Ke Aloha Aina, Volume V, Number 9, 4 March 1899 — Page 3

Page PDF (815.58 KB)

This text was transcribed by:  Shari Fukuyama
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 4, 1899.

 

HOAOIA O MANILA E PUHI I KE AHI.

 

PAU HE EKOLU MAU WAHI I KE AHI A NA KIPI.

 

Ma Kahi o Tausani o oi Mau Hale i Hoolilo ia i Mau Puu Lehu-He Kanakolu Tausani Pilipine e Hoakoakoa ia Mawaho o Manila-Ua Upuia e Hoea Mai Ana he Kaua Nui.

 

            Manila, Feb. 23, hora 9:30 a.m. O na poe e kokua nei i na kipi ma Manila, ma ka hooko e na alakai kipi e like me ka lakou hoolala ana no ke kue ana aku i na Amerika, ua hookola ma ka po nei, ma ka hoao ana e puhi me ka pakaha ana i ke kulanakauhale.

            No ka hoomaopopo ana i ka holopono o ka lakou mau hana i hoolala ai ma ke puhi ahi ana, ua hoomaka ia ke ahi ma na wahi ekolu o ke kulanakauhale, me ka hilinai ana e noho mana mai ana na alelo ana ole o ke ahi, a e loaa ana hoi he wa no lakou e luku ai i na lahui e me ka hao wale ana i ko lakou mau waiwai. O Santa Cruz, San Nicolus a me Tondo na wahi i koho ia no ka hoomaka ana i ke ahi.

            Ua holopono keia mau hana i hoolala ia ai. Iloko o ka manawa pokole mahope iho o ka ike ia ana o ke ahi, ua pahola koke ae la ia ma o a maanei, a na hooweliweli la ae ke kulanakauhale. Ua hana aku na pualikoa a me na lahui e e noho ana maloko ona e hoopio i ke ahi, aka, aole nae i kualilii mai ka a ana a ke ahi a hiki i keia kakahiaka, akahi no a emi iki mai, ke manaolana ia nei ka palekana o ke kulanakauhale.

            Iloko o keia wa a na poe a pau e pioo nei no ka hoopio ana i ke ahi, ua pee ae na kokua i na kipi e hoolilo ana ia lakou he poe kinaiahi maloko o na hale e a ia ana e ke ahi, a ki malu mai la i na pualikoa. Ma Tondo he ehiku poe o loko o ka puali Minesota i hoeha ia, a mawaena oia poe o Kapena N. C. Robinson o ka puali C.

            He nui ka pihoihoi iwaena o na kanaka, a ua manao ia e ala mai ana lakou no ka lele kaua ana. He mau kiai ikaika kai kukulu ia ae ma na wahi a pau o ke taona, a na keia puali nui i hookomo mai i la hopohopo iloko o na kanaka. Eia ke hoomaka mai nei ka maluhia i kela wa e hoouna ia aku nei keia lono.

            Ua maano ia o ka nui o ua poino o na waiwai he koikoi loa Ma kahi o hookahi tausani hale noho a he mau haueri hoi o na hale oihana o na kauaka i pau i ke ahi.

            O ke ahi i hoa ia ma Santa Cruz, ua hooweliweli no kekahi manawa m@ o ka hoea ana aku i na uwapo, aka, na hoopio ia aku nae. O na waiwai o @a poe Europa ua pakele lakou mai keia ahi weliweli mai.

            Ua lawe ae o Kenerala Hughes i ka hooponopono ana o ka oihana makai. Ua kiai pono ia ke kulanakauhale, a na papalua ia hoi na koa kiai. O na kanaka a pau e loaa aku ana ua hoeuna ia aku lakou no kahi o ke ahi e a ana.

            Ua nui na keakea i loaa aku i na poe kinaiahi, a ua oki ia ka iliwai he elima manawa. A no ia kumu ua pau aku na kanaka i ke kipaku ia mai na alanui aku, a o na poe ma kahi kokoke i ke ahi, ua hoakoakoa ia aku lakou ma kekahi pa waiho wale me ke kiai ia a hiki i ka pau ana o ka pioo. Ma kekahi wa ua hoohana ae na koa i ke kuau o ka lakou mau pu a me na elelau no ka hoopau ana aku i na hana kolohe a na kanaka.

HE 30,000 PILIPINE E HOOLULU LA MA KAHI KOKOKE I MANILA.

            Nu Ioka, Feb 22. Ua hoouna mai nei ka mea kakau o ka nupepa Herald ma Wasinetona he lono telegarapa. O na hoike mai ia Kenerala Otis a me Adimarala Diuwe, aia ma kahi o 30,000 Pilipine e hoakoakoa la ma kahi kokoke i Manila, a aole hoi he mea hoohikilele ka malamala ana o kekahi kaua nui. O na hoike e olelo ana, eia he mokuahana iki mawaena o na kanaka o Aguinaldo, a pela pu hoi me na poe kipi e hoopuni la ia Iloilo, e hoolohe la i kana kauoha.

            E hoopuka ia aku ana ma keia mau la pokole iho, e ke Keena Kaua he kauoha i na regimana koa kumau Eono me Eiwa no ka holo ana aku i Manila. No ke puni ana aku ma na wahi o na koa kuikawa e hoookuu ia aku aku ma keia mua iho i ka wa e kakau inoa ia ai o ke kuikahi maluhia e ka Peresidena.

            Ua loaa mai i na luna aupuni he lohe no kekahi mau lako kaua i hoouna ia aku i Pilipine he eliiku mahina i hala ae nei mai keia aina aku nei no ia, mahope o ke kipa ana aku ma Kina. Ua huli ia keia mea, aka, aole nae he hana i hana ia no ke kaohi ana aku i ka hoouna ia ana o na lako kaua i Kina. Ua hiki no nae ia adimarala Diuwe ke hopu mai ia lakou i ko lakou wa make alahele no Pilipine.

            Ua emi hope aku na kipu i kahi e loaa ole mai ai i na pukuniahi a na mokukaua o Adimarala Diuwe, aka, ua hoakea aku na pualikoa i ko lakou mau laina no ka malama ana i ka wai. Ua waiho wale na pualikoa i na kipi, a ua ki mai lakou me ka loaa ole he wa no na pualikoa e panai aku ai, no ka mea, ua holo koke aku la lakou i ka wa o nee aku ai na koa imua.

 

HOOPUKA O AGUINALDO I KANA KUAHAUA HOPO OLE.

 

Wasinetona, Feb. 21.  O keia malalo iho nei na lono i loaa mai nei i keia auina la mai ia Kenerala Otis mai.

            Manila, Feb. 21.  Ankukana Kenerala, Wasinetone:  Ua hoopukaia ae keia malalo iho e----he luna aupuni nui o ke aupuni o na kipi ma Malolo ma ka la 15 o Feberuari, 1899, no ka hookoana aku ia ahiahi a ma ia po ma keia kulanakauhale. Otis.

            Akahi—E hoomakaukau oe ma ka hora 8 o ka po o na koa Panalaau i mahele ole ia ma kau kauoha e loaa aku ana no ia ua hoohui ia ma na alanui o Sana Pedro, i lako me ka lakou mau pahikaua, a me ka pu panapanaa i ole o ka pu a me na poka ina e hiki ana.

            Elua—O na ohana Pilipine wale no ke ikeia aku. Aole lakou e hoopoino ia aku, aka, o na poe e ae a pau o na lahui e ae; e kipaku ia aku me ka nana ole aku mahope o ka hookahua ana a na pualikoa.

            Ekolu—O na poe pale o Pilipine ma kau kauoha e lele kaua aku no lakou i na kiai ma Bilibi@ a hookuu mai i na pio, a i ka wa e hooko ia ai o keia hana, e olelo aku ia lakou.

            “E o’u mau hoahanau e hookau aku kakou i ka hoopai maluna o na Amerika me ke kipaku aku ia lakou, no ka panai ana aku no ka lakou mau hana hoohaahaa a hana ino i hana mai ai maluna o kakou. Mai aloha aku no lakou, e lele kaua aku me ka hopo ole O na poai Pilipine a pau e kokua no ia oe.

            Elima—O ke kauoha e hahai ia aku ai ma ka lele kaua ana penei no ia:  O na poe ki pololei o Tondo a me Santa Ana, e lele kana mai lakou mawaho, a o keia ka hoailona no na koa o Tondo, Binondo, Quiapo a me Samplaco no ka nee ana aku i na alanui a hooko i ka lakou mau hana. O na poe ma Paco, Ermita a me Sana Miguel, aole lakou e nee a hiki i ka hora 12 koe wale no i na lakou e ike ana ua makemake ko lakou mau hoa i mau kokua.

            Eono—O na koa o Tondo e hoomaka lakou ma ka hora 3 o ke kakahiaka. Ina e hana ana na mea a pau e hiki aku no ka kakou uku pauai i ka pauina. E na hoahaua na Europa e noonoo mai ia kakou. Ua ike no kakou i ka make ana e like me ke kanaka, e hookahe ana i ko kakou mau koko no ke kuokoa o ko kakou aina.

            E make ka mea hookaumaha wale.

            E kaua me ka hoomaha ole i na Amerika wahahee i alakai hewa ia kakou.

            No ke kuokoa a i ole no ka make.

           

KIAI MAKAALA IA NA PILIPINE MALOKO O MANILA.

 

            Manila, Feb. 7.  He nui na mea e hoike mai nei ua piha o Manila me na poe inaina i manao e haawi aku i na kokua ana ia Aguinaldo. Eia na makai ke hoomau nei i ka hopu ana i na kane a me na wahine i loaa aku me na pahi i huna ia maloko o ko lakou mau aahu. Aka, ke kiai makaala nei nae ke aupuni no ia poe.

            He nui na kupakako Pilipine oloko o na halekuai i nalowale. A oiai, he mea paakiki no lakou ka puka ana aku mawaho o ka laina, na manao ia eia no lakou iloko nei kahi i pee ai. He mau haneri o na wahine e komo mai nei mai apana mai a pau, no ka mea, o na kauhale e hoopuni ana ia Manila, ua pau aku lakou ike puhi ia i ke ahi e na koa Amerika.

 

POINO KA MOKUAHI BULGARIA.

 

            Ladana, Feb. 13.  O na Agena o ka Lloyd ma St. Michaels, Azores, ua telegarapa mai nei oia na hoike mai nei ka Weehawken no ka halawai ana me ka Bulgaria, ma ka la 5 o Feberuari, ma ka latitu 40, lonitu 43, iloko o ka kulana poino, me ekolu lua i piha i ke kai, ua haki kona hoe, a ua poino hoi kona mau mekini. Ua olelo mai ka Agena, ua nalowale ia he waapa o ka Weekawken, a ua hoea mai hoi me ka piha i ke kai.

            Ua olelo ae na Agena o ka Hui Mokuahi Hamburg American o ka nuhou hope no ke kulana o ka Bulgaria a ka Weekawken i lawe mai nei, aole lakou i manao, aia iloko o ke kulana kupilikii loa a ke manao lana la lakou e hoopakele ia ana na ohua a me na @na e kekahi mau mokuahi e ku ana ma kahi kokoke.

            E hoopuka ae ana ke Daily Mail ma ka la apopo i kekahi louo mai Ponta del Gada, Azores mai, e olelo ana he 93 ka nui o ua luaina o Bulgaria, a e lawe puana hoi he @ ohua, a mailoko o keia hulua he 12 luina a me 11 ohua i haopakeleia e ka mokuahi Weehawken.

 

KUE IA KA HOOLILO IA ANA O KA MOKUAHI COLUMEBiEA.

 

Ua waiho ia ae ia e Ng Fong, he palapala kue no kela kuai kudala ia ana o ka mokuahi Columebia a lilo ia Harry Evans no ke kumukuai o $1,500, mamuli o ke kumu oia ke, kahi o na mea i makemake e koho i ke Columebia a hiki i ka $8,000, a i ole, $10,000, a ua hoea aku oia i kahi kudala he mau minute wale no mahope iho o ka manawa kudala aka, ua lilo mua aku ia nae ia Evans no ka $1500, a ua haawi aku hoi oia he $2,500 ia Harry Evans no ka hoolilo ana mai iaia i ka mokuahi, aka, ua hoole ia mai nae.

O kana e hoi nei e malama hou ia he kuai kudala no ka mokuahi Columebia, a ua laweia aku ia imua o ke aupuni no ka noonoo ana mai.

Ua olelo ae o J. W. Kamika o ka waiwai io o ka mokuahi Columebia i keia wa ma kahi no ia o $30,000. Oiai, aia maluna ona i keia wa he 750 @ona nanaha, nona ka waiwai io o ke tona hookahi $9.05.

 

E KUAI KUDALA HOU IA ANA.

 

Ua noho hou ka Aha Kaapuni e noonoo i ke kuai kudala ana aku i ka mokukahi Columebia, mamuli o ka nui o na poe i makemake e kuai i ua mokuahi Columebia la no kekahi kumukuai maluna aku o ka $1,500 a Kapena Evans i haawi ai.

O ka hopena oia mau kuka ana oia ka hoopuka ana mai o Lunakanawai Pere e kuai kudala hou ia ka mokkuahi Columebia, a e lilo hoi i ka mea koho kiekie.

 

NA MOKKU HALI UKANA HOU NO MANILA.

 

Ua lohe ia mai nei maluna o ka mokuahi Amerika Mara @ aia ke @uliu la kekahi mau moku no ka haalele ana aku ia Kapalakiko no Manila me na ukana like ole maluna e lakou. O ka Conemangh o lawe ana oia he 300 hoki me 2500 ona ai a na holoholona. O ka Valencia a me ka Portland, e lawe ana laua he 1300 tona ukana a me 200 ohua pakahi. E lawe ana ka Roanoke he 2500 tona ukana a me 100 ohua, a na hiki loa hoi iaia ke lawe i 100 hou aku. Ma kahi o kauakolu aliikoa e kau mai ana maluna o lakou @i ke Hikina mai, he mau aliikoa keka@ e hoi ana no ko lakou mau regimana, a o ke keena iho he poe @ou i puka pono mai mai loke mai o na kula koa.

            Ma ka hoea ana mai la o ka Moana i loaa mai ai na lono uo ke ko ana o na Pake ma ka lakou hihia i hoopii aku nei i Wasinetone, a e ae hou ia aku na Pake i haalele iho la Hawaii mamua o ka hoohuina ana me Amerika e hoi hou mai me ke keakea o@ a ke@ aku holua poe i hoi loa aku no Kina.