Ke Aloha Aina, Volume V, Number 17, 29 April 1899 — Page 2

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	for johnny kameaaloha almeida

KE ALOHA AINA

2 KE ALOHA AINA, POAONO APERILA 29, 1899.

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa no ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU . . . Apr. 29, 1899.

KA NOHO ANA HOOPONO.

O kekahi keia o na momi makamae iloko o keia mau la kupilikii o ko kakou noho ana malalo o hai, a oiai hoi, ua lilo kakou he poe pio ma ka noho ana kinio, aka, o ko kakou mau noonoo nae, na hilinai aku no ia maluna o ko ke Akua ahonui, oia ka puuhonua, ke alakai a me ke kokua no ko kakou mau la o ka inea a me ka pilikia.

He mea oiaio, ke kamailio nei makou i keia, mamuli o ke ala lokahi ana ae o kekahi poe Hawaii, a kukulu iho la i kahua, a i heiau hoomana no lakou, me ko lakou waiho ana aku i na hale i hoopaumaele ia e na manao haakea o kanaka, ma ka hoolilo ana i na wahi laa i wahi e pee ai mai ke alo mai o ko lakou mau enemi, ka mea hoi a ke Akua i makemake ole ai e hoolilo ia kona wahi kapu i papu pale.

Ke hoomaupopo nei makou o ka hoala ia ana o na hana hookahuli aupuni iloko nei o ko kakou aina, oia ke kumu nui nana i hookaakaa ae i na maka o kekahi poe, he hana hiki no kekukulu a hoa a ana ae i ka hoomana ana aku i ka Haku o na Haku, a me ke Alii o na Alii, ka mea nana i kono aku i ka hapanui o ka lahui Hawaii, e haalele i ka hoomana Kalawina, e huliamahi ma na hoomana e ae, a pela kakou e ike nei, aia ka hapanui iloko o ka hoomana Katolika, Bihopa, Hoomana Moremona, Hoomana Naauao, a pela aku.

Ke ike nei kakou ia Kawaiahao a me Kaumakapili, ua hooneoneo ia ko laua mau papa noho, mamuli o ke komo ana o na hana kalai aupuni i hoowahawaha iloko o ko laua mau paia, a o ka hope e loaa mai ana, oia kela hooneoneo ia ana o ko laua mau pala i piha me na kanaka ua la la i hala, a ke hooikaika kanaka nei kekahi poe, e hoopiha hou ia ai ia mau paia anoano.

Aka, owai ka mea i ike, e hiki ana ke holoi ia ua maewaewa e na elau pu pepehi kanaka i hoopunana ia iloko oia wahi laa? Aole he mea luki ke hoike ae ia mea, aka, o ka makou nae e kamailio nei, oia no ka lawe ana ae e ka hapanui o ka lahui Hawaii, i ke kulana o ka noho hooponoana, ma na hana e pili ana i ko ka uhane a me ke kino pu, me ka hookaokoa ana aku i kekahi mau hana kaokoa mawaho aku o ka mea kupono, elike me ko ka Hoomana Naauao hooikaika ana e auamo i na kaumaha a me na ehaeha o ko lakou hoala ana i halepule no lakou, a i keia la, eia lakou ke noho nei maloko o na paia o ka hale a lakou i hoolaa aku ai i wahi no lakou e hoomana aku ai i ke akua ma ka lani, ma ka honua, a ma na wahi no a pau.

Eia no hoi ke uku hou mai nei he lala hou, no ka hoomana ana a me ka hookaokoa ana ia lakou mai ka hoomana Kalawina ae, a i kapaia hoi kona inoa i keia mau la, ka Hoomana Aloha Aina, a aia ia ke ulu la ma Kohala, Hawaii, aohe a makou kamailio no ka hoomana, no ka mea, aole na ko kakou makemake ia i hana, aka, mamuli no ia o ko ke Akua makemake, a malia paha, nana no i hookomo iho la i na manao iloko o kela poe, e ala ae oukou, a e kukulu i ke kea ae oukou, a e kukulu i ke kea o Karisto, i hehi wale ia ilalo e ka poe puni dala o keia ao, a na ia manao i ala mai nei na manao lokahi iloko o kekahi poe, a oia keia a kakou e lohe aku nei, he mau mea hoohauoli ai i ka naau.

Aole makou e olelo ana, na pau holookoa aku kakou a pau iloko o ka noho ana hoopono, oiai, eia no kekahi poe, ke noho mai nei iloko o na hana uhauha, na hana hoi e hiki ai ia kakou ke ike, he poe lakou ua hoopaa pio ia i luahi na na kanawai o ka aina, a aia no hoi maluna o ko lakou mau poo ke koikoi o ka lakou mau hana.

KA KAKOU MAU KEIKI.

Ua lilo i mea na kakou e mahalo ai, ke ike aku kakou i kekahi keiki a mau keiki paha, e lawelawe ana i kekahi mau hana ku i ka maikai a me ka mahaloia imua o ke alo o ko lakou mau, makua a oia mau hana maikai, oia ka mea nana e hapai ae i ke kulana o kekahi keiki haahaa mai i kona kulana ilihune a i ke anuu o ka hanohano a me ke kiekie.

He mea nui ka lawe ana o na keiki okeia mau la, i na hana e hoohauoli ai i ko lakou mau makua, oia hoi, aia a loaa i na keiki he naau palupalu a akahele. i awili pu ia me ke akahai a haahaa o ka naau, e maka'u ana i ka hoopunipuni, ka wahahee a me na hana ino a pau, alaila, e loaa auanei he mau kukai olelo pu ana mawaena o ka makua me ke keiki, iloko o ke aloha a me ka oluolu, a e lilo auanei ka leo ao o ko lakou mau makua ia lakou i mea nui, a i mea e makaala ia ai me ka hoohemahema ole ia.

Eia makou ke ike nei i kekahi poe keiki oia ano, a hoolilo ana i ka leo o ko lakou mau makua, i laau hahau iloko o ko lakou mau naau, me ka apo aku me ka manao maikai, e haawi ana i ka ae ma kahi o ka ae, a i ka hoole hoi ma kahi i kupono ole no ia mea. A no ia poe keiki, ke haawi nei makou i na mahalo ana no laou, a i ko lakou wa e kanaka makua ai, aole auanei e nele ka loaa ia lakou o na hana kupono, mamuli o ko lakou hoolohe i ka leo o ko lakou mau makua.

I kamailio ae la makou i keia, mamuli o ko makou ike ana i ka moolelo o kekahi mau haumana e nohoh nei ma na kula o Kamehameha a me Sana Lui, ua komo aku lakou malalo o ke aloha ia mai, a i ka wa i pau ai o ka manawa o ke kokua aloha ia ana mai, ua hele maoli aku lakou e nonoi i ke poo oia mau kula e ae ia mai lakou e hoohanaia ma na hana oloko o ke kula a malaila e uku ia ai ko lakou uku kula no ka imi ana i ka naauao, a malalo oia hana maikai a ia poe keiki, e minamina ana i ka noho ana imi naauao, ua lilo ia i mea maikai i ka manao o na kumu oia mau kula, a eia kekahi poe keiki ke ao ia nei pela. He hana maikai ia a ke keiki, a hiki ai ke mahalo ia.

KEIA AU NAAUAO.

Aole paha he wa i loli ano e loa ai na hana maluna o keia ilihonua, elike me na hana kamahao o keia Keneturia umikumamaiwa, ka wa hoi a makou i holo ai ua lio hao me na kaa mahope o ko lakou mau kikala, e hoohanaia ana e ka mana o ke ahi a me ka uila, e holo hoomaka ole ana i ka po a me ke ao, no lakou ka mana hoonee e holo ana me ka puahi nui, he 60, 70, a 75 miel i ka hora, he mana hoi e hiki ole ai ikekahi lio holo loa ke alualu aku mahope aku o ka meheu o na lio kupanaha la.

Eia na lio kamahao la ke hoolakalaka ia mai nei maluna o na kula palahalaoa o Hawaii, a eia ke hoomaamaa ia mai nei i na alu a me na piina, a in a e kamaaina pono iho ana i koonei mau ea, aole no e loihi ka wa ma keia mua aku, a lilo ko kakou mau kula ululaau na keia lio e holo, me ka hiki ole i na lio kamaaina ke hoopapa aku. I ku paha keia mau olelo a makou e kamailio la, no ka kakou ikemaka i na hana a ka lio nao o ka Hui Alahao Oahu, ke hoomaopopo iho kakou ia Puuloa a me kona mau kikeekee, ua hiki ia kakou ke hoomaikai ae i ka mana o ka naauao i ka hana ana i na mea kupanaha, i hiki ole i ko kakou mau kupuna a me na makua o kakou ke haua.

Ke kiei aku i ka hele ana aku o Nanakuli, hoea i Waianae @ palulu i ka Lae o Kaena, kikaha i Mokuleia, honi i ke ehukai o Puaeua, oni ke kula o Lauhulu, hoea i Kahuku, ua hoopokole ia mai ia mau wahi mamuli o ka mana o ka naauao.

Eia kakou ke lohe nei i na moku lele i ka lewa, me na kino ola uhane e hapai ia ana e ka mana hoohana o ke kanaka, a ke hoea mai ia mea ano hou ia nei, elike me ko kakou ike ana i ke kanaka e noho ana iloko o ka baluna, he mau makahiki i hala ae nei, a pela hoi kakou e upu aku nei, e hoea mai ia mau makahiki i hala ae nei, a pela hoi kakou e upu aku nei, e hoea mai ia mau ano ma keia mua aku, i hoohana ia e ka mana o ka naauao o ke kanaka.

He nui a lehulehu na hana ano hou o keia au naauao e nee nei, e hiki ai ke oleloia, he mau hana mana ia o keia au hou e nee nei, oiai, aole hoonele ko ke kanaka naauao huli ana i na mea pohihihi malalo o ka hohonu lipolipo o na wai, kahi hoi a kekahi poe i manao ai, aole e hiki ke huli ia ko laila mau poopoo huna, aka, i keia la, na lilo no ia mau wahi i wahi paani na ka lolo o ke kanaka naauao e hana ai, a kakou no hoi a pau e ike mau nei maloko o na nupepa, no na hana akeakamai a kekahi poe ma ia apana hana.

Nolaila, ua lilo ka lewa lani i wahi hoonahoa ua ka noonoo o ke kanaka naauao, a o ua kula waoakua mehameha kanaka ole, i wahi hoolaukanaka ia, a o ka hohonu lipolipo o na wai, i wahi hoona na ko lakou mau iini, a ke hoohui ia ae keia mau mea a pau, aia wale no lakou malalo o ka hoohana ana o ka lolo o na kanaka naauao, a ua hiki hoi ke oleloia, ke hoohana nei lakou i na mea a pau, maluna o ka ili o ka honua me ka holopono, me ko lakou hoohele oi aku i ko lakou noonoo ana ma na mea o ka lewa lani, he paiua ana hoi i ko lakou kuleana ike mamua o ke ao maa mau.

E mahalo kakou i ka mana o ka naauao, no kona huli ana i na mea pohihihi i hunaia, a hoike ae imua o ke akea, a oia hoi ka kakou e ike nei i ka lihilihi oia mau mea i keia la, me ka hoonani pu ana o ko kakou mau uhane no ka ike ana ia mau mea kupanaha me ko kakou mau maka ponoi. Nani ka noeau o ka naauao.

HOOLE O MENELIK I KE

KOKUA ANA.

Ladana, Apr. 6. O a mea kakau o ka nupepa Daily Mail ma Cairo, ua hoike mai nei oia. Ua hoole aku la ka Emepera Menelik i ke koi a Farani, oia hoi, e kauoha oia i na waiwai a pau e puka ana iwaho e lawe ma ke awa kumoku o Farani, ma R@s Jibutil.

Ua hoole pu aku ka Negus i kona kokua ana ia Rusia ma ka lawe ana ae ia Raheita mai ia Italia mai, me kona kue aku i ka hookuu ana aku ia Rusia i ke kukulu hou ana i na puali koa Abesinia me na aliikoa Rusia, a mamuli o ko Rusia makemake loa e ae ia mai, ua haawi raifela, 2,000,000 poka a me kekahi mau pu mekini he lehulehu.

HAULE KE KOI A WONG

KWAI.

Ma ka Poakolu nei i haawi mai ai o Lunakanawai Pere i kana olelo hooholo e pili ana i ka hopii kue a Wong Kwai i ka Moiwahine Liliuokalani, no kekahi ae like i hana ia e Jos. Heleluhe, ka agena o ka Moiwahine no ka haawi ana aku i ka mea nana ka hoopii i ka hoolimalima ana o na apana aina o Lumahai no umi makahiki ma ka $2,300 o ka makahiki. Ma ka huli pono ana o ka aha, ua ike ia aole i kakau ia ka aelike, aka, ma ka ae waha wale ia ana no, nolaila, ua haawi mai la ka aha i kana olelo hooholo e haawi ana i ka pono no ka aoao o ka Moiwahine Liliuokalani. O Kakina, Kaaka, a me Anaru na loio o Wong Kwai, a o Robikana a me Waila na loio o ka mea i hoopii ia.

O JOE DILLON KEKAHI I

HOPUIA.

Mawaena o na poe o ka mokukana Iokotaona i hopuia e nakipi i hoike ia mai na inoa, ua ikeia iho la o Joe Dillon kekahi i hopuia e na Pilipine. He haole oia i kamaaina i kekahi poe o ke kulanakauhale nei. He ako lauoho a me ka hoehoe waapa kana mau oihana i lawelawe ai, a i ka wa i kipa mai ai o ka mokuakaua Iokataona i anei ma kona alahele no Manila, ua kau aku la oia maluna on a ma ke ano Ini@ Ua hoea mai o Dillon i anei @ luna o kekahi mokukaua, a maluna no hoi oia ano moku i haalele iho ai oia i anei. Maluna oia o ka mokukaua Nipsic i ka wa i pahola ai o kela ino nui ma ke awa o Apia, a pau ai he mau mokukaua lehulehu wale i ka mahaha, mahope iho oia wa i hiki mai ai oia i Honolulu nei.

KA MOKU LAWEKOA WAR-

REN.

Ma keia kakahiaka Poaha i hoea mai ai ka mokulawekoa Warren i ikeia hoi mamua o ke Scandia me na koa hou no Pilipine. E lawe ana oia maluna on a he 1,300 koa, he mau batari Pukaa, koa kana lio a me na koa wawae o na regimana e noho la ma Pilipine. E noho iki ana oia no ka hoopiha nanahu ana, a ma ke Sabati ae nei oia i manaoia ai e holo aku ana no Manila.