Ke Aloha Aina, Volume V, Number 25, 24 June 1899 — Page 2

Page PDF (753.12 KB)

This text was transcribed by:  Susan Moore
This work is dedicated to:  My Dad, Santiago M. Simpliciano

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA POAONO, IUNE 24, 1899

 

KE ALOHA AINA

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa no ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU                         IUNE 23, 1899.

 

KE ALOHA AINA.

   O ka pule hope keia o keia mahina, a o ka panina hope no hoi ia o ka hapa mua o keia makahiki o ka kakou wahaelelo, ka mea hoi e alo nei iloko o ke ehuehu o na kalai manao ana no ka pono o ko kakou aina hanau, ke alii a me ka lahuikanaka aloha aina i hooneleia me na hokoko ana no ka pono o ko lakou aina, a lakou hoi e noho hoomanawanui nei, me ka nana ole ae no ia mau hoomaewaewa i hana ia mai imua o ko lakou mau maka.

   He mea oiaio, niamuli o ko oukou hoomanao mau ana mai i ke ola o ka kakou milimili, i loaa ai no ia makou ka ikaika e hoomau ai i keia hana iloko o na makahiki eha i kaahope ae nei, a ua hiki no hoi ia makou ke kaena ae, me ka hopo ole, mamuli o ko makou ikemaka, aia iloko o ka lokahi ka ikaika, ma na hana, ka manao, a pela aku, a oia no ka makou e hoomanao nei, o ko oukou lokahi ana ma ka hoouna ana mai i ke ola o ka kakou milimili nei, i lea ai ka makou hele ana aku imua o ko oukou mau alo, a i mau ai hoi ke ola ana o ko makou mau aakoko.

   Aohe a makou kamailio hou ana aku no ka poe e komo ole iho ana ke aloha no ko makou kaalo pinepine aku imua o ko lakou mau alo, me ka hoonele ana mai ia makou e pue i ke anu o ka nele, no ka haawi ana iho i kona wahi ola, ke kuleana hoi e hi@i ai i ua makamaka la ke ike i na mea hou o kela a me keia wahi, me kona wahi auhau haahaa loa no eono mahina, he hookahi wale no dala.  E hoomao popoia no hoi, o na poe oia ano, aole a makou hoouna pepa ana aku ia lakou, oiai, eia no ko makou mau rula hooponopono ke mau nei, ke kahua hoi e hiki ai ia makou ke hoomau loa aku i keia hana, malalo o kela mau huaolelo nani, he mana ka lokahi.

   O ko kakou komo ana aku ilo ko o ka hapa hope o kela makahiki, he mea hiki no i kela a me keia ke ike iho nona, o ke pauana hookahi wale no e hiki ai ke alakai ia ko ke kanaka noonoo, oia no ka lawe ana i na nupepa, elike me ko makou kulana hoi hope ole, e hele ana imua no ka pono o na mea a pau, a e hoike a hoonaauao mau aku ana hoi ia lakou, e lawe mau i ka nupepa, he ipukukui e hoomalamalama ai i ko ke kanaka noonoo, ke kahua hana hoi a makou e ku nei a hiki i keia la.  O ka makou wale no ke nee aku nei kakou imua, a ke nana aku nei ko kakou mau hoomanao ana, heaha la na ouli hana o keia hapa hope o keia makahiki, he mau aui ana paha, a i ole, he mau hoikeike paha no ka pilikia, na ke au o ka manawa e hoike mai.

 

PUA LI PAHA AUANEI KA HAU NUI I KA HAU IKI.

   He mea oiaio o ka ikemaka o ke kanaka, oia ka mea nana e hoopau ae i kona kuhihewa, a pela hoi i pili a aai loa ai kela huaolelo kaulana a kahiko a hiki mai i keia la ma ka hoonahoa ana a ka mea liilii imua o kona hoa paio nui, elike paha me Davida imua o Golia, ke kanaka nunui o ko Pilisetia, i kaena iaia iho, oia ka loea o ka wai oopu, aohe mea e nele ai ke lalau kona mau lima wikani, aka, ua hoonele ia nae kona naau pegana me na haawina nani o ke aupuni lani, ka mea a ke kanaka opio i hilinai aku ai oia kona kokua imua o kona enemi.

   I lawe mai la makou i keia mau mamalaolelo ano nui, mamuli o ko makou ike ana iho i ko ka Aha Kiekie manao kanawai e pili ana no ka mana ole o kela kuahaua a ka Peresidena o Amerika Huipuia e papa ana, aohe kuleana o ka Repubalika Hawaii e malama ai i kona Kau koho balota mau elike me ko na makahiki mua o kona lilo ana ae i mea hoomalu maluna o ka lahuikanaka o Hawaii, ka wa hoi aole i apo ia kona ihu malalo o ka huka kilou a mana hoomalu o Amerika Huipuia, kahi a lakou i noi aku ai ma na lehelehe, "e kokua mai oe ia makou iloko o ko makou mau la o ke kupilikii."

   Eia ke hoao nei kahi aupuni Repubalika Hawaii e hoomaneoneo ma na puapua o ka manu Aeto, a i kona wa e pii ai o kona huhu, e kiko ananei oia i keia wahi nalo meli hoouluhua e hooniopi aku nei i kona kuleaha maluna o keia mau Paemoku, a ua poe nei no e kamailio mau ai, he mea pono ka noho hoomalu ana mai o kekahi aupuni nui maluna o kakou a pau.

   He kauna makahiki ae nei ko kakou noho ana iloko o na manao like ole, e hoole aku ana kekahi i kekahi aole ona kuleana, he lima nui ia a me ka hao wale, aka, aole nae i emi hope mai keia poe e noho mana nei, ua na'i aku la keia poe i ko lakou aho na Amerika e kiai mai, ma ko lakou haawi ana aku ia kakou a pau a lilo iloko o ko lakou poholima, mai ka aina e kahiko ia ana e na mauu uliuli, a hiki loa aku iloko o ka pakeke o ka Peresidena e noho hookohukohu nei maluna o ka lahui i hoonele ia i na pono a me na pomaikai o kona aina hanau.

   Eia nae ka mea hoakaaka loa i ka wa o ko kakou lilo ana he pio na hai, he lawe ipukuha hoi paha no ka mea ikaika, oia nae ka kakou e ike aku nei i na poe nei e hoopupu ana i na kino ihope, a olelo aku la, "aole makou e eo ia oe, no ka mea, o makou no na haku maluna o keia mau mea a pau."  Hu ka aka i ka moa, wahi a ka olelo, a pela hoi kakou e ike ae la i ka hoonahoa ana o ka nalo liilii i kona ikaika imua o na maiuu o ka Aeto.  He mau hana hoomakeaka wale no keia e ku ai i ke pahenehene ia na lima hooko o kahi Repubalika i lilo mua ke aho ia Olepau.

 

E HULI PONO IA AKU ANA.

   Ma keia halawai hou ana aku a ka Papa Ola e lawe ia mai e hoolohe imua o ua Papa la he hana hawawa na kekahi wahine nana i kaili aku i ke ola mailoko aku o kekahi kino kanaka, penei:

   I kela Poalima aku nei, ua hoea mai la he wahine me ka Keena Haawi Laau o ke aupuni, a hoike aku la ia Kauka Howard, ua mai ia oia.  Ua hoike aku oia o Kaleiake kona inoa, he 45 makahiki, a o Pauoa kona wahi noho.  O kona mai ma kana hoakaka ana he kunu a me ke garipa, aka, aole nae he @va.  Ua haawi mai la o Kauka Howard he laau no ke garipa.

   I kekahi kakahiaka ae ua hoea hou aku la no ua wahine la, a noi aku la i palapala ae no ke kanu @a i kekahi opio, a me ka hoike aku ua kamailio hewa oia ma ka la mamua iho, aole oia ka mea mai, aka no kana keiki kana laau i kii mai ai.  Ua hoopiha ia o Kauka Howard me ka inaina a haawi aku la i na a'o ikaika ana iaia, me ka hoike pu aku o ke kauka, ua ikaika loa keia laau ana i haawi ai no kekahi keiki liilii, @ ina i maopopo mua iaia no kekahi opio, e hoemi no oia i ka ikaika o ka laau, a nolaila, ua hoole mai la oia i ka palapala ae kanu.

   Ua hele aku keia wahine i ka Papa Ola, a noi aku la i palapala kanu nona ponoi, me kona hoike aku i kona inoa a me kona mau makahiki he 45.  Ma keia hoole ana a Kauka Howard, a i ka maopopo ana i ke kakauolelo, ua kuhikuhi ia mai la oia e hele i ka halewai.  I ka huli pono ana o Hope Ilamuku Chillingworth ua kakau aku la oia he palapala i ka Agena o ka Papa Ola, oiai, o Kauka Howard ka mea nana i lapaau, ua kupono na lakou e haawi i ka palapala, a i ka wa o kekahi kakauolelo e makaukau ana no ka haawi ana i palapala ae, ua paa hou ia iho la.

   I ke kakahiaka Poakahi nei ua hoea hou aku la no ua wahine la a hoike aku la he kane ka mea i make.  Ua olelo ae o Howard, ua haawi aku oia he laau no ke garipa no kekahi mea o 45 makahiki, a i na o keia kanaka, ua like ia me na kuhikuhi e haawi no oia i palapala.  Ua hoopuka ia he palapala ae kanu no kekahi kanaka.  Ma ka hoomaopopo pono ia ana he wahine kai mai, he keiki nae kai make, a he kane hoi kai kanuia.  A i ole malia paha he kanaka, wahine a me ke keiki kai make, aka, o ke kanaka wale no nae ka mea i kanuia.  O Kahula ka moa o ke kanaka.  O Kaleiaka nae ka mea i paa iloko o ka buke a ka Papa Ola ua make.  Nolaila, o ka inoa hope he wahine nona ka palapala i kii ia aku ai, aole no kekahi kane.  O ka hoike a ke aupuni he wahine ka mea i make, a he kane o Kahula nae kai kanuia.

 

HE LOIO IAPANA.

   Ua hoopuka ae ka nupepa Hilo Tribune e loaa ana i na Iapana ma Hawaii he loio Iapana i hoonaauao kiekie ia ma ke olelo Enelani, a i makaukau hoi no ka lawelawe ana ia oihana.  O keia loio oia kekahi o na haumana i hoouna ia e ke aupuni o Iapana mamua aku nei no ke a'o ana ia lakou ma na oihana like ole.  Ua hoohala ia e keia Iapana he mau makahiki lehulehu maloko o kekahi kula loio ma Lad@na, a mahope o kona puka pono ana mailaila mai, ua noho oia he kumu a'o no kekahi kula kanawai Iapana.  Ua olelo ia ae he nui na olelo hiki iaia ke kamailio, oia hoi, ka olelo Enelani, Rusia, Geremania, Farani a me Iapana.  Maloko o elua mahina paha e hoea mai ana oia i Honolulu nei.

 

   Ua makemake ia na poe a pau he mau koena aie ko lakou i KE ALOHA AINA puka pule a me puka la e hookaa koke mai mamua o ka pau ana o keia hapa makahiki.

   Ua loaa mai nei he leta i ke aupuni mai ia W. W. Umstead mai o ka hoikeike nui o Omaha, e haawi mai ana he $1,800 no ka hookuu @ aku o ka hana.  Ua hoole ia aku keia noi.

 

NA AMERIKA MA OLAA.

PAU KEKAHI MAU EKA AINA I KA LAWE WALE IA.

 

Kunana ka poe i Ana iho nei i na mau Aina la no ke Kuai Kudala aku.

 

   Ua ike iho makou maloko o ka nupepa Hilo Tribune, i ka lawe ia ana ae la o kekahi mau eka aina o Olaa e na poe i kapa ia he "squatters," he poe hoi ma na kanawai o Amerika Huipuia i hiki ke lawe i na aina i hookuleana ole ia.   Ua lilo keia mau hana he mea e hoopihoihoi ana i ko Hilo mau kupa, a @a hoike ia ae aia lakou ke hoomaka la i ke kakulu ana i ko lakou mau hale maluna o na apana aina a lakou i kailiku ae la.

   O kekahi o keia mau apana a na squatters i hookahua iho la, oia no na apana aina aupuni e waiho nei ma Olaa, i ana ia iho nei me ka manao ia ma keia mahina aku e kuai kudala ia aku ai i ke akea.

   Ua ninau ia aku o Agena Aina E. D. Balauwina no na mea e pili ana no keia poe ilikeokeo i lawe wale ae la i keia mau wahi ua olelo ae oia, aole loa e hiki i keia poe ke lawe i na aina i ana ia, a o ko lakou kuleana wale no oia no na wahi i ana ole ia.  Ua olelo hou ae o Balauwina, o keia mau apana a pau e kuai kudala ia aku ana no, a o ke kanaka e kuai ana i ka apana me kekahi hale oluna e lilo no ia iala.

 

   Ma ko makou hoomaopopo iho e ulu mai ana he mau hoopaapaa ana no keia mau apana aina i lawe ia ae la e keia poe Amerika me ke aupuni.

 

UA HALA AKU LA NO KAPALAKIKO.

   Ua hala aku la no Kapalakiko ma ka hora 7 o ke ahiahi Poalua nei, ka mokuahi Nippou Maru, mahope hoi o ka hookau ia ana aku o na ohua ana i lawe mai nei no keia awa maluna o ka mokuahi Columebia a me ko lakou mau ukana.

   @ ka nui o na ehua i hookau ia aku maluna o ke Columebia, he S ohua kalena a me 244 ohua oneki.  Aia malalo o ka maua o Pailata Macauley e hoomalu ia nei ua mokuahi la.

   Ua hoao ia ae he mau hooikaika ana no ka hoolele ana mai i na ohua kapena, a hoomalu ma ka pa hoomalu mai o Kahakaaulana e like me ka loihi o @ la a ka Papa Ola i manao ai, aka aole nae i hooholoia.