Ke Aloha Aina, Volume V, Number 26, 1 July 1899 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

Ke – Aloha – Aina

 

Hookumuia no ka

 

@om@ikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa n@ ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

 

Lunahooponopono.

 

EMMA A. NAWAHI

 

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU . . . . IULAI 1, 1899

 

KO KAKOU NOHO ANA KANIKAU.

 

            Aole paha he lahui malalo iho a ka malumalu o na kaupoku la@i, i ike ia ke ano e o ko lakou aloha, a me ke ano o ko lakou @a@ewanewa ana i ke kino wail@a o ko lakou mau hoa i haalele @ai i keia noho kino ana, elike @e ka lahui Hawaii, ka lahui hi ka ole ke umi iho i ko lakou mau leo kumakena a me ka hoo kaheawai ana o ko lakou mau @a@maka, me ka piha oloko o ko lakou mau houpo me na hana wa@au@a a ke aloha.

 

            I ka wa e make ai o kekahi mea, ina he Alii Aimoku, ua piha @ Iiaale ka hale o ka mea i paua@o mai i keia ola ana, ua lohe ia @a I@o kumakena e wawalo ana, me he mea la, e haehae ana i na mea a pau ma kona alahele, aia na kane ua ako kulilipi ia ke poo, e hoike ana i ke ano aai o ke aloha iloko o ko lakou mau puuwai, a o na wahine hoi, aia @o hoi ko lakou mau leo pa@au @a e ne h@ne an@, me he leo ala @o ka hekili e wawalo ana.  Auwe Walohia wale no hoi ia mau leo.  A ma hoi he makaainana ka mea nona na kumakena ana, aole no e @el@ ana ka lohe ia o na leo wa walo kumakena ana.

 

            O ka maa ana o ko kakou mau kupuna i ka maiama ana i keia ano kunikau, mai kahiko mai, ua hiki ole i kekahi mea ke pahe @ehene aku no ka malama ia ana @ @a leo kuo kumakena, a ua lilo no hoi he mea maemae i ka ma@ao o na mea a pan i manao, he hoike oiaio maoli no ia mau ha na no ke aloha kakia i ka iwi o keia iahuikanaka.

 

            A@a ma na kumakena Alii, e ike ia anakekahi poe e kuo ana, e @@ @na i ko lakou mau inoa i @@ a hoopaa ia e ko lakou mau @@, na aipuupuu, na konohiki a @@ @@ hoaaina e noho ana maluna @ kona aiua, e moe ana ka@ no ke alo o ka mea e waiho pu@@nuanu ana me ka hele a

 

            Luuluu Hanalei i ka ua nui.  Aloha wale.

 

            Iloko nae o keia mau la e uee @i, i ka wa i komo nui mai ai na @@ @ ua aina e, ua kipa mau aku lakou ma ia mau wahi e ne@a ai i ka waha i ke au@ e paha o na helehelena, ka nukee a me ka haalilipo paha o ka uwe ana, ua lilo ia i mea pahenehene ia lakou, i ke ano o ka kakou uwe ana i ko kakou poe make, a ma ia ano, na ano lilo ia i mea ka mailio nui ia iwaena o lakou iho, a i ko lakou wa e hoi aku ai i ko lakou aina, e hoolaha ana lakou maloko o na nupepa, me ka ma@ao, he mea maikai ia.

 

            No makou iho, ma ke ano he koko Hawaii aia iloko kahi i ka palili ai, na lilo na pahenehene a ko waho mai poe ia makou i mea ole, oiai, aole na ko kakou manao iho i hookonokono e hana pela, aka, na ka mana no ia o ka Mea Nana i hana i hoo-iho iloko o ko kakou mau houpu, ia haawiua lani maemae a lona ahonui i hana ai.  A ma ia ano hoi, ua hiki ne ia makou ke kaena ae, o Hawaii no ka oi ma ke aloha.

 

            He mea oiaio no paha, he au hou keia, ke au hoi e olelo ia nei he holomua, aka, aia nae iloko oia manawa o ka holomua, aia no he mau mea e hookualana ai i ke aloha lo i paa iloko o ko kakou mau houpo, oia hoi, e hoao ka kakou e kapae aku i ka mea a ko kakou mau kupuna a me na ma kua i hookomo mai ai iloko o ko kakou mau puuwai, ma ka uumi ana iho i na leo ku-o kumakena ka mea hoi a makou e olelo ae nei, he haua hiki ole ia i keia la hui ke hana, oiai , ua kuluma ia haawina mai na ‘lii a na makaai nana o keia aina mai kinohi mai, a o ka imi ana i kahua e pau ai ka pumehana oia haawina lani mailoko lilo aku o ko kakou mau puuwai he mea huna hoopohihihi ia i ka manao no keia mau la.

 

E AKAHELE LOA E NA MA KAMAKA.

 

            Eia makou ke puka aku nei ma keia helu, me ka hoike pu aku imua o na makamaka Hawaii a pau, e noho ana mai ka la hiki a ka la komo, me keia huaolelo ka-na o ka hoaloha i ka hoaloaha, e ao aku ana hoi ia oukou e aka hele loa oukou i na haole e hele nei e hoao i na aina o ka poe il@hune ma ka hoolimalima loihi ana no kekahi mau makahiki loihi, a no kekahi uku haahaa loa hoi i manaoia ai, pela iho la e pono ai ko lakou noho ana.

 

            Ua laawe mai makou i keia manao, mamuli o ka hana a kekahi poe haole e aea hele nei ma na kuaaina me na pepa loloa, kahi @ hoopaa aku ai oe i kou inoa, me ka haawi ole ia i hookahi k@p@ no ka mea nona ka aina kekah @ hiki ai iaia ke ike iho, i ka loihi o ka manawa e paa ai keia h@e limalima, a penei iho na hoakaka ana e pili ana no ka aina o kekahi wahine malalo ae nei o Waialua, i hanaia me keia ke ano.

 

            I kekahi mau la mamua koke aku nei, ua kipa aku la kekahi poe haole hoopukapuka aina ma ka hale o kekahi wahine a me kana mau keiki liilii, a oiai hoi o keia wahine, he aina kona e paa ia nei e ka Pake malalo o ka hoolimalima no ka mahi raiki, a he wahi kupono hoi no ka mahiko ana, ua nonoi aku la ka haole i ka wahine nona ka inoa maluna o kekahi pepa i hana mua ia ka uku hoolimalima, a me ka loihi o na makahiki e paa ia ai, a oiai hoi, he ano hemahema keia wahine no ia ano hana, ua ae aku la oia e kakau i kona inoa, a kani aku la ka aka a keia haole imi waiwai, me ka haawi ole ia mai i hookahi kope na keia wahine e paa ai.

 

 

            O keia kekahi hana a na haole kalepa hoopukapuka aina e hele nei ma na kuaaina e pelo ai i ka poe mea aina no ke kuia ana i na hoolimalima kahiko o kekahi poe, a me ka hoao maoli ana aku no hoi e kuai i na aina malalo o ka hapaha o na kumukuai a lakou i ike ai, e loaa mai ana he ekolu hapaha ka puka, a oia mau ano hana elua, oia ke alahele o keka hi poe e pau nei i ka naholo ma na kuaaina kahi hoi e hiki ai ia lakou ke hana mamuli o ko lakou makemake me ka holopono.

 

            Nolaila, o na poe he man kuleana aina ko oukou, e noho ana me ka oluolu, a e ai ana hoi i na hua ohaha mailoko mai o ka le po a oukou i paeli aku ai, a i ole malalo paha o na hoolimalima ana o ka manao maikai, e makaala ia oukou mai na iliohae ha puku aina, ka poe e auaau.  Hele aku nei ma o ko oukou mau ipu ka hale la, me ka mauao e hao wale i na pono a me na pomaikai o ko oukou noho ana, a e lilo ai oukou i poe kuewa ke puni aku i na mali Ieo, oiai, aole lakou he poe kumakaia i ko oukou mau pono o ka noho oluolu ana, me na wahi dala uuku wale no.

 

            E nana aku i kela poe hao ai na e noho mai la i Olaa, ma ko ke aupuni aoao ia, a o keia hoi ma ka aoao keia o ua poe ilihu ne i noho loihi me ka manao ole e haawi aku ma ke ano hoopuka puka, i wahi e pono ai ka noho ana, oiai no e loaa ana kau ai a me kau i’a mamuli o kau hana ponoi ana me kou mau lima elua ka mea i oi loa aku o ka pono mamua o ka haawi ana aku na hai e kuelaa mai.  O ka makou keia e ao aku nei, mai puni wale aku, oiai he pilikia ia, elike @e ka olelo, o ka lohe ke oia, a o ke kul@ no ke make.

 

            Apopo i upuia ai e hoea mai @@ kekahi inau w@ku lawe@@ nai Kapalakiko mai.

 

KE KUMUKANAWAI O HAWAII.

 

            Eia iloko o keia la o ka kakou noho ana he lala aina na Amerika Huipuia, na ulu ae la na manao iloko o kekahi poe e noo nei maluna o na oihana o ke aupuni Repubalika Hawaii, aia @o ka mana a pau o na hooponopono ana o ka aina iloko o ko lakou lima, malalo o ke Kumukanawai i hana ia e ko lakou mau lima ponoi, a e hoole ana hoi i ka mana o ke komo ana mai o ke aupuni o Amerika e hoomalu i keia mau Paemoku malalo ona.

 

            I ka nana pono ana, a me ka wae ana i ka manao nui o keia mau hoonioni Kumukanawai ana, ua hiki no ia kakou ke ike iho ma o ke kuahana la a ka Peresi dena Makinile o Amerika, eia ke Kumukanawai o ka Repubalika Hawaii iluna o kekahi pukoa kahi i Iana ai, a i hakalia wale no kona okuku ae o kona poo iluna i ka nui ole o na o-huhu nalu e poipu pu iho ai iaia a nalowale.  O ka manao hoakaka o ko kakou Aha Kiekie eia ia ke kiei mai nei ma kela huli o ka pali, a oiai no nae o Amerika e nee ana no mua, me ka lohe ole ae i ka leo io-io o kana keiki moa mahope e noke aku nei i ka huli me ka manao e loaa ka maliu ia mai e ko ka makua huli hou ana aku ihope a hoopumehana me kona mau eheu.

 

            Aole makou he poe loea ma ka haku a kilo ana i na ouli hemahema oloko o kekahi Kumukanawai i kukulu ia e kekahi poe a kakou e olelo mau nei, he poe hao aina, he poe limauui a pakaha i ka noho hoomalu ana o kekahi aliiwahine i aloha ia e kona lahuikanaka ponoi, ka mea hoi a makou e hoike aku nei ma ke ano he wahaolelo no ka lehulehu, ua okaoka a weluwelu iho la ko hawaii Repubalike kumukanawai, i kona wa i pili aku ai kona malama ia ana no ke aupuni o Amerika, kau ka hae hoku iluna, ua pau a nele iho la ka oni ana o ke kino o keia aupuni Hawaii, oiai, aole na hai i aa e lumai aku iaia e make, aka, na Dole ponoi no, kona Aha Kuhina na pilikana a me ka lehuiehu no a pau i manao, pela iho la e ko ai na iini o ko lakou mau manao hao aina.

 

            Aka, i keia la, ke ike nei lakou i ka hewa o keia mau manao onou o lakou, a ke mihi nei, me ke alualu hou ana aku e hoihoi mai iloko o ka poli e hoopumehana ai, aka, ua hala nae ka wa pono, no ka mea, ua la-au ke kino, a ua hiki ole i ka mana o na kilokilo poipoi pulelehua ke hoihoi hou mai i ka hanu oia iloko ona, oiai he kupapau oia i hoowahawaha ia, aole hoi he mau leo pule o ke kala i haawi ia maluna ona.  Weluwelu ke kumukanawai hao aina, aohe ona aho i koe iloko o na hoomanaoia, a e manao mau ia hoi ma keia mua aku, na hala Ioa ka Puulena aia i Hilo.

 

HOPU IA NO KA HOOPAE OPIUMA.

 

            Ma ke kakahiaka Poalua nei, na hopu ia iho la kekahi aliimoku o ke Coptic, nona ka inoa o Michael McMann ma ka puka o ka uwapo Pakipika Maila.  I ka hora 9 i lawe ia mai ai oia i ka halewai e Luna Kiai Awa McCauley.  A oiai, na makemake oia e kau koke aku no maluna o kona moku, ua hoolohe koke ia kona hihia, ua ahewa ia me ke kau ia aku o kekahi hoopai koikoi o $150.

 

            He eha mau tini opiuma Hongkong i loaa aku iloko o ka poli o keia haole, a he elua koi mau tini i hoopaa ia ma kona mau wawae.  Ua manao wale ia, na maa mau oia i ka hoopae malu i ka opiuma ma keia ano, ma kekahi ulia pomaikai i loaa pono ai kei @ kolohe.

 

            E alawa ae i ka hoolaha a Yamam@@@.

 

HALEKUAI LOLE “THE HUB”

 

            Ua makemake e hoike aku i ka lehulehu, oia hoi,

 

                        MA KA LA 10 IULAI, 1899,

 

            E wehe ana lakou me kekahi hel@ua waiwai nui o na

 

AAHU NANI LOA O NA KANE

i hoikeike mua ole ma keia kulauakauhale.

 

            O keia mau Waiwai a pau, @a hoouna p@lolei ia mai ia mai na Makeke o ka Hikina, a e kuai ia aku ana e

 

                                                            J. S. SPITZER,

                                                               ALANUI HOTELE KOKOKE IALANUI PAPU