Ke Aloha Aina, Volume V, Number 19, 13 May 1899 — Page 3

Page PDF (838.68 KB)

This text was transcribed by:  Noe Kapuni-reynolds
This work is dedicated to:  John Kapuni Jr.

KE ALOHA AINA

POAONO, MEI 13, 18 9,

 

AOLE NO I PAU KE KAUA

 

MAWAENA O NA AMERIKA ME NA PILIPINE

 

Loaa ke Taona o San Tomas he Puu Lehu—Pii Mahuahua ka nui o na Poino—Nalowale hou ia Aliikoa Amerika.

 

            Manila, Mei 4, (mai ka manu lawe leta mai o ke kahua kaua)  Aia o Kenerala Hale ke opa la i na kipi no San Fernando.  Mahope o kekahi hoouka kaua hahana ana me na kipi, ua komo aku la na pualikoa o Kenerala Wheaton i San Tomas i keia kakahiaka.  Ua loaa aku la o San tomas e a ia ana e ke ahi.

            Ua nee aku la o Kenerala MacArthur i keia kakahiaka me na regimana Kansas a me Montana ma ke alanui Kaahi, a o ka Batari Uta a me na regimana Nebaresaka, Dakota Hema a me Iowa ma ka akau.  Ua malama ia he kaua hahana ma kekahi uwapo he eha mile ma keia aoao o San Tomas, kahi i loaa aku ai he mau puali kipi.  Aia na puali malalo o Summer ke nee la no ka akau ma ke alahele no Maasina.

 

PII MAHUAHUA KA NUI O KA POINO

            Wasinetona, Apr. 28. O ka hoike a ke Keena Kaua i hoomakaukau iho nei e hoike ana ia i ka nui o na poino ma Pilipine mai ka mahina o Feberuari a hiki i Apr. 28, penei: Make 198, hoehaia 1111, huina a pau, he 1309.

 

            NALOWALE HOU IA ALIIKOA AMERIKA

            Manila, Mei 1.  Aukukana Kenerala, Wasinetona.  O Kapena Rockefeller, o ka regimana Eiwa i nalowale ma ka la 29 o ka mahina i hala aku la, i kona wa e alakai aua i kona bataliona ma kahi kokoke i caloocan, a i kipa aku i ua wahi kiai ma ka hora 9:30 p.m., aole oia i ike hou ia a hiki i keia wa.  Ua hoomau ia ka huli ma ia wa mai, aka, aole no nae he mea i loaa.  Ma ka la 29 ua loaa aku kekahi o kana mau pepa pilikino he elua mile me ka hapa mai ke kahua hoolulu aku ua manao ia ua nalowale kona alahele, a ua hopu pio ia.

 

            UA PAA PIO O GILLMORE

            Wasinetona, Mei 1.  O keia malalo iho nei na lono telegarapa i loaa mai nei mai ia Adimarala Diuwe mai:

            Manila, Apr. 30. I ke kuhina Kaua Moana, Wasinetona.  O na hoike moakaka he umi luina o ka mokukaua Iokatsona he pio na na kipi ma ko lakou keena poo, a mawaena o lakou o Gillmore.  Ke hoomau nei au i ka huli ana.  Diuwe.

            O ka nui o na poe o ka Iokataona i hopuia ma Baler e na Pilipine he 15, a o ka Adimarala Diuwe hoi i hoike mai nei he umi wale no, eia ke hopohopo ia nei he elima i make a i ole ua hoeha kukonukonu loa ia.

 

Nuhou Kuwaho

            Maluna o ka mokuahi Auseteralia i loaa mai ai ia makou na nuhou hope loa, a no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu ke hoopuka ia aku nei me ka awiwi nui, penei:

HE OIA MAU KE KULANA PIOO MA SAMOA.

            Welinetona, Nu Kilani, Mei 2.  O na lono i loaa mai nei ianei mai Samoa mai, e hoike ana; o na a’o ana a na mana nui e hoopau i ke kaua, ua hooi loa ia ae la ke kulana pioo ma na mokupuni, oiai, aia na kipi ke paa la i na lako ai ke hookokoke pu mai la hoi i Apia.

            O ka manao o ka mea kakau o ka Reuter’s News Agency, ua maopopo ole na mana hooko o ka home i ke kulana ma Samoa.  Aia o Geremania me na kipi ke kauoli la mamuli o ko lakou manao ana, ua lanakila lakou maluna o na pualikoa Beritania a me Amerika.  Ala na ili keokeo mawaho aku o ke kulanakauhale iloko o ka lima o na kipi.

            O ka halekuai o ka Hope Kanikela ma Falifa, ua komo ia ae ia a hao wale ia aku la ma kela pule aku nei, no ka halekuai hoi o kekahi Geremania, ua waiho malie ia aku oia me ka hoopa ole ia.  O na Beritania a me na Amerika e noho la malaila, ua hoopiha loa ia lakou me ka inaina i ka hana a na mana nui no ka hoopau ana i ke kaua.

            He elua la mahope iho o ke kaua ma Vailima, ua maki mai la o Lutanela R.A. grant o ka mokukaua Porpoise i ukali ia e na luina Beritania malalo o Kapena Sturdee a me Lutanela Cave me ke kue ole ia.  Ua huli pono aku lakou i ke kulana o ke kahua kaua me na pale a na kipi i kukulu ae ai ma kahi kokoke i ka home o Robert Louis Stevenson.  O ka nui o na poino o na kipi, ua oi loa aku ia mamua o ka mea i koho mua ia.  O ka hapanui o na koa o Mataafa i komo ai ma keia hoouka kaua o Vailima, ua emi hope aku lakou ma ke komohana o Lulumoenga, a malaila lakou i kali ai no ka lele kaua ana mai i na kanaka o Malietoa.  Ua haawi ia he kauoha no ka hopu ana i ke poo o Lutsnela Gaunt.  A ua makemake pu hoi na kipi e lawe pu ae i na mea kaua a kona puali.

            Ua lohe wale ia mai he umikumamakolu mau waapa i hoopiha ia me na kipi i lako pono i na mea kaua eia ke nee mai nei mai ka hikina mai.  Me he mea la, aole no e poino ana ke taona.

 

UHANE LAPU O PORT TOWSEMD.

            Port Towsend, Apr. 29.  O ka uhana lapu i hoea ae ma kekahi alanui ololi pouliuli mahope iho o kahi o RothseLild & Co., ua lilo ia i mea e hoopihoihoi ana i na poe o ka uwapo.  Ua olelo ae e Kapena William breeze, he kapena moku kahiko loa oia no Puget Sound, ua halawai oia no kekahi manawa lehulehu ma na hora poeleele me keia uhane lapu.

            Ma kana hoike o keia uhane lapu, no kekahi pake no ia i na ha kona poo.  Mawaena o ka hora 12 a me 1 oia e hoike mau ai ma keia alahele pouli.  I kona wa i ike mua ai, ua hoopiha ia oia me ka maka’u a holo aku la no kona wahi e pakele ai.  Mahope mai ua hoao oia e hopu i keia mea kupanaha me ka hookokoke loa ana i kekahi manawa i kahi o keia uhane, aka, i kona wa nae e hopu aku ai, ua nalowale koke au la oia.

            Ua olelo pu ia he elua manawa a Brophy, he kiai po o ka oihana dute awa, i kona wa e huli ana i na poe hoopae opiuma malu, i halawai mau ai oia me keia uhane lapu pake.  Aole hehele nui o na pake ma keia alanui, mamuli o ko lakou hoomaopopo ana  he mau makahiki he lehulehu wale i hala hope ae nei ua pepehi ia kekahi pake mai ila me ke kiola ia aku iloko o ka awa.

            Ua olelo ae o Kapena Breeze, no kekahi mau makahiki liohi kono holoholo ana maluna o ka moana me ke kipa ana ma kekahi mau awa o ka poepoe honua, aka o ka maka mua nae keia o kona halawai ana me ka uhane lapu, a me kona ike pu ana hoi i ka maka’u.

 

HOPU IA O LILINOE HE WAHINE KAHUNA

            Ma ka Poalua nei, ua hopuia iho ia o Lilinoe (w) no ka lapaau ma ke ano hookahuna a make he wahi ne nona ka inoa o Koali.  He mau la i hala ae nei, ua loohia iho la o koali me kekahi ma’i ikaika loa, a mamuli o kona hilinai ana e loaa ana iaia ka palekana mai ia Lilinoe i hoike ae, ua hiki iaia ke hoola i na mai keia ma’i mai.  Nolaila, ua ae aku la o Koali e lapa au ia oia e keia kahuna.  Ua mama ia ka awa a me ka lai e ke kahuna ma ka huipu ia iho o ka walona birani, a haawi aku la i ka mea ma’i me ke koppi pu aela loko o hale.  Aka, aohe nae he pomaikai i loaa mai, a make akula o Koali.

            I ke kakahiaka Poalua nei, ua hoea aku la he wahi keiki uuku i ka halewai a noi aku la i ke Hope Ilamuku Chillingworth i pa apala no ka ae ana mai e kanu i ka mea make.  Mamuli o ka loaa ole ana he palapala e hoike ana i kona mai mai kekahi kauka aku, a ma o ka nele ana o keia hoike, ua lilo iho la ia i mea e hoohuoi ia ai e ka Hope Ilamuku.

            Nolaila, ua hoomaka koke aku la oia e huli pono i ke kumu i make ai o Koali, ma kekahi hale ma ke alanui Beritania e kokoke ana i ke alanui maunakea i loaa aku ai ke kino o ka mea make.

            Ua make o Koali ma ka la mamua iho.  Ma kana noii pono ana iwaena o ke kane a ka wahine make me kekahi poe e ae, ua hoahuwale ia ae ia na mea a pau a Lilinoe i hana ai, a oia koke no hoi kono wa i hopu ia ai.  Ua malama koke ia he aha koronero maluna o ka mea make, a ua haawi ae lakou i ka lakou olelo hooholo.

            O koali (w) i olelo ia, ua make oia ma Honolulu, mokupuni o Oahu ma ka la 8 o mei, 1899, mai ka hoonele ia ana me ka malama kupono ole ia ana a me ka lapaau ana, mamuli hoi o ke a’o ana a me ka hana ana a Lilinoe (w), he mea i hoike ae iaia iho ua hiki iaia ke hoola me ka hoihoi hou mai i ke ola kino maikai o ka mea make.

            O na kiure o keia aha koronero o ia o Kuaana.  Keola, Kaona, Kaikulani, Kalola a me Naholowaa.  I keia Poakolu e hoolohe ia ai ka hihia o Lilinoe e Lunakanawai Wilikoki.

 

EIA KE AU MAI NEI I KE KAI

            Ua loaa mai nei ka lono maluna o ka mokuahi coptie mai Kapalakilo mai, ua haalele aku na moku lawekoa Senatoa a me Ohio ia Kapalakiko ma ka la 27 aku nei o Aperila me ka regimana Umikumamakolu a me kekahi mau koa hou i ohi ia.  Mamua o ka haalele ana aku o na moku, ua hoouna ia na koa kopala me na koa no ka huli ana i pa poe i koe, a mamua o ka haalele ana aku o na moku ia Kapalakiko, ua aneane e pau na koa i ke kau mai.  I keia po a i ole i ka la apopo i upu ia ai laua e hoea mai ai.

 

UA HIKI MAI NEI

            Eia iho iloko o ke kulanakauhale o Honolulu nei kela haole i koro mai nei i ka hana lahui no ka holo ana aku i ka hoikeike nui e malama iana ma Paris i keia makahiki ae.  O Edward G. Cooke kona inoa, a e noho iki ana oia e hooponopono me kekahi mea i kamaaina i na keiki puhiohe a ka lahui.

            Ea, e ike io ana paha au mau keiki i keia aina i kaulana i ka nani a me ka haaheo.

 

KE KULA SABATI O WAIKANE.

            E haawi ana ke Kula Sabati o Waikane maloko o au luakini o Kaumekapili i keia Sabati a e he mau haawina hoike i kekahi mau pauku paanaau o loko o ka Baibala a me kekahi mau himeni i haku ia e ko lakou alakai ke ole nae he mau kuia.  A o keia malalo iho kekahi o na mele e himeni ia mai ana e lakou penei.

KE ALOHA O KE AKUA.

            (Leo. – “O Biete Kuu Hoa Like”)

 

O ke aloha o ke Akua,

Aole ia e hoohiehie

Aole he hikiwawe ka huhu

Aole noonoo ino

O ke aloha o ke akua

Aole paonioni ke aloha

Aole haanui aku ke aloha

Aole he haakei.

O ke aloha o ke Akua

Aole ia e hoopunipuni

Aole imi i Kona mea iho

Aole he ku-aku-a-i.

Ke mau nei keia mau mea

Ka manaoio, ka manaolana,

A me ke aloha o ke Akua.

Ke aloha nae kai-oi,

Hakuia e

SAMUEL K. KAMAKAIA.

 

PIHOLO A NALOWALE LOA

            Ma ka auina la Poalua nei i ka wa a ka mokuahi lawekoa Senaioa e hemo ana no waho o ke awa ma ka auina la Poalua nei, ua hoao iho ia kekahi koa e lele iluna o ka waapa paiiota e kolo ia ana mahope o ka mokuahi ma ka iho ana mai maluna o ke kaula, aka, mamua nae o ka hooko ia ana o kona makemake, ua hauleaku la oia iloko o ke kai a nolowale loa.

            Ua manaoia ua ona keia haole a e ka makemake pu ana hoi e mahuka kona kumu i hoao ai e hana i keia hana.  I kona wa i haule ai iloko o ke kai, oia koke no ka wai hookau ia ai o ko kaula o ka waapa pailaka a hoi hou maila ka waapa no kona wahi i nalowale ai, aka, aole no nae i loaa kona kino a hiki i keia wa.  Ua koho wale ia ua hookui kona poo i ka huila ke kumu i nalowale ai.

            Aole pu he laki ke hoomaopopo ia kona wahi i hoo ai, mamuli o ka holo o ka moku, a mahope o ka huli ana o ka waapa pailata no kekahi manawa, ua holo hou aku la oia no ke kii ana i kona pailaka e kali ana ma waho o ke awa maluna o ka moku.

            Aole he mea maluna o ka moku i maopopo i kona inoa a ua olelo ae hoi kekahi poe koa, ua hoopuka mua ae oia i kona manao e lawe i kona ola iho.  Ke ninau ia nei e huli ia aku ana ke kino make o keia haole e na koa o Honolulu nei.

            I ka Poalia nei i haalele like iho ai na moku lawekoa Ohio a me ka Senatoa no Manila.  O ke Ohio kai hoohakaha no kekahi mau hora mamuli o ka mahuka ana o kekahi mau koa a loaa aku i luna o ka mokupea Mari Georgia.