka lahuikanaka o ko Hawaii Paeaina.

            A ke waiho ala keia mau olelo kumu maloko o na buke moolelo aupuni o Amerika, Beritania Nui, Farani, a hiki i keia la.

            A i ka loaa ana aku o keia mau Palapala Pili Aupuni a pau, mai ka lima aku o na Elele Hawaii.  ma ka lima o Ko-Hauna (Mr. Calhoun), ke Kuhina Nui, a me ka Peresidena Taylor, a waiho loa ia kau la imua o ka Ahaolelo Lahui Nui o Amerika Huipuia, a me ka palapala piha a ka Peresidena e alakai ana i ka Ahaolelo Lahui Amerika, e ikeia mai o Hawaii he Aupuni Kuokoa.

            Eia iho ke kope oiaio, o ka pala pala piha a ka Peresidena Taylor o Amerika, imua o ka Ahaolelo Lahui Kau Ahaolelo o 1842.

 

Pakele Mahunehune Ke Ola.

            Ma ka auina la o ka Poaha nei ua halawai iho la o Loio Kuhina Kamika me kekahi ulia poino, ma o ka haule ana mailuna aku o ka lio malalo o Waialua.  Ua nui na palpu i loaa ia, aka, ua laki n@e, aole i poino kona ola.

            He hoahele ka Loio Kuhina Kamika no na Komisina ma ka lakou huakai makaikai no lalo o Waialua, a malaila i kau aku ai lakou maluna o na lio, no ka hele makaikai ana i ke kula hanai holoholona o Waialua.  A i ko lakou wa i huli hoi mai ai no ka hale e ku ana ma ke kula holoholona, oia no ka wa i puiwa ae ai o ka lio a Kamika e kau ana a holo pupule aku la no kahi o ka hale e ku ana, a malaila i huli pokole ae ai ka lio a kiola ia aku la oia no lalo o ka lepo.

            Ua hoea koke aku kona mau hoahele malaila, a loaa aku la oia e waiho maule aa a pela i waiho ai no kekahi manawa loihi.  Ua hoihoi koke ia mai oia maluna o ke kaa ohua o ka hora 5, me ke kali hou ole aku no ke kaa o na Komisina.  A eia oia ke waiho nei ma kona home me na palapu i loaa iaia ma keia ulia poino.

 

Nuhou Kuloko.

            Eia ka mokulawekoa Senatoa ke hoopiha nanahu mai nei.

            Ua wehe ae nei he puali keaka lapana maluna o ka hale oihana o Burua ma, he keaka i keia mau ahiahi.

            He 95 ka nui o na koa mai e waiho nei maloko o ka haukipila mai o na koa Amerika mawaho o Pawa..

            Aole i loaa mai ia makou ke kope o ka memoriala a na wahine i waiho aku ai imua o na Komisina Amerika.

            O Kamisina Frear ke loheia nei oia ke holo aku ana i Wasinetona ma keia mua aku, a o Dole hoi e noho ana no oia i Honolulu nei.

            Ma ke kakahiaka i huli hoi mai ai ka mokukaua Piladelapia mai kana huakai kikipu aku nei iwaho o ka moana.

            Ua laweia aku no ka halewai, ma ke ahiahi Poalua nei, kekahi haolo Farani, i hoohuoi wale ia ua loaa i ka mai pupule.

            Ua lohe mai nei makou i kekahi hoa o ka papapai o Ka Loea Kalaiaina, e oeahu ia aku ana o Mr. D. W. Kamaliikane mai ka noho lunahooponopono ana aku no ia nupepa Hawaii.  Aka, malia he mau olelo makani wale no ia.

            Ma ka po Poaono nei ma ka home noho o Mr. J. R. Kahookano, ma Waikahalulu ua hoohui ia ae ma ka berita laahia o ka mare o Miss Ruth Kahului Kaupa me Mr. William Keawa, he mau opio Hawaii laua no ka Ua Kukalahale nei.

            Ua lohe mai makou ua waiho aku la ka Lunahoomalu o ka Papa Hooko o ka Hui Kuwaena o na Wahine, i ka noho ana ma ia kulana mamuli o ke kulike ole o kona manao me na wahine kakaikahi o ia Ahahui i hana iho nei he memoriala, a i waiho ia aku imua o na Komisina ma ke kakahiaka Poalua nei.