Ke Aloha Aina, Volume V, Number 18, 6 May 1899 — Page 3

Page PDF (851.88 KB)

This text was transcribed by:  Merrillyn Pace
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

POAONO, MEI 6, 1899.

 

OEHUEHU NA PILIPINE.

 

MALAMA IA HE MAU HOOUKA KAUA HAHANA.

 

            He nui na poino i ikeia iwaena o na Amerika, aka, ua Hoauhee aku nae lakou i na Enemi.

 

            Manila, Apr. 23.  Ma ka hora 4 o keia kakahiaka, ua haalele iho o Mekia Bell me kekahi puali kaua lio i kahi hoolulu malalo o ke kauoha no ka huli ana i na enemi ma ka hikina aku o Malolo.  Ua komo aku lakou iloko o kekahi apana e noho mana ia ana e na kipi a nee aku la imua me ke kue ole ia mai a hiki i ka wa i hoopuni ia ai e na enemi ma kahi kokoke i Quengua.

 

            Ua ki mai na Pilipine me ka hahana maluna o kahi puulu koa Amerika me ka nui o ka poino.  Ua nee koke mai na regimana Neberasaka a me Iowa no ke kokua ana i na pualikoa kaua lio, e nee ana hoi na Iowa ma ka akau.  Ua hoomau ia ka hoouka kaua ana a hiki i ka hora 11, me ka lawe ia mai he elua mau pukuniahi.  A oiai, aole i upu mua ia keia hakaka, o keia kekahi kaua hahana loa i ikeia mai ka hoomaka ana o ke kaua me na Pilipine.

 

            O ka nui o na poino o na Amerika i hoomaopopoia he ewalu i make a me kanaha kumamakolu i hoeha ia.  Ua make o Konela John M. Stotsenburg ke alakai o na koa Neberasaka, mahope koke iho o kona hoea ana mai maluna o ke kahua kaua.

 

            Ua hoea aku o Konela Stotsenburg maluna o ke kahua kaua i ka hora 11, mahope koke iho no hoi o kona huli hoi ana mai Manila mai, kahi ana i kipa aku ai no ka ike ana i kana wahine.

 

            Ua alakai aku oia i kona mau puali no ka hoopoino ana i na auwaha, aka, ua ku mai nae oia i ka poka ma kahi he elua haneri i-a mai na auwaha mai.

 

            KA NUI O NA POINO I HOOMAOPOPO IA.

 

            Wasinetona, Apr. 23.  O keia malalo iho nei na lono i loaa mai nei i ke Keena Kaua i keia ahiahi:

 

            Manila, Apr. 23.  Aukukaua Kenerala, Wasinetona: O keia iho na poino ma Quengua i keia la.

 

            Neberasaka Ekahi. – Elua Aliikoa a me elua koa i make, elua aliikoa a me iwakalua-kumamalima i hoeha ia.

 

            Puali Kaua Lio Eha. – Elua koa i make a me elima i hoehaia.

 

            Iowa Kanalima-kumamakahi. 

            Ehiku koa i hoeha ia.

 

            Puali Pukaa Uta. – Hookahi alii a me elua koa i hoeha ia. 

 

            Haina 49.

            OTIS.

 

OEHUERU NA HANA A NA PILIPINE.

 

            Manila, Apr. 25, hora 10:30 p.m.  Ua hakaka aku na mahele koa o Kenerala MacAurthur ma ko lakou alahele no na auwaha mamua o Calumpit i keia ia, e nee ana eha mile, o ka Lapanui maloko o na ululaau a me na nahelehele me ka au pu ana aku maloko o ka muliwai Bagbag.  Ua holopono keia hana mahope o ka liko ana aku o kekahi mau ola o na Amerika, he eono i make a me 28 i hoeha ia, o ka regimana Dakota Hema Ekahi ka mea i nui loa na poino.

 

            Mahope o ka haalele ana iho o na koa Dakota Hema i ka muliwai, ua uhai aku la lakou i na kipi mawaho aku o na palena o Calumpit, aka, ua loaa aku nae ke taona ua makaukau pono no ke kue ana, nolaila, ua hooholo iho la o Kenerala MacArthur he mea pono ka unuhi ana mai i na koa maluhiluhi no ka hoomaha ana mamua o ka lele kaua ana aku no ka manawa hope loa.

 

NA WAHO E KOKUA NEI I NA PILIPINE.

 

            Ladana, Apr. 24.  O ka mea kakau o ka Daily Mail ma Madarida, e olelo ana oia.  He pio Sepania i hookuu ia mai e na Pilipine mamua koke aku nei, ua olelo ae oia, aia ma kahi o 50,000 ka nui o na pu raifela a na kipi, a he nui hewahewa ka poka me 200 pu kuniahi, a he mau pu kani pinapinai hoi kekahi o keia au hou.  E like me kana hoike ua kukulu ae na kipi he elua mau wahi hana poka, a ua hoike mai oia, he hana hiki ole na Amerika ke paniku ana i na kapakai e like me ko Luzon, ua hiki loa i na Pilipine ke loaa na mea a pau a lakou i makemake ai mai waho mai.  Ua hoike hou mai oia o na pake, na Europa a me na Amerika ma Kiua, eia lakou ke kokua malu nei i na Pilipine ma meia ano.

 

KA MOKUKAUA BADGER.

 

            I ka hora 10 o ke kakahiaka Poakolu i hoea mai ai ka mokukaua Amerika Badger mai Kapulakiko mai, ma kona alahele e holo ana no Samoa me na Komisina Amerika maluna ona.  Ua haalele aku oia ia Kapalakiko ma ka ia 26 o Aperila, e hookaulua ana oia no ka hoopiha nanahu ana.  He moku keia o 3800 tona kaumaha.  E lawe ana oia he 6 pu kani pinapinai 5 @ a me ekolu pu wili liilii.

 

UA HOOPANEE LOA IA AKU LA.

 

            Mamuli o ka loaa ole ana he moku nana e lawe aku i ua lala o ka Papa Ola no Molokai i keia mau la, nolaila, ua hoopanee loa ia aku ia ko lakou holo ana a hiki i ka mahina o Iune, oiai, ua paa loa na mokuahi holo piliaina i ka halihali kopaa i keia wa.

 

 

Nuhou Kuloko.

 

            Eia ke kanuia nei mai nei na kumu niu ma ke kapa o ke alanui aekai hou i kapaia o Ala Moana.

 

            Aole i hele ae o Du Bell ma ka po Poakahi nei, maluna o ka uwea, mamuli o ka papa ia ana e Ilamuku Baraunu.

 

            Ua hookau ia ao he hoopaahao o 24 hora maluna o John Brown ma ka Poalua nei, e Lunakanawai Wilikoki no ka hoowahawaha i ka aha.

 

            Eia na makua o Charlie Wolfe, ke akenui nei e lohe i kahi i hele ai o ka laua keiki, ua kaawale oia mai ko lakou home mai, ma kela Poaono aku nei.

 

            Ma ke Kinau i hala aku ai o H. Espinda no ka noho paa ana ma Hilo, ua haalele iho oia i ka noho ana maloko o ka oihana makai o Honolulu nei.

 

            He 130 wale no poe kupono o ke kulanakauhale i ke koho balota i hoopaa aku i ko lakou inoa i keia wa, no keia kau koho balota e hoea mai ana.  Mau no ka hoi ka nele.

 

            Aia maluna o ka mokukaua Badger he elua mau pahu kapapau no na aliimoku Amerika i make mai nei ma ka hooili kaua o Samoa ma ka la 1 aku nei o Aperila.

 

            O ka moku lawekoa Kalani ia e kali ia la no kona hoea aku i Kapa lakiko mai Manila aku, a i kona wa e hoea aku ai ilaila e hoopiha ia ana oia me elua regimana koa hou, no Pilipine.

 

            Ua hopu ia ae he Iapana ma ka Poakolu nei i kona wa e hoao ana e kuai aku ia H. G. Bart, he uwati gula no $7.00, mamuli o ka hoohuoi wale ia ana he uwati ia aihue e ia mai kona haku hana mai.

 

HOIKEIKE HELE UWEA.

 

            Ma ka hora 7:30 o ka po Poaono nei, i malama ia ai he hoikeike hele uwea e Du Bell ma ke alanui Papu, mauka iho o ke alanui Beritania maluna o kekahi @ i hoopaa ia mai ka hale kinaiahi aku a hiki i ke kaupoku o ka Hale @.  Ua akoakoa he kaoo kanaka nui malaila no ka makaikai ana i keia hana kamahao, ua hele ae o Du Bell me ka hopo @ maluna o ua uwea la he mau kapuai hou ae hoi ke kiekie maluna ae o na uwea telepona.  Ua haawi mai oia he mau hoikeike kuwalawala, malalo o ka hoonanea ana a ka @ana o ka moku lawe koa Warren.

 

KOI POHO I KA ILAMUKU ME KA HOPE ILAMUKU.

 

            Ua lawe mai la o Kau Wing Ohew he hoopii koi poho o $5000 ia Ilamuku Baraunu a me Hope Ilamuku Chillingworth no ka hoo paahao waie ana no iaia me ke kumu kupono ole.  Ua olelo ae oia ua hopu ia oia me ka lawe ole ia o kona hihia e hookolokolo, a mamuli oia hana na hoehaeha ia oia, a pela hoi oia i manao ai, ua kupono keia huina i koi poho ia.

 

KA NUI O NA MAKE O KE KULANAKAUHALE NEI.

 

            O keia malalo iho nei ka nui o na make o ke kulanakauhale nei o ka @ na o Aperila @ hoopuka ia ae e ka Papa Ola.  He $7 ka nui o na make oia mahina a he ekolu oia huina @ malihini.  Ma ka hoonohonoho ia ana o na make o kela a me keia lahui ua ike ia he 49 Hawaii, 1@ Pake, 10 Pukiki, 10 @, 2 Amerika a me 1 o na lahui e ae.  Mailoko mai o keia huina he iwakalua @ ole ia @ @ @ hoi i maupopo ole ko lakou @ i make ai.

 

Nuhou Kuwaho.

AOLE I PAU KA HOOPUIPUI ANA O AMERIKA I NA KOA MA PILIPINE.

 

            No Ioka, Apr. 20.  He lono kuikawa kai loaa mai nei i ka nupepa La mai Wasinetona mai, e olelo ana.  O ka pualikoa Umikumamakahi ma Porto Rico, malalo o ke kauoha no ka hoi ana mai i keia aina, e kauoha ia aku ana lakou no ka holo ana i na paemoku Pilipine i ka wa e piha ai o kona heluna no ka ikaika kaua.  He ekolu tausani koa e hoouna ia aku ana mai Kapalakiko no ka hoopiha ana i na regimana ma Pilipine.  Eia o Kenerala Sharter, ke Alihikaua nui o ke Keena ma Kaleponi, ke ohi nei i na koa, a e hookau ia aku ana lakou ma kela a me keia moku lawekoa a holo ana no Manila.  O ka heluna o na kanaka a Kenerala Otis i manao ai ua lawa ia no ka hoomalu ana ia Pilipine, ma kahi no ia o 30,000.  He 21,000 mau koa kumau ma na mokupuni i keia wa, a i ole ma lalo o ke kauoha no ka holo ana aku ilaila.  No ka pakui ana aku i ka regimana.  Umikumamakolu, na regimana Ehiku a me Iwakalua-kumamalima (paele) a me hookahi regimana koa kaua lio e kauoha koke la aku ana no ka holo ana i Manila.  E hoomahuahua ae no ia i ka huina kanaka o Kenerala Otis a hiki i ka 27,000, ka huina hoi i manao ia ua lawa ia no ka hoomalu ana ia Pilipine i keia wa, oiai, aole @ haalele koke aku ana na koa kuikawa ia Manila a hiki i na la hope o ka mahope o Iulai.  He ekolu mau regimana pukaa e hoouna ia aku ana ma ke ano he mau koa helewawae, a e haawi aku ana hoi ia Kenerala Otis, mahope o ka haalele ana aku o na koa kuikawa he ikaika o 30,000 a oi kanaka.

 

KE HOONIONI LA NO I NA AMERIKA.

 

            Manila, Apr. 21, hora @:05 p.m.  Ma ka hora 6 o keia kakahiaka, he ekolu mau puali o Dakota Hema i maki aku no Bocave me ka huipu aku me ekolu puali o ka regimana Minesota mai Guiguinto mai, ma ka akau o Bocave, na halawai iho la lakou me na kipi no lakou ka huina o 500 ua malama ia he kaua, a ua emi hope aku na enemi me ka nui o ka poino.  A ia hoopau aku na Amerika i ka @ ana ia lakou mamuli o ke pau ana o ka lakou mau poka.  He nui ka wela ma ke awakea ua hiki ke ana wela i ke 95 degere.  He lehulehu wale ua koa i hoomaule ia, aka, ke hookahi wale no nae i hoeha ia.

 

KA MOKUKAUA GEREMANIA NO SAMOA.

 

            Ladana, Apr. 21.  He lono kai loaa mai nei mai Sauahai ia ka agena o @ @ e olelo ana, o ka mokukaua Geremania Gef@ ua kauoha ia aku la oia no ka holo ana i Apia, Samoa, mahope hoi o kona hooili ana he mau la ko poka hou ma Kiaochau.  Kina, a e ukali hou aku ana no he mokukaua mahope ona.

 

 

NA MOKUKAUA HOLOMAMA ME EKOLU EPAEPA.

 

            Wasinetona, Apr. 20.  Ua kuhikuhi aku o Adimarala Melville i ka papa kapili moku, o na mokukaua holo mama hou e hana ia lakou me ekolu e paepa.  Ua apono ia kana mau hoolala ana me ka lokahi.  O ka mokukaua Kaleponi kekahi iwaena o na moku e hana ia aku ana me keia mau epaepa.

 

HOOKUI MA KA MOANA.

 

            Tacoma, Apr. 28.  Ma ka hora 4:30 o keia kakahiaka, na hookui iho la ka mokuahi Glenogle a me ka mokuahi Kalanakauhale o Kingston mawaho aku o ka lae Brown.  Ua hookui ia ke Kingston mahope pono o kona mau ipuhao mahu, a ua aneane e oki pu ia iloko o elua apana.  Maloko o umi minute @ piholo iho la oia, o kona mau papahele maluna ua maheleia iloko o na apana elua, na kolo ia aku laua no uka o ka aina e ke Glenogle a ma kekahi moku kolo.  Aole he hookahi ohua i make.

 

            E hookomo mai ana ke Kingston no ke awa o Tacoma, a o ke Glenogle e hoohemo aku ana oia no waho ma kona alahele no Kina.  O Lae Brown aia ma kahi he eono mile mai ka uwapo aku.

 

            E holo like ana keia mau moku ma kahi kokoke loa i ka lae.  A ia wa no i ike like ae ai na moku i ko laua poino, a haawi like ae @ laua i na hoailona ma ke kani ana o ko laua mau oeoe, a oia no hoi ka wa i hoao ai o Kingston e hookaawale ae i @ mai keia poino ae, a o ke Glenogle hoi ua hoao iho ia oia e hoopaa i kona hoio, aka, ua hala nae ka manawa kupono, a ia wa no i hookui ae ai laua i kahi hookahi.

 

            HE UKU KAULELE.

 

            Ma ka noho ana a ka halawai a ka Aha Kuhina ma ka Poakahi nei, i laweia mai ai e noonoo ia noi a ka Luna Leta Nui O@@ , no ka haawi ana i na limahana o ka Hale Leta i uku kaulele no ua manawa hana wawaho o ko lakou mau hora hana mau a ua apono loa ia keia noi.  E hooponoponoia aku ana e Luna Leta O@@ ka uka kaulele o keia a me keia limahana ma keia mua koke iho.  No ka mea, na hoomaopopo ia, ua oi loa aku mawaho o ka palena o ko lakou uku maa mau ko lakou haua aue i kekahi manawa.

 

            Ua hookuu mai i keia ola ana mauka o Kapalama ae nei o Je@@@ Amara o Waialua i ke 74 o kona mau makahiki.  Aloha no.