Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 40, 1 October 1898 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kaui Sai-dudoit |
| This work is dedicated to: | Liloa |
KE ALOHA AINA.
KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA, 1, 1893.
HAWAII
(He kanaenae aloha keia i hakuia e kekahi hoaloha haole, a i lawe ia mai ia makou no ka unuhi ana aku maloko o ka nupepa KE ALOHA AINA.)
Na kualono nani, ka aina o na pua aala.
Na ke Akua i kahiko ia oe i na hora hauoli.
Ka Moiwahine o ka Moana,
Ka hiwahiwa o ke Kai,
Kou Home he wahi hoomaha,
Ka Aina o ka Lanakila.
Elike me Venuse e pii mai ana maluna o ke ehukai.
Ua oili mai la oe mai ka moana he Akua Wahine i ike ole ia.
I ike ole ia e ka Honua, i huna ia e na wai.
E noho ana au mau keiki waiwo ole la me na kaikamahine nohea.
I ka hope loa o ka Honua,
Ua loaa iaia kou Home,
A hoonani aku la ia oe,
Ke Akua aloha i ike oe,
Ke Akua aloha i ike oleia,
O kou home kapu, ua hoohauoli mai i na mea luuluu o ka honua.
Me ka hauoli lakou i haliu mai ai maluna o kou aina hanau.
Na ke Akua i hana mai i Akua wahine no na kualono.
Ua hanau oia ia oe me na momona o kona poli maemae.
Aohe aina e hoohalike ae ai,
Me kou aina maluhia,
Ka Puuhonua o ka Nani,
Na Paemoku o ka Pomaikai.
Ua huli aku ke Aku ai wahi hooluolu iloko o kou malumalu laau aala.
O na ehaeha o ka honua ua moe iho ia iwaena o kau mau pua.
A na keia mau waiwai a ke Akua i haawi mai ai.
Ua u iho oe me na waimaka luuluu, a ua haliu aku i na Lani,
Ua kaniuhu oe no kau mau Keikikane,
O Kalakaua ka mea i aloha ia,
Nona ka uhane i hala loa aku,
I ka aina makamae maluna ae,
Ua make oia ma kahi mamao mai kona mau kapakai aloha mai.
Ua iini nui oia e puili mai ia oe, aole nae oia i ike hou ia oe.
Aloha Hawaii. He kiekie oia me ka oiaio.
Ua loaa oia ia oe me ke aloha ma o aku o ka mana hiki ke kilo aku,
Ua hooluu ia kona Uhane,
Me ke aloha o kona lahui,
No ke alakai ana ma ka pono,
Ua apo mai la nae ka make Iaia,
Ua haliu aku o Hawaii aloha i na aouli,
A o kau keikikane Kalakaua ua minoaka mai oia mai kahi kiekie mai,
Eia no o Hawaii ke hauoli nei elike me ka wa i hala,
O ka Moiwahine Liliuokalani ke noho hoomalu i kou mau kapakai,
Nana e hoolaulea ia oe me ke aloha,
Ka moku maikai o ka aina,
Nana e alakai me ka hopo ole.
Nana e ku ka hoeuli, oiai na kai e kupikipikio ana,
A hooholo aku i kona moku no kahi o ka poino, a i ole no kahi o ka maha.
Aloha Hawaii, e maemae kou mua aku,
Aole hoi he ao nana e huna ia oe mai ka malamalama hemolele mai o ke Akua,
E hauoli aku kau mau mamo,
Me ka nohoalii o ka maluhia,
Maluna o kou aina nani makamae,
Mawaena o na aumiki nui o ka moana,
Na Pallas e hoolei mai ia oe me na pohaku makamae o ka manao,
I oi ae ka nani mamua o ka hiki i ke Gula ke kuai aku.
----------------
E MALAMA I KO KAKOU NOHO ANA.
-----
Ae, i hoonaoe ae la makou i keia mau whai olelo, no ko makou ike, eia ka pilikia mamua o ko kakou alo kahi i hookokoke mai ai, me he mea la, he kino pahaohao no kekahi mea, a oiai ua mau mea la, he kino pahaohao no kekahi mea, a oiai ua mau mea la, ua hookokoke loa mai ua mea la a makou i kanalua ai no ka pono o ko kakou noho ana o ko kakou Home Hawaii, kahi hoi a kakou i noho iho ai me ka maluhia malalo o ka malumalu o ko kakou mau kaupaku hale ponoi.
Oiai hoi, he mau la ae nei ko makou hookamaaina ana me na ohua o ka hoohui aina, a ua ike hoi i na hua mua o kona kipa ana mai ma ko kakou mau kapakai nei. I na la kinohi no, ua lele liilii ka lehu o kapuahi, a ua ike kakou i na hana i hoea ae mauka o Manoa, ma o na mahinaai la a na Pake, (koe wale no paha, na ke Kuhina o ko na Aina E ia mea i hao ia ai, a oiai hoi, oia no kekahi kakoo ikaika loa ma ia hana, nolaila, ua pono no ke kii ae ma ka lakou mau mea e hana ai, a koe hoi ka kakou, ka ka poe ilihune a nawaliwali, ina io nae hoi nana kekahi oia mau mala ai i pau no i na hanaiahuu a lakou, oia hoi na koa Amerika.
O ka nui hewahewa mai o na poe e komo mai an ailoko nei o ka aina me ke kaupalena ole ia o ko lakou kuleana e komo mai ai iloko nei, he hoike akaka maoli ia o ka pilikia ma na ano a pau a i kumu paha hoi e huli aku ai kekahi hapa o ka lahui, a kokua aku i keia ninau e aumeume ia nei mawaena o ka hapanui o ka lahui, a me ka poe kakaikahi ake hoopilikia, a hoopoino i ko kakou noho kuokoa ana, ma ka apono loa aku i ka hoohui.
O ko kakou hoonele ia me na hana e pono ai ko kakou noho ohana ana, he hoike maoli ia e lumai io ia ai ka noonoo o kekahi poe e huliamahi aku mahope o na hookonokono ana mai a ka poe ia lakou ka mana ikaika o ka noho aupuni ana o Hawaii, a oiai hoi, ke hoomaopopo io ia nei na hana iloko o keia mau la, nolaila, ua ulu mai ka manao iloko o makou, ma ke ano, he wahaolelo keia nupepa no ka lahuii ilihune o Hawaii, ka poe nona ka ikaika o ke aupuni kumu e ku nei i keia la, ka poe nana e kue nei, aole me ka ikaika o na pualioa i lawa me na mea kaua, aole hoi me ka nui hewahewa o na dala, i wahi e hoohuli mai ai i ka noonoo o ka poe ia lakou ka hooko i ka makemake o ka hapanui.
Aka, i ka lokahi o ka manaopaa, i ke kokua like a i ka hoolohe pololei i ke ao ia aku, oia ka mea e hiki nei i keia poe e noho pu nei me kakou ke ikemaka i ka hopena o ka lakou mea e hooikaika nei, a ina pela, alaila, u akupono loa keia manao a makou i lawe mai nei a hoikeike aku imua o ko makou lahui, o ka wa kupono keia a kakou e malama ai i ka kakou mau whai hunahuna liilii, ma ke kukulu ana i kekahi mau hana e hiki ai ke loa ke ola, o ka noho ana, a elike paha me keia.
Aia ma Nahiku, Koolau, Maui, aia he hookahi wale no halekuai malaila, no ke Kepani, a no ka Hui Mahiko hoi hale la, a oiai, o na kanaka ponoi e noho ana iluna o ka aina, ua hooi loa ia aku ko lakou pilikia mamuli o keia hana a keia halekuai o keia Kepani, a no ia kumu, ua ulu koke ae la iloko o lakou ka manao, e hoahu lakou i puu dala nui, e hiki ai e loaa ona laikini halekuai piha i wahi no lakou e hoopilikia ole ia e keia halekuai Kepani.
He oiaio, na ala koke mai la na wahi kanaka kakaikahi o laila, o na kane, na wahine a me ka lakou mau keiki pu, a lulu iho la i ka wa pokole, a o ka hua i loaa ma keia hana, oia ka loaa ana he puu dala nui o $400,00 a oi; a no ia kumu, ua kii mai lakou i ka laikini i Honolulu nei, (ua lohe mai makou ua loaa kau no,) ua ohi i na waiwai, e hiki ole ai i kela Kepani ke hoopilikia ia lakou ma na mea e pono ai ko lakou noho ana.
He kumu alakai maikai keia no kekahi mau wahi e ae o ka Paeaina nei, ke kukulu ae i na hana e pale aku ai i ka hoopilikia ia mai a e lilo ai hoi na manao alunu o ka poe waiwai i mea ole. Eolaila, he pololei ka olelo, aia iloko o ka lokahi ko kakou lanakila.
-------------
Ua loaa mai nei he lono kaumaha no ka make ana o Mrs. Sarah Thompson, i ikeia Sarah Mama o Kau, ma ke kakahiaka Poaono aku nei, a ua nalo oia ma ke Sabati ae. He pua ahi oia no ka Ua Haao, Aloha no oia.
-------------
HE MOMI UA PEEPOLI IA
-----
He mea nani ka momi imua o na maka o ka poe i ike i ka waiwai oia mea, a ua lilo hoi ia i mea makamae i ka manao o ka poe imi waiwai a puni ka honua, a aole hoi ia lakou wale no ia mea kahi i paa ai, aka, aia iwaena o na makua ohana he mau keiki ka lakou, he momi nani ia iloko o ko lakou mau kihapai ohana, a he mea nui hoi la i ka manao o na makua makee keiki a puni ke ao, pela no hoi na wahine noho pono, he momi ia no na kane e hoowehiwehi ana i ko laua mau la maluna o ka ili o ka honua, a Iehova ko kakou Akua i haawi mai ai.
Aha, aole nae oia ka momi a makou e olelo nei, ua peepoli ia iloko o kekahi wahi huna e ike ia mai ai e kela a me keia, oiai, he mea huna ia no ka pono o ka lehulehu, aole no ka mea hookahi, a o ua mea la a makou e olelo nei, oia no ka palapala hoopii a ka lahui, i loli ole ae kona ano mai kinohi mai, a hiki i ka hoea ana mai nei o na Komisina Amerika e noii pono i na hana a pau i lawelawe ia ai maluna o kakou ka lahui nawaliwali, mai ka hookahuli aupuni o ka 1893, a hiki i ke kaua aloha aina a ka lahui i ka 1895, ka hoopaaia ana o ka lahui iloko o ka halepaahao, a me ka hoopaa pio ia ana o ko kakou Moiwahine, no ka pono o ka aina a me ka lahui Ana i aloha ai, a oia mau mea a pau, oia ke momi makamae a na Komisina i peepoli aku la, no ke ala huli hoi i Wasinesona.
Aole o na hoi a na Pukiki, na Pake, Iapana a me na noi koho mana balota, oia mau mea a pau, aia ia iloko o ka pahu opala o ke Keena Mana Hooko, a ua poe Komisina la i noho ai e noonoo, no ka lakou hana i hele mai ai, he mau mea liilii wale no ia, no ka mea, he lau wale no ia o na hana i hookau ia mai maluna o kakou, aia ke kumu i ka 1893, kahi a Dole ma i kanu ai i ka anoano mua o ke aupuni komohewa, ka mea hoi a makou e olelo nei, o ke aupuni i kukulu ia e ka hapa uuku o ka lahui, aole ia he aupuni, aole no hoi ia e mau, a pela kakou e ike nei i keia la, ua hiolo a nahaha aku la ke aupuni Kuikawa, a ua hookanaaho mai i kahi Repubalika, a hiki i kona make honua wale ana iho no, mamuli o ko kakou i makemake ole ai.
Aole na makou i hookolo aku i kela mea huna, aka, na na nupepa pipili no mahope o ka meheu o na poe nona ke kuleana i hele mai nei e noii i na aoao a i elua, a na ua poe la no makou i puana mai i ka haina a ka moe, "ua haunaele Ewa i ka Moae," oia hoi ua mahae ka noe i ALakai ma ka noho an aiho nei a ua poe loea la, o ka aina hoku o Betelehema (Amerika) oia hoi, huki mai nei koonei poe a moliolio ke kaula, aole nae he wahi loaa alu mai ma ko lakou nei aoao, oiai, ke huki la no ka aoao o ka pono ma kona alahele.
A oia no ka makou e kauleo mau aku nei i ko makou lahui, i nui ke aho, mai puni i na mali leo a ka poe e hele aku ana e hoohulihuli ia oukou, me ka olelo aku, eia ka pono la, e huli mai oukou i mau ko kakou paa ana, a hiki i ka hopena loa o ka ninau o Hawaii. O ka lokahi oia ko kakou ikaika mau, mokuahana oia ko kakou nawaliwali.
----------
EIA KA OIHANA MAKAI MA KA MEHEU O KA LIMAKOO.
-----
Eia ka oihana makai ke hookolo nei mahope o ka limakoko nana i hooko aku i kekahi hana puuwai eleele maluna o Kiki Ringer ma ka po Sabati nei, a i loaa aku ai hoi kona kino make e lana ana ma ka aoao o ka Mikahala. Ua hoomaopopo loa ia, ua hoea mai oia me kona hopena mamuli o kona uhau ia ana me kekahi mau pauku laau.
Mai ia Kulekana mai, he luina no luna o ka Mikahala, ua hoike ae oia i kekahi mau mea e pili ana no keia nana pepehi kanaka, aka, mamuli o kona ona, ua hiki ole ke hoomaopopoia ka oiaio o kana mau olelo, ua hoopaaia no nae oia e D. Kaapa. Aole wale oia kai hopu ia na keia hihia, kaa, he kanak aokoa ae no kekahi nona ka inoa o Kanohokai.
Ua manaoia aole ka limakoko iloko o ke kulanakauhale nei i keia wa aka, ua hala aku ia maluna o ka Mikahala, a i ole ma ka Waialeale. Aole i haawi mai ka Aha Koronero i ka lakou olelo hooholo ma ka Poalua nei, a ua kali aku la lakou a hiki i ka wa e hoi mai o keia mau moku.
I keia Poakolu e ninaninau ia ai na kanaka e paa nei ma ka Halewai no ka laua mau ike e pili ana no keia hihia.
---------------
ILI KA MOKUKUNA WAIALUA.
-------
Ma ka hora 4:45 o ka auina la Poalua nei, ua ili iho la ka moku kuna Waialua, ma ke kuaau makai aku o ka hale ipukakui ma kahi kokoke loa i kahi o ka Miowera i ili ai. No aneane hapalua hora kona paa ana malaila, ua holo aku ka moku Eleu a me ka waapa mokuahi o ka Piledelepia no ka hoopakele ana iaia, a mahope o ko laua huki ana ua hemo mai la oia.
Ua ikeia aole he nui o na poino io loaa iaia, nolaila, ua hoomau aku la oia no kana huakai e holo ana no Kauai. Mailoko aku nei oia o ke awa, a mamuli o ka manao kuhihewa o ke kapena, ua hiki iaia ke hooiho pololei aku ma ka aoao ma Ewa o ka boe peahi, pela iho la oia i ili ai.