Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 47, 19 November 1898 — Page 2

Page PDF (848.56 KB)

This text was transcribed by:  Lani Lofgren
This work is dedicated to:  aunty Flower Lucas Henderson

KE ALOHA AINA, POAONO, NOVEMABA 19, 1898

----------------------------------------------------------------------

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka  Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.

-------------------------------

EDWARD L. LIKE.  Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI, Puuku o KE ALOHA AINA.

------------------------------------

HONOLULU.................NOV. 19, 1898

-------------------------------------

AIA NO IA MEA ILOKO ONA.

-------

            Ua hoike aku makou i ko ke Alii hoi hou ana aku la no Amerika Huipuia, a ua lilo nae hoi ka makou kaakolo a kahoahoa ana ae i mea e pane ku ia mai ai e kekahi o ko makou mau hoa kakele o ka makapeni no ko makou hookauhihi ana aku maluna o ka hokua o ua Lani Alii ala a ka lahui, he Elele Alii no ka pono o ka aina a me ka lahui Ana i aloha ai.

            Ma keia wahi, e hoakaka piha aku no makou i ko makou manao no ia mea, a i ike mai ai no hoi ka lahui mai Hawaii a Kauai, i ke kuleana nui a KE ALOHA AINA i hookau aku ai maluna o kona poohiwi Alii, aole hoi ma ke ano e hoohaahaa aku ana ia Kalani Alii a ka lahui i mailani ai, aka, ma ke ano, e hoopaa loa ai i ka hilinai pilia ia e Kona lahui no ka wa mau loa.

            He olalo, ma ka hana, ua kohu pono keia mau olelo a makou i hookau aku ai maluna Ona, oiai, o Kona haalele hou ana mai i na kapakai o Hawaii nei no Amerika, he mea nui ia , a he mea hoi, e kaana aka@ele ia ai e ka poe noonoo maikai, a oiai hoi, o ke aloha a me ka hilinai piha o ka lahui maluna Oaa, oia ka hookohu Elele elua a ka lahui i papahi aku la maluna Ona; a makou hoi e olelo nei, he hookohu ia i oi aku ka hiehei a me ka mana mamua o na mea e ae.

            A oiai hoi, aohe Elele e ae ma ko ka lahui aoao, i hapai a noonoo ia  no ka hooana hou ana i Wasinetona, oiai, ua lawa ka ka lahui mau koi, ma o ka Memoriala ala a ka Aha Elele Lahui o ke Aloha Aina i waho aku ai imua o na Komisina Amerika ma Honolulu nei iloko aku nei o ka malama o Sepatemaha, a me ka palapala hoopii a na Ahahui Aloha Aina e moe lakee la iloko o ke kaniai o na Lunamakaainana, a me na hoa o ka Aha Senate o Amerika, a makou hoi e hoomaoe ae la ma ia wahi, he kole ka pule a ka lahui a ka la e hua ai.

            A eia hou, o na Elele lahui e ae, i ko lakou wa i hehi hou ai i ka lepo o Hawaii, na pau loa iho la ko lakou mau hookohu, no ka mea, aohe hana a ka lahui maluna o lakou, a aohe no hoi he mau manao hou ana ae no ka hoouna Elele. aka, no ko ke Alii kuleana no ia hana, aia no ia ke paa ia la oia, aole i hoihoi hou ia mai i ka lahui, a ua kuleana no hoi ia paa ia ana, no ka mea, na ka lahui no @ hookohu aku, a na na nupepa pili alii no hoi a pau i pahela aku ai maluna ona, "Ka Elele Alii kiekie i Wasinetona", a peia aku,, oiai Kona mau la ma ke Aloalii o Wasinetona i keia makahiki aku nei, a me na mahina mua o keia makahiki.

            He ekolu no mea nui i loaa ia makou ma keia huakai hele a ke Alii, a oia ka makou e hoike aku nei no ia mau mea, a oia keia:

            1.  Ka imi ana i Kona ola kino ponoi.

            2.  Heaha la ka Amerika hana mai ai no ka ka lahui mau koi kumu i waiho ia ku ai.

            3.  I ka wa e hoonele loa ai o Amerika i kona hana ana, i na pono a me na pomaikai o ka lahui Hawaii, alaila, oia ka wa a ke Alii e koi ai i Kona pono ponoi iho ma o na Aina Leialii ala, i pau i ka mahelehele kuleana ole ia e ke aupuni hao wale o Dole ma.

            O ke kumu mua, ua alakai ia no ia malalo o na kuhikuhi ana a Kona Kauka, a oiai hoi, he alahele huli hoi no kona i ka home, pela no hoi i manao ai Oia, he mea pono ke hoohala hou ia Kona manawa ma na aina e, aka, ua hiki no nae ke hoomaopopo maoli ia iho ke kaona a ka moe, ka mea hoi a makou e puili lima ae nei, me ka olelo ana ae, he nanehana ia no ka manawa.

            O ka lua iho, aia ilaila ke kaunu pu ana i Waialoha, e noho aku ana no Oia me ke kiai ana, ka nana ana, a me ka hakilo pono ana hoi i ka Amerika hana pono e hookau mai ai maluna o na nei a Kona lahui i koi aku ai, iloko o keia mau makahiki eono.

            He oiaio, aohe ana hana, aohe ana kamailio no na mea e pili ana ma ko ka lahui aoao, o ka hooko a hooko ole ia paha o ka lakou noi, a ina e hooko ia ana, elike me ka kakou i waiho aku ai, aole iho la he koi ana ma ke kumu ekolu, no ka mea, o Kona kahua i ku ai o ko ka lahui mau pono.

            Aka hoi, hoole a nana ole mai o Amerika i keia noi elua, a olelo iho, aohe o makou papa i ka lakou mau hoohalahala, ke hana nei no makou a hooko aku i ko makou makemake kahiko, ma o ko makou mau kanaka e noho la malaila, no ko lakou pono, ko lakou waiwai, a pela aku, alaila:

            Oia auanei ka wa a ke Alii e koi aku ai ia Amerika, i kekahi koi poho koikoi, e hookaakaa ia ai kona mau make, no na mea e pili ana i na Aina Leialii, kakahi kuleana nui e hoopohihihi ia ai na puniu o na poe loea kanawai la o Amerika Huipuia ma kela mua aku, kekahi hoi o na kumu nui a makou @@inanaolana nei, e kikeke aku ana ia imua o ke alo o na poe noonoo maikai a puni ka honua.

            Ma keia whai, ke hoomau nei no makou i ka papahi ana aku i kela kea hoohanohano a ka lahui i papahi ai maluna Ona, mamuli o ke kupaa, ke aloha a me ka luli ole o na manao o ka lahui, maluna Ona, mai kinohi mai, a i keia la, a i na wa a pau o Kona ola ana, a oia ka makou e kahoahoa nei, e hahai mau ia Kou alahele e na pomaikai he nui.

------------------------------------------

UA WAIHO MAI LA.

----

            O ka hoea ana mai o ka leo kauoha mai ka Peresidena Nui mai o na Ahahui Aloha Aina o na Wahine o ko Hawaii Paeaina, i ko makou Keena hana nei, ma ke kakahiaka Poakolu iho la, Nov. 16, he hooiaio ana mai hoi ia i na lohe mahuihui i hoike mu ia mai ia makou, i kekahi mau la mamua aku, e pili ana no kona waiho ana aku i kona kulana Luna Nui no ia mau Ahahui, a makou hoi e minamina nei iloko o keia lono hoolelo hauli i hoea mai la i na la hope loa o ka noonoo ia ana o ko kakou ninau lahui imua o ke alo o na poe kau kanawai o Amerika.

            Aohe mea nui e ae a makou e hoike aku ai nona imua o kona mau hoa lahu, o ka hooikaika pu ana i na mea e hooko ia ai ko kakou mau @ni, no ka mea, na kana mau hana maikai no oia i hoike ae imua o kona lahui oiwe, he makuahine oia no ka lahui ilihune a nawaliwali e alo pu ana i ka inea o na la hana nui o ka pono o ka aina, e haawi ana hoi i na manao hoolana imua o kona mau hoa hana o ka aoao palupalu, a pela pu no hoi na kane, ua huli mai lakou a nana aiai me ka hilinai piha i kana mau olelo, me ka loaa ole, he hookahi lea kue iwaena o kana mau alakai ana no na hana pili lahui.

            Ke ole makou e koho hewa, me he mea la, iwaena o na Ahahui Aloha Aina o na kane, na wahine a me ka Hui Kalaiaina oia hookahi, ka mea i lei iho i ka hanohano o ke kulana Peresidena Nui no na Ahahui Aloha Aina o na Wahine, a oia mau Ahahui hui ia no paha a pau, no elima makahiki a oi me ke aloha ia, ka mailani ia, a me ka hilinai piha ia o kana mau hana hookele lahui.

            O kana mau hana i lawelawe ai a i hooikaika wahine ai, ma ka hoeueu ana i na hana e biki ai ke hooko i ko ka lahui makemake, ua hana ia ia eia me ka holomua loa a holopono hoi, a ka la hoi e hoohikilele ia ai ko lakou mau puuwai, i ko lakou wa e lohe aku ai, ua waiho aku la ko lakou makuahine hoopono a malama i kana mau keiki nawaliwali, i ka hana ana i lei ai me ka hanohano kiekie o ka inoa no keia mau makahiki kupikipikio o ka noho ana o ka aiaa malalo o hai ka mea nana i koi i kona manao aloha aina olalo, e lawe mai ia kulana a paa iloko o kona poholima no ia mau makahiki loihi ana i noho ai me ka loaa ole he mau nema ia, he mau hoohalahala a pela aku.

            Ma ka hoea ana mai o Komisina Blount i Hawaii nei, i ka 1893,a mahope mai i ka wa i hoole ai ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine i ka Memoriala a na Luna Nui oia Ahahui i hana ai, i koho ia ai oia e na Wahine Aloha Aina ma ka hale hui o Ariona Holo i Peresidena me ka puuwai lokahi me ka loaa ole hookahi mea kue, a mai ia wa mai oia i hoonee aku ai i kana hana me ka hoopono a ma ke aloha nui ia.

            I ka malama o Sepatemaba, 1897, ua hana iho la oia me kona mau hoa Peresidena elua, i mau palapala Memoriala, a hoounaku la no ke kakauinoa ia mai e ka lahui, a iloko o hookahi wale no mahina, na puni ka aina i ke kakau ia, a ua hala aku hoi ia mau pepa paihakahaka no Wasinetona i ka malama o Novemaba, oia makahiki no.   Oiai nae keia mau palapala e hele ana no ke kakau inoa ia mai oia no ka wa i ulu hou ae ai o kekahi noonoo maikai iloko ona, e hele keia mau palapala hoopii a ka lahui me ona mau Elele, nana e lawe pu aku i keia mau palapala, a elike hoi me ke noi a kekahi mau Ahahui Aloha Aina iaia, e hoouna pu ia no i mau Elele.

            Nolaila, ua haawi ae la oia, he paina luau nui me ka hoouna pu ana hoi i mau Komite ohi dala no ke ole o na Elele e hele ai, a no na la pokole wale no i hanaia ai, aia hoi, na loaa iho la ke ola no na Elele e hele ai no Wasinetona a pela iho la i hoea ai he mau Elele Lahui mai ka hapanui aku o ka lahui Hawaii no ke Kapitala o Wasinetona, i ka la 20 o Novemaba oia makahiki no, he hoike oiaio hoi , o kana hana ua holopono ia.

            Oiai no hoi na Elele Lahui ma Wasinetona, ua hoea mai la na hoike ana iaia, no ka pilikia o ko lakou noho ana malaila, nolaila, me ka ikaika hana i loaa iaia, na kuahaua ae ia oia i na Ahahui Aloha Aina me Kalaiaina a puni ka Paeaina, no ka lulu dala ana, a no elua pule wale no a oi, ua lawa ka makemake no ke kuahaua lahui a ua Peresidena wahine la a oi aku mamua o ke kuleana i kauohaia aku ai mamuli o ka lilo ana o kona leo i mea hilinai ia no ka hoopono a paewaewa ole o kana mau haua, a aole ho i he hookahi keneta i nalowale malalo o kana hookele ana.

            I keia la, a i keia hora hoi a makua e hoike aku nei, ua waiho aku oia he puu dala nui ma ko ka lahui aoao, iloko o ka lima o ka Puuku o kona Ahahui me ka maemae, ka mea hoi a kakou, a pau e minamina nei, no kona waiho ana aku la i ka hana, malalo o na kumu kupono ana i manao ai, e hiki ole ai hoi ia makou ke kamailio ae no ia mea, no ka mea, o ka mea no ia i loaa i kona noonoo maikai ana.

            Aka hoi, ma ka aoao o ka lahui ke kahoahoa ae nei makou, e hoopili paa mau ia ko kakou mau manao i hookahi, a o ka make ke kaola nana e hookaawale ai i ko kakou noho aloha ana, ma kau mau hana e hahai mau ia ia e ka pomaikai ma keia mua aku, a i ka hooki ana i na kahoahoa ana ae, aia no na maka o kou lahui ke kaulona pomo mai la no maluna ou i na wa a pau au i makemake ai no ko lakou nana a hoolohe mai i kou leo.

            Aloha e ka Peresidena Wahine o na Wahine, a o ka Makuahine aloha hoi o ka lahui holookoa o Hawaii.

---------------------------------------------

HE MAU ELELE HOI KEIA?

----------

            Ua lohe mai makou mai kekahi mai o na elemakule o ka Hui Kalaiainu, ua hooholo iho la ka na Hui la e hoouna i mau Elele i, Wasinetona no ke kakoo ana i ka Memoriala a ia Ahahui o kakou, a o na inoa i hooholo ia e ka Papa Hooko, aole hoi e ka Aha Elele o ua Ahahui la i akoakoa iho nei ma Honolulu nei, oia na keonimana, Peresidena D. Kalanokalani Luna hoomalu, na lala R. W. Wilikoki a me J. Kua.

            He mau keonimana keia i kamaaina ia kakou a pau, a he mau loea wale no no ke kahua maika o Wasinetona.

            He elua i ike mua ia Amerika D. Kalauokalani a me P. W. Wilikoki, a hookahi e ike aku ana ma keia huakai a na Elele.

            Ke kalokalo e ae nei makou, e kau mai ka lokomaikai o ke Akua ma ka oukou huakai ike i ka hau iuiki ili o Kaleponi.

-----------------------------------------------

            Ua olelo ae ka nupepa Examiner eia ke noonoo nei ka Emepera Franz Josef o Ausaturia i make powa ia ai kana wahine, no ka mare ana aku i.  Infanta Maria de las Mercedes, ke kaikuahine o Alefonoso XIII. o Sepania.  O ka nui o na makahiki o ka Emepera ma kahi no ia @@@, a o ka wahine hoi ana e manao nei e mare he 18 makahiki.