Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 53, 31 December 1898 — Page 3

Page PDF (912.31 KB)

This text was transcribed by:  Susan Moore
This work is dedicated to:  My Dad, Santiago M. Simpliciano

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA,   HONOLULU,   DEKEMABA   31,   1898.

 

   He maikai no ke ola o Kalani Aimoku e noho mai la ma Wasinetona, a ke hooikaika la Oia e hoihoi hou ia mai Kona mau pono i pakaha wale ia aku, pela na lono hope loa a ka mokuahi Pekina i lawe mai nei.

 

O NA AINA LEIALII KE KUMU O KA HANA.

   Ma ke ku ana mai nei a ka mokuahi Pekina, i loaa mai ai la makou na lono makamaka hou loa, e hoohauoli ana i ka manao o ko makou mau makamaka, a me ka lahui holoo@ @ Hawaii, e pili ana no ka hana a ko kakou Moiwahi@ i aloha nui @ o noho la ma ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona, ko Amerika Huipuia Kapitala hoi @ na hana hooponopono aupuni @ kona mau Mokuaina, a me na Aupuni Panalaau mawaho ae o @ Mokuaina ponoi o na aina @ @ ka mana o ka eheu o ka Aeto i hoopumehana ai, a i kauhai @ hoi, mai laila na kuhikuhi ana e loaa ai ia kakou ka noho kaulike ana.

   He mea ku i ka walohia, ke aloha a me ka ehaeha pu hoi o ka naau, ka ike ana i kekahi Alii Aimoku, e hele maoii ana e hakoko i ka pono no Kona lahuikanaka nawaliwali, a o ka oi loa aku paha, oia no ke kaa ana o keia hana nui a kaumaha, maluna o ka hokua o kekahi mea kino wahine, elike me ka Moiwahine Liliuokalani, ka mea @ona ka puuwai i piha i ka hoomanawanui, e alo ana iloko o ke ehuehu a ka ino o keia mau mahina o ka hooilo, e uhipaa ia la e ka hau, ma na ipuka hale o ua kulanakauhale Poo Aupuni la, e upu ia aku nei, e hoohua mai ana oia i na pomaikai ma ko ke Aliiwahine aoao.

   E hoomanaoia, o Kalakaua ka Moi i hele kino e hakoko i ka pono o na poe Ona Mahiko o ke ia mau la, ma kahi no a ka Moiwahine Liliuokalani e hakoko la no Kona lahui, ka aina Ana i aloha ai a me Kona pono ponoi iho, a ua ike kakou ua hooki ia mai la Kana noi, a ua hoi mai oia me ka puolo o ka hauoli, no ka poe Ana i hookauwa ak@ @, @ ua ike ia iloko oia mau la, ua piha na poe waiwai i ka hauoli, no ka mea, ua ko ka puana a ka moe.

   Aka, aia iloko oia noho ana ulakolako ana, aia no he mau manao ino no ke kaili ana ae i ka nohoalii, a oia ka kukou i ike ai i ka hookahuli Kumakanawai mua o ka 1887, he uku no ka luhi o ka au ana a ua Lani Alii la no ka pono o na pakeke o ua poe waiwai la, ka makana hoi a lakou i haawi aku ai no ka hana pono i hana ia a hololea, a mamuli o ko ke Alii mau manao maikai, ua hala ia mau puu make ona, mai na lima ae o kona mau enemi, a hiki i kona hooluolu ana.

   Ua pii ae ka Moiwahine Liliuokalani ma ke panepoo o ke kalaunu, iloko o na manao ohohia o Kona lahui ponoi, a ma Kana hooponopono mua ana i na kanawai o Kona aina makuahine, ua ike iho la keia poe e noho mana nei i ke aupuni i keia ia, aohe a lakou hana pono e ae, o ke kipi a hoohiolo wale no i ka nohoalii, ke alahele e mau ai ko lakou pono, a oia kela la poina ole o Ianuari 16, 1893, ka la hoi i kau mai ai ka ehaeha maluna Ona a me Kona lahui ponoi.

   Aka, o ka naau hoomanawanui, a piha naauao, ua waiho aku la Oia na Amerika e hooponopono mai, ma ke ano, e noho @nakanawai mai oia no ka hooponopono ana i keia hihia, a wa ike kakou, i ka wa o ka Peresidena Kaliwalaua ka Noeau, aia he kauoha hoihoi a puni, i apakee ia e Kuhina Wili@i, a pela i haule ai ka lokomaikai oia kanaka pono o Amerika.

   Aole no nae i emi pu ko ka Moiwahine manao, nolaila, mahope iho o Kona noho pio ana i ka 1896, ua haalele mai la Oia ia Hawaii nei, no Kona hele kino maoli ana e nana i Kana hoohalahaia no Kona nohoalii a me Kona lahuikanaka.  Aka, aole nae i holopono a hiki i Kona hoi hou ana mai i ka aina nei i ka malama o Augate, o keia makahiki.

   O Kona hoi hou ana mai i ka aina nei, aole ia he mea nui Iaia, koe wale no na manao aloha aina e lalapa mau ana iloko o Kona houpo alii, a me ka ike hou ana mai i na helehelena o Kona mau makaainana kupaa, luli ole a piha pu hoi i ka hoomanawanui elike me Kona, no ia mea, ua awaiaulu paa loa ia Kona manao aloha no Kona lahui, me ka nana ole ae i ka nui o na kaumaha e hokau ana maluna o Kona poohiwi Alii.

   A ma ka la 14 o Novemaba, o keia makahiki i huli hoi hou aku ai Oia e kiai pono i ka makaha o na pono a me na pomaikai a Kona lahui i waiho aku ai na Amerika e hana.  Aka, he neo no ka mea i ike ia, a no ia kumu, i wahi e hiki ai ke hookoia na upu ana a Kona lahui, o Kana hana pono wale no, oia Kona waiho maoli ana aku i Kana koi no na Aina Leialii, ka hana hope loa hoi Ana i manao ai, pela iho la paha e hiki ai ke noonooia mai ai Kana koi aupuni Alii.  A no ia mea, ua waiho io aku la Oia i Kana kue imua o na Senate, ma ka Poalua Dec. 20, a e heluhelu ia iho elike me ia malalo nei no ka pono a me ka pomaikai o na poe heluhelu o KE ALOHA AINA, he makana Hapenuia hoi na makou i ka lahui aloha o Hawaii mai ko lakou Moiwahine mai:

            WAIHO O KALANI I KANA KUE.

   Wasinetona, Dec. 20.  I keia la i waiho aku ai ka Moiwahine Liliuokalani imua o na Senate i Kana kue malalo iho nei i ka hoohana ia ana o na Aina Leialii o Hawaii e Amerika Huipuia penei:

   "I ke Senate o Amerika Huipuia; Owau, Liliuokalani o Hawaii, i kohoia i Hooilina Moi ma ka la 18 o Aperila, 1877, a i kuahaua ia ae i Moiwahine no na Paemoku o Hawaii, ma ka la 20 o Ianuari, 1891, ma keia ke kue nei me ka ikaika a me ka manao maikai i ka hooia ana aku i ke kuleana o Amerika Huipuia i na Aina Leialii Hawaii, i hiki ka huina o na eka i ka 1,000,000.  No'u hoi ia mau waiwai, a ke kue hou nei Au i ka hooia ana ia ku leana, ma ke ano e lawe ana i ka waiwai me ke kulike ole me ke kanawai a me ke kaulike ole a i ole o kekahi hooponopono e ae.

   No ka huipu ana aku me Ka'u kue o Iune 17, 1897, ke uwalo aku nei Au maluna o ka Peresidena, a me ka Ahaolelo Lahui a me na kanaka o Amerika Huipuia, e hana ia ka pono kaulike ma keia kumuhana, a e hoihoi hou ia mai Ia'u i keia waiwai, a oiai, o Ko'u hauoli, ua paa ia aku e ko oukou aupuni, malalo paha o ke kuhihewa i Ko'u pono a me ke kuleana.

                        LILIUOKALANI."

 

   Ke lana nei ko makou manao iloko o na leo o na haipule mai Hawaii a Kauai, e kokua ia ai na hana a ko makou Moiwahine e hooikaika la, a na na mokuahi hoi ma keia mua iho, e hoike mai na lono ano nui no keia hana.

 

ALOHA HAPENUIA A PAU LOA.

   Mamua o ka hoea ana mai o na kukuna malamalama o ka la makahiki hou, ke haawi mua aku nei makou i ko makou alaha Hapenuia i na makamaka a pau e lawe ana i KE ALOHA AINA, a me na poe a pau mawaho ae o na poai like ole e noho ana iloko o ka aina nei, ka mea hoi nona ko makou hauu e ola nei, a i ka eha hoi o ko makou mau makahiki o ka hookamaaina ana aku ma na wahi a pau o keia Paeaina me ka hooikaika ana e loaa ka pono o ka noho lanakila ana.

   Aka, ke nee nei keia makahiki me kana mau hana kamahao, na kakou e hoomanao, oiai, aole paha e poina ana i ka lahui ko lakou hoouna ana i ko lakou mau Elele e hele e imi a e kikeke aku i ka ipuka o na manao maikai o ke Aupuni Aeko o Amerika me ka manao la hoi e maliu ia mai ana la hoi ia mau hooikaika pauaho ole ana, @ka, he neo nae ka mea i loaa.

   A ma kahi o ka hoikaika ana, ua panai ia wai la ke olelo hooholo hoohui, a i hookoia ma ka ia 12 o Augate o keia makahiki.  A no ia mea, ke kalokalo ae nei makou o na ino o keia makahiki a pau ana, e lawe pu ia aku ia ma kona alahele po ka wa mau loa, a e like me kona nalo ana, pela no hoi e nalo ai ia mau@no a pau, a o ka maikai oia ke @aa wina maemae e komo iho ai na ia wahi.

   Ke hoomaikai pu ae nei no hoi makou i ka lokomaikai o na lani i kona hooloihi ana mai i ko ka kou mau ola a hiki i ka loaa hou ana ia kakou o keia la kamahao hookahi iloko o ka makahiki.  Ua nui a lehulehu na poe i lilo aku i mau moepuu no ke ala hoi ole mai, he poe maikai ma ka nana ana, aka, ua koho mua ia no lakou no ke alahele mau loa.

   I ka hoopau ana ae i keia, ke haawi aku nei i na aloha ana he nui maluna o na makamaka a pau, me keia puana leo hookahi wale no ke aloha oiaio, ALOHA HAPE NUIA KAKOU A PAU LOA.

 

Nuhou Kuwaho.

   Ma ke ku ana mai nei a ka mokuahi Pekina i loaa mai ai ia makou na lono makamaka loa, nenei:

ULUAOA O SAMOA

   Aukelana, Dec. 21.  Ua loaa mai nei na lono ianei mai Samoa mai no ka la 16 o Dekemaba nei, e olelo ana, eia ke pii mau ae nei ke kulana kupilikii no ka mea e pili ana no ke koho ana i Moi no ke pani ana ma kahi o ka Moi Malietoa.

NA KOA KUMAU NO MANILA.

   Nu Ioka, Dec. 21.  He lono kui kawa kai loaa mai nei mai Wasinetona mai, i ke Tribune, e olelo ana:  Ua hoopuka ia ae la ke kauoha i keia la no ka hoouna ana aku i ekolu mau regimana koa kumau no Manila ma ke alahele aku o Nu Ioka a maloko aku o ke alawai o Suez.

KA MOKUAHI SCANDIA.

   Kapalakiko, Dec. 22.  I keia la i uku ia ai na limahana o ka moku lawekoa Scandia, a ma kahi o $12,000,000 i mahelehele ia aku iwaena o lakou.  E holo aku ana oia no ka pa kapili moku Hunter's Point ma keia Poalua aku, a mailaila aku no ka Union Iron Works no ka hooko mo i mau boila hou nana.  Ua upu@a mawaena o ka mahina o Ianuari e haalele iho ai oia ia nei me ka Regimana Iwakalua o Kansas, me na aliimoku a me ka lakou mau wahine.  Ma ka mahina o Aperiila oia e huli hoi mai ai me ka Regimana Ekahi o Kaleponi.

E HOLO AKU ANA NO GUAM.

   Wasinetona, Dec. 22.  E lilo aku ana o Guam i kahua hoolulu mokukaua ma keia mua iho, i wahi hoahu nanahu, a i wahi hoomoana no na koa marina.  Eia ke kauoha le hele aku la ma ke alahele e hoea aku ai i ka mokukaua Beninetona no ka holo ana aku i Guam @ ana i ke kaikuono.  A oia mau kuhikuhi a a ia iloko o keia kauoha @ haawi aku ana i ka nana i ke kapena no ka huli ana i wahi kupon@ no ke kiola i anahu, a no k@ @ @na i halekoa i kupono no kekahi pualikoa ma@na uuku i manao ia e hoouna ia aku ana e Adimarala Diuwe.

NA MOKUAHI NUI.

   O keia malalo iho nei na mokuahi nui o ke ao nei, aka, aole nae i nau ka hookelakela o na pa kapili moku o na aupuni nui, e ake ana o oi ae kahi i kahi, penei:

   O ka Hikina Nui he 680 kapuai kona loihi, 88 ka@uai laula, 50 kapuai hohonu, a he 11,000 lio huki ka ikaika o kona mau enegini mahu, Kaiser Wilheim 649 kapuai loihi, 66 kapuai laula me 43 kapuai hohonu, he 30,000 ino huki ko ikaika o kona mau enegini.  O ka mokuahi Oceanic e kapili ia nei, oia aku ana ka moku loihi hookahi ma@ ke no holookoa, he 705 kapuai loihi, 83 kupuai laula, 50 kapuai hohonu, a he 45,000 lio huki ka ikai@ hoohana o kona mau enegini.

 

Nuhou Kuloko.

   Aloha Hapenuia kakou a pau.

   O ka makou helu hope loa keia no keia makahiki.

   Ua hopuia o E. Dev@helle no ka hoeha aua i kekahi Pake.

   E hoea mai ana he puali keala no ka Ofiuma ma keia mua iho.

   Ua haalele aku la ka @ok@pea

Tac@ma ia Kapalakiko me ka piha hoki no Honolulu nei.

   Ua hopuia e Charles Chillingworth o Ah Fatt, no ka @ h@nako kipa, ma ka Poalua nei.

   Ua hopuia e Harry Ev@ na ka po Poalua nei, he 4 mau luina mahuka mawa@o o ka Lae o Koko.

   O ke kumi i ulolohi lo@ ai ka mokuahi Pekina, mamuli no ia o ka ike ia ana o kekahi poino @a kona kue,

   Maluna o ka mokuahi Pekina i huli hoi mai la o Ilamuk@ Baraunu me kana wahine,

   He 49 poe lawehala i hoea @ imua o Lunakanawai Wilikoki ma ke kakahiaka Poalua nei.  Nui no na poe hanoli Karisimaka.

   I keia Poalua ae e ka@ ai ka Hope Loio Kukina ma ke Kinau no Hilo, no ka malama ana ma ko ke aupuni aoao, no @ Kau Kiure oia Mokupuni.

   E hoonui hou ia aku ana ka halekeaka Ofiuma ma keia mua aku, mamuli o ka ike ia ana o kona kuhaiki loa no na poe puni lealea o ke kulanakauhale nei.

   E holo aku ana o H. E. Weity o ka Hui Malu Knight of Pythias, me kekahi poe oia ahahui no Hilo, ma ka la 17 o Ianuari ae nei no ke kukulu ana i Hui M@lu na Hilo.