Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 41, 8 October 1898 — Page 7

Page PDF (825.03 KB)

This text was transcribed by:  Napua Moikeha
This work is dedicated to:  Fredrick Wilhelm Lonoikawaakahikapu Akalani Fuller

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA @, 1898

 

Nuhou Kuwaho.

 

NUI KA PIOO O NA POE E NOHO ANA MA

KAHI KOKOE I VESUVIUS

 

            Nu Ioka, Sept. 23.  He lono telegarapa kai loaa mai aei i ka nupepa World mai Napela mai, e olelo ana:  O Vesuvius ka luapele weliweli eku nei e like me kekahi kanaka e hooko aku ana i ka make, aia oia me ka makaukau nui no ka luku ana aku i keia kulanakauhale nani, mahope o kona moe maile ana, ua puka hou mai la ka uwahi, ke ahi a me na pohaku pele. O ka hiki ana aku i ka hopena o keia pole i oili ae la, aole he mea i hiki ke koho aku ia mea, aka, he nui nae na poe e hopohopo la no ka hoopoino ia o Napela.

            Ma Torre del Greco, he kulanaauhale ma ke kapakai, he 3 mile, mai Rosina nona ka huina lahui o 25,000, ua hooweliweli loa ia lakou a ua holo aku ka Epikopo o Nape la ilaila e haawi i manawa haipule imua o ke akea, he 30,000 poe i hoea ae malaila, a mahope iho o ka pule ana ua hoikeia mai ua kualilii ke kahe ana a ka pele, a ua lilo ia i mea e hoohauoli ia ai ka lahui.  A aia na halepule a pau ke pule hoomau la.

            Nu Ioka, Sept. 23.  He lono telegarapa kai loaa mai nei i ka nupepa World mai Napela mai e olelo ana:  Aia he ekolu mana a kapele e iho la, a ua pololei aku hoi ia i na kauhale o Vetraoa a me Croceile a me ke taona o Rosina.  A o ka inoa hope ka mea i hooweliweli loa ia aku.  He taona oia nona ka ka huina lahui o 13,000, a ma kahi he elima mile ma ka hikina hema aku o Napela.

            Aia na kanaka ma ka aoao o na puu ke haalele la me ka lawe ana i na waiwai uuku i hiki ia lakou ke lawe pu aku, me ka haalele aku i ko lakou mau home a me na malawai na na ka pele e hamu mai.  He mau haneri o na hale i hoopoinoia.  Aia ke helelei mau la na pohaku a me na lehu pele, a ua hoeha ia he 56 poe, aka, aole nae he oia i poino.

 

WAIKAHE NUI MA SEPANIA.

 

            Madarida, Sept. 21.  Ua kipa ia ae ka aoao hema o Sepania e kekahi waikahe nui weliweli.  Ma ke kau hale o Herrerra, e kokoke ana i Cadiz, he kanawalu poe i make.  He heluna nui o na pipi ililo i ka wai a ua hoopoinoia na mahi oliva ma na apana o Seville a me Grainada.  A he lehulehu na make ma kekahi mau wahi okoa aku. 

 

UA KIPA AKU E IKE I KA MOIWAHINE.

 

            Madarida, Sept. 21.  Ua kipa aku i keia la e ike i ka Moiwahine Kahuaupuni o Kenerala Linares.  me kona li@a i hoeha ia e lei ana mamua o kona alo, i loohia hoi ma ke kaua ana me na koa Amerika.  Ma ke Sabati ae nei e haalele iho ai na Komiaina Maluhia ia nei no Parise.

           

            UA NUIKALA IA AKU.

 

            Madaria, Sept. 21.  Ua kakauinoa aku la ka moiwahine Kahuaupuni he kauoha no ka hoopau ana aku ia Adimarala Montijo, a ua huikala aku hoi i na poe lawehala i komo aku iloko o ka hakaka ma ke ano he mau koa kokua ma ke kaua ana aku i na koa Amerika Huipuia.

 

K WAIWAI HOOILINA O’KA REPUBALIKA.

 

            Mau na ae o ka huli hoi ana aku o na Komisina Amerika, ma ke Gaelic o ka Poalima aku nei o kela pule, ua huli iho nei lakou a noii i na wahi kumuwaiwai a ke Aupuni Repubalika o Hawaii i haawi aku nei, a i ke kuekaa pono ana nae, e loaa ka waiwai io o ke kupapau i make a i waiho iho maloko o kana palapla hooilina na na Lunahooponopono Waiwai e imi a hana aku no ka pono o na hooilina o ka mea i make ua loaa iho la maloko o ka palapala hooilina penei ua hoakaka ana, ina pela ka pololei o na hoikeia ana mai e kekahi mea, a ina paha o ka oiaio ia, a penei ke ano nui o ua palapala hooilina la o ka Repubalika Hawaii:

            “No D—na ipu kuha oloko o ka rumi Mana Hooko i noho iho nei na Komisina e hana a noii i ka hana a ke aupuni o Amerika i haawi mai ai na lakou e hana.

            “Na C---na papa kakau a pau oloko o ka Hale Mana Hooko, ka Hale Aupuni, Hale Dute a me ka Halewai.

            “No S---na mea kuni hua o na oihana aupuni.

            “No K---na mikini hoonoho hua kakaulima, kahi e hoopaa ia ai na moolelo o ka lakou mau hana ekaeka.

            “No D--- ke keiki muli mai, a ka Repubalika, na pahu hao kahiko o na hale aupuni a me ka oihana maki ma ka Halewai.

“O ka huina waiwai a pau loa i hookau ia iho maluna o na keiki elima a ka mea i make he $9,189,661, he huina nui hoi na ke keiki muli loa e ono nei, nona ka inoa o J---.”

O keia iho la ka waiwai io maloko o ka palapala hooilina, a o ka waiwai nae o ka palapala hoolina, he aka kino wailua wale no me he kino makani la.  Nui ke pahaohao o keia palapala hooilina, ke hele la ka helu waiwai, a pau na wawae o na pakaukau kakau i ka hoopaaia.  Oia ka nana ana.

Ma ka la 4 o keia mahina i loheia mai nei e haalele aku ai ka mokuahi hou o ka Hui o Poka ma, nona ka inoa o Mazama ia Kapalakiko, a he umi ona la e holo mai ai a hiki i ane.  Aole i maopopo ka Kapena Godfrey huli hoi mai mai ana ona.

 

HE MOOLELO WALOHIA

 

---@O:---

 

ALANADELA

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka

 

Aahu Keokeo.

 

---A I OLE:---

 

Ka Loea Hookani Pila o ke

 

Kulu Aumoe.

 

I ke kauu ana iho o ka leo o ua alii powa nei, oia no ka wa i anapu hou mai ai o ka uwila me kona malamalama nui, a ia sekona pu no hoi, ua hahu aku la kona mau maka, no luna o ka lala laau ana i ike ai i ka kaua Alanadela, a ia wa i hoopihaia mai ai oia me ke kaumaha no ka ike ana iho i na he oiaio na olelo a kona mau kanaka, a o ka wahine o ka aahu keokeo ana e lia nei, nona na helehelena i like me kekahi Anela mai ka lani mai, aole oia malaila, aka, ua hala aku la ka P:uulena aia i Hilo.

I kona hoomaopopo ana iho, ua hoohoka ia oia e ka wahine o ka aahu keokeo, ua kauoha koke aku la oia i kona mau aliikoa no ka hoakoakoa ana mai ma kahi ana e ku ana, a i keia wa no i poha mai ai ka leo o ua alii powa nei i ka i ana mai:

            E kuu mau alihikaua wiwo ole, na pukonakona hoi o ka maka o ka pahikaua, kuu puuhonua o keia mau pae mauna mehameha, he manao kanalua anei kekahi iloko o oukou no keia wahine a’u i ike ai, aole kona he kino kanaka, elike me ko kakou nei, aka, he kino uhane ia mai ka lani mai?  E hoike mai i ko oukou manaoio no keia wahine o ka aahu keokeo a ke kupanaha nui wale.

Ae, he kanalua ko makou, wahi a kekahi aliikoa hapauea i pane mai ai, no ka mea, ina oia he kino e like me kou a me ko’u, he io, he iwi a he koko, e hoike aku no au ia oe me ka oiaio, aole oia e nalowale aku mai ka noii ana a @ko makou mau onohi maka, ua hoopahaohao pu ia hoi makou ina oia he kino kanaka aole loa oia e aa e hele iloko o keia po a ka ino nui wale, a ke ole e hewa ka’u koho ana, he uhane lapu ia no kekahi wahine i make maloko o kekahi o na rumi paahao o ka punana o na keiki o ka aahu ulaula.  O keia ko makou manaoio, wahi a na alihikaua i hooho like mai ai nolaila, e ko makou haku, e hoopau ae i kou mau manao kuhihewa, a e hoi aku no kou home Kakeia.

Na keia mau olelo a kona mau alihikaua i hookuemi i na manao huli o ke alii powa, a oiai nae oia e hoomakaukau aku ana no ka hookuu ana aku i kona mau alihikaua a me kona mau ko@ e huli hoi aku no ko lakou mau home, aia hoi ua hoohikilele ia ae la oia i ka wa a ka uwila i olapa hou mai ai, i ka ike ana aku i kekahi pila e waiho ana malalo o ke kumulaau, a me ka hoohakalia hou ole iho, lele aku la oia mailuna aku o kona @@o a hapai mai la me na @@ma haalulu i ka pila hapa.

I keia wa no i hapapa iho ai ka lima o ua alii powa, nei mamua o ke @lo o ka pila hapa, a ike iho la, ua pau kekahi mau kaula uwea i ka mokumoku, a oia no wa i kauoha koke ae ai o ke alii powa e hoa ia kekahi puu ahi nui malalo o ua kumulaau la.

A he mea oiaio, iloko o ka manawa pokole wale no, ua pii ae la ka @@a wena o ke ahi mai na lala laau maloo ae e ihu mokaki ana malaila i hoakoakoa ia mai e kona mau kanaka, a hoahu wale ae la i ko lakou mau helehelena.

  I ka a pono ana ae la o ke ahi, ua kahea aku la oia i kona mau aliikoa no ka nana mai i kana mea e paa ana, a ia wa no i halawai mai ai ko lakou mau maka me ka pila hapa, a me ka hookaulua hou ole iho lalau koke mai la lakou i ka pila a loleloe ae la, a oiai lakou e nanea ana i ke kiiohi ana i ua pila ia, aia hoi, ua hoohikilele ia ae la ke a@@ikoa hapauea i ka ike ana iho i kekahi mau maawe lauoho wahine gula e paa ana ma ka papa ki o na pila la, me ka hooho ana ae:

He maawe lauoho gula ka’u e ike nei ma ka papa ki o keia pila. a o ka lauoho anei keia o ka wahine hoopahaohao o ke kulu aumoe, ka loea hookani pila o ke kulu aumoe.

Ae, i pane koke mai ai ke alii o na powa, o ka pila hapa no kena i ka wahine o ka aahu keokeo, a maloko o ka malamalama o ka uwila, ua ike aku ko’u mau ouohi maka he lauoho ehu kona i like ka mem@le me ke gula, a oia aku la no k@na.

Nolaila, e kuu mau hoahele, ma keia mau mea e ike iho ai kakou aole keia he uhane lapu o ka po, aka, he wahine kino kanaka maoli no kona e like me kakou nei.

Ae, i olowalu like mai ai na leo o kona poe kanaka, e kala mai e ko makou haku no ko makou hoopaakiki @aole ana aku no .

I keia manawa no i ikeia aku ai kekahi o na powa i ka nee ana mai imua o kahi a ke alii powa e ku ana, a me ka leo olu waipahe, ua nane mai la oia penei:

E kuu haku alii, he mea kupanaha ka’u i ike ai i ko kakou wa e kuupau ana i ka holo o ko kakou mau lio no kahi o keia kumulaau, oia hoi ko’u ike ana aku i kekahi mea iloko o ka aahu keokeo e ku ana maluna o ke kiekiena ma ka aoao hema aku nei, aka, mamuli o ka pio koke ana o ka malamalama o ka uwila, nana i huna koke aku i kona mau nanaina mai a’u aku.

A i ka hooki@ana iho o ke kanaka powa i ke kamailio ana, oia no ka wa o ke alii powa i kau koke ae ai maluna o kona lio a kauoha koke aku la i ka powa e alakai aku i ka lakou huakai.  A o keia mea keokeo a keia kanaka i ike ai, aole ia he mea okoa aku, aka, o ka kaua Aianad@la. no ia.

 

MA KE ALAHELE HULI HOI NO KAPALAKIKO.

 

            Ma ka auina la o ka Poakahi nei i hoea mai ai ka mokuahi lawekoa Pennsylvania, he 25 la holo mai Manila mai.  Ua haalele aku oia ia laila ma ka la 9 o Sepatemaba, a ma ka la 17, ua kipa ae oia ma ka mokupuni Guam, ka mokupuni malalo o ka hoomalu ana a na Sepania, a ka mokukaua Kaletona i lawe ae ai hoa Amerika Huipuia, no ka hoihoi ana aku i ke kauka Sepania i lawe puia aku e ke Kaletona o Manila.

            Malaila oia i ku ai a hiki i ka la 18, @ na haawi ia mai na limahana @ ka Pennsylvania he papaaina nui, malaila mai oia i holo pololei mai nei a hiki mai la i anei.

            E hooili ana oia he 400 tona nanahu maanei mamua o kona hoomau loa ana aku no Kapalakiko.  Ua hoihoi mai nei oia he mau koa me na luina ma’i, a mawaena o lakou he ekolu i loaa i ka ma’i pupule. 

 

AOLE I MAOPOPO KA HOOPAI O NA ALIIKOA HOOHAUNAELE.

 

            Ma ka Poalua nei i hoolohoia ai imua o Kenerala Kini ka hihia @ na Lutanela Wheelock a me Meriama, na aliikoa i kukala ai i ke kanawai koa i ku ai no elua hora a oi.  O ka hopena ua hoopau ia aku o Lutanela Wheelock mai ke kulana kiekie ana e paa ana.

            Ua haawi aku o Kenerala King i na ahewa koikoi ana maluna o Wheelock, mamuli o ke kumu, oia ke alii kiekie e noho mana ana ia wa, a o Meriama hoi, aole oia e ku ana ma ka oihana ia wa, aka, nana nae i kukala ae i ke kanawai koa me ka lawe ana ae i ka mana a pau malalo ona, a ua kulou aku hoi o Wheelock malalo ona, ua hiki loa ia Wheelock ke kauoha aku i na koa e hopa ia Meriama, eia nae aole oia i hana aku pela.

            Na keia Meriama i hoala ae i na hoohaunaele i na poe e hele ana ma na alanui, a i haawi aku hoi i na kauoha i na koa iio e kiai ana ia wa.  Iloko oia o kona aahu koa, a na ia mea i hooulu ole mai i na manao kue iloko o na kanaka.

            Ua manaoia e lawe mai i keia hihia i mua o ka Aha Hookolokolo, ma ke ano he hoohaupaele i ka maluhia o ka po, a i na laua e hoea io mai ana i @ ua o ka Aha, he mea maopopo e hookau ia aku ana kekahi hoopai maluna o laua.

            Mai poina e na Hawaii, ua hiki loa ia H. G. Biart ke hana i na pine, komo gula, a pela aku, @ kipa ae ma kona hale hana.